Tạo bài Bài học đầu tiên trên đường đời - Cánh Diều 6 Ngữ văn lớp 6 trang 3 sách Cánh Diều tập 2

Bài học đường đời đầu tiên được rút từ tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí của tác giả Tô Hoài. Mytour sẽ giới thiệu về tài liệu Tạo văn 6: Bài học đường đời đầu tiên, thuộc bộ sách Cánh Diều, tập 2.

Thông tin chi tiết của tài liệu sẽ được chúng tôi giới thiệu đến các bạn học sinh lớp 6 ngay sau đây.

Kiến thức về Văn học

1.1 Truyện đồng loại, đề tài và chủ đề

- Truyện đồng loại là thể loại truyện thường sử dụng loài vật làm nhân vật chính. Các nhà văn thường miêu tả con vật trong truyện đồng loại giống như con người (gọi là nhân cách hóa).

- Đề tài là phạm vi cuộc sống được mô tả trong văn bản. Ví dụ: Đề tài của truyện Sự tích Hồ Gươm là việc đánh giặc để cứu nước.

- Chủ đề là vấn đề chính được thể hiện trong văn bản. Ví dụ: Chủ đề của truyện Sự tích Hồ Gươm là tinh thần yêu nước và khát vọng hòa bình của nhân dân.

1.2 Mở rộng chủ từ ngữ

- Chủ từ ngữ là một trong hai phần chính của câu, chỉ sự vật, hiện tượng có hoạt động, trạng thái, đặc điểm được mô tả ở phần từ ngữ; trả lời cho câu hỏi Ai? Con gì? Cái gì?

- Chủ từ ngữ thường được thể hiện bằng danh từ, đại từ. Một câu có thể có một hoặc nhiều chủ từ ngữ.

- Để phản ánh đúng hiện thực và thể hiện tâm trạng, quan điểm của người viết (người nói), chủ từ ngữ thường được mở rộng thành cụm danh từ, có nghĩa là cụm danh từ có một danh từ làm trung tâm và một hoặc một số thành tố phụ khác.

Tạo bài Bài học đầu tiên trên đường đời - Mẫu 1

(1) Mở đầu

Giới thiệu về tác giả Tô Hoài và trích đoạn từ Bài học đầu tiên trên đường đời.

(2) Nội dung chính

a. Dế Mèn giới thiệu về bản thân

- Ngoại hình

• Đôi càng cong quặng bóng.
• Những chiếc vuốt ở chân, ở khoeo dần dần trở nên cứng và nhọn hoắt.
• Người rung rinh một tông màu nâu bóng mỡ, tự hào khi nhìn vào gương và rất thu hút.
• Đầu tôi lớn lên, nổi lên từng khối rất nghịch ngợm.
• Hai cái răng đen nhánh luôn nhai nát nát.

- Cử động, hành động:

• ăn uống điều đắn, làm việc có mức độ
• bước đi kiêng kỵ, toàn thân lúc nào cũng rạng rỡ với tông màu nâu bóng mỡ tự hào khi nhìn vào gương và rất thu hút.
• thỉnh thoảng trịnh trọng và lịch sự đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• đi bộ vững vàng, mỗi bước đi là một sự điệu đà, lắc lư các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu.
• dám chọc tức với tất cả mọi người hàng xóm: quát mắng bà Cào Cào, trêu ghẹo anh Gọng Vó…

=> Một chàng dế trai trẻ mạnh mẽ.

b. Câu chuyện về người bạn hàng xóm là Dế Choắt

- Dự đoán về sự việc sắp diễn ra: Dế Mèn kiêu căng, hung hăng sẽ chọc tức, coi thường Dế Choắt.

- Cuộc trò chuyện giữa Dế Mèn và Dế Choắt:

• Một lần ghé nhà Choắt, Dế Mèn lên tiếng phê phán: “Sao mày sống lười nhác đến vậy. Nhà cửa lộn xộn như vậy… Đủ rồi, mày ơi! Mày lớn rồi mà chẳng khôn ngoan gì..”.
• Hoặc khi Choắt muốn Dế Mèn đào một cái lỗ qua nhà Mèn, để khi có kẻ gây rối thì có thể giúp đỡ nhau. Nhưng Dế Mèn lại phớt lờ: “Thảo ngách qua nhà ta? Hay tin nghe nhỉ? Mày thối như con mèo này, ta làm sao chịu nổi. Thôi, dừng cái trò hát hò nước đọng đó đi. Đào hang cho khỏe!”. Sau đó, hắn về không màng đến gì.

=> Thái độ của Dế Mèn thể hiện sự tự phụ, ích kỷ.

- Khi Dế Mèn rủ Dế Choắt không suy nghĩ đến hậu quả, khiến chị Cốc nổi giận. Dế Mèn nhanh chóng trốn vào hang để Dế Choắt đối diện với chị Cốc một mình. Chú Dế Choắt đáng thương phải gánh chịu sự oan ức, bị chị Cốc đánh đến kiệt sức. Nhưng Dế Mèn không hề ra giúp đỡ, không thừa nhận lỗi của mình và không chịu trách nhiệm về hậu quả. Cuối cùng Dế Choắt kiệt sức và chết đi.

- Khi Dế Choắt qua đời: Dế Mèn hối hận về cách đối xử của mình với Dế Choắt. Nó cảm thấy ân hận khi đã góp phần vào việc khiến Dế Choắt tử vong. Nó tự trách bản thân là một người mạnh mẽ nhưng lại chỉ biết tránh né mọi trách nhiệm. Sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn cảm thấy thất vọng và vô lực vì không thể cứu vãn được nữa. Nó im lặng, suy nghĩ sâu về cách sống của mình trong thời gian qua.

=> Sự ra đi của Dế Choắt đã làm cho Dế Mèn nhận ra bài học đầu tiên về cuộc sống.

(3) Kết luận

Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Bài học đầu tiên trên đường đời.

Tạo bài Bài học đầu tiên trên đường đời - Mẫu 2

2.1 Chuẩn bị sẵn sàng

- Truyện kể về bài học đầu tiên trong cuộc sống của Dế Mèn.

- Các sự kiện quan trọng trong truyện bao gồm:

• Dế Mèn tự giới thiệu về bản thân.
• Dế Mèn kể về người bạn hàng xóm là Dế Choắt.
• Dế Mèn chọc tức chị Cốc.
• Cái chết của Dế Choắt.
• Bài học đầu tiên về cuộc sống của Dế Mèn.

- Các nhân vật trong câu chuyện: Dế Mèn, Dế Choắt và chị Cốc. Nhân vật chính: Dế Mèn.

- Điểm tương đồng giữa các loài vật trong câu chuyện và con người là:

• Ngoại hình mô tả tương tự con người: Dế Mèn: trai trẻ mạnh mẽ, bước đi vững vàng, đầu to ra thành từng tảng, tạo dáng quyến rũ, kiểu cách con nhà ra võ…; Dế Choắt: gầy gò và cao như một gã nghiện ma túy, đôi càng cong quặng trông khá xấu, khuôn mặt lạ lùng...
• Tính cách: Dế Mèn: hung hăng, kiêu căng, thách thức, Dế Choắt: yếu đuối, nhút nhát…

- Ý nghĩa câu chuyện muốn truyền đạt: Trong cuộc sống, ai có tư cách hung ác và hỗn láo, ai tự cho mình thông minh nhưng lại thiếu suy nghĩ, cuối cùng cũng sẽ gặp hoá báo. Điều này là bài học sâu sắc, nhắc nhở mỗi người cần biết giữ lòng khiêm nhường, suy nghĩ trước khi hành động.

- Đặc điểm của loài Dế Mèn: thuộc họ côn trùng, sống chủ yếu ở môi trường đồng cỏ, bụi rậm hoặc rừng cây, hoạt động chủ yếu vào ban đêm…

2.2 Hiểu biết về nội dung

(1) Chú ý đến những chi tiết mô tả về Dế Mèn

- Ngoại hình:

• Đôi càng to bóng đen.
• Những chiếc vuốt ở chân, ở khoeo cứng dần và nhọn hoắt.
• Hình dáng mềm mại màu nâu sậm, phản chiếu rõ trên bề mặt, rất đáng chú ý.
• Đầu tôi to ra, lồi lên thành từng đống độc đáo.
• Hai chiếc răng đen như than, luôn luôn nhai nhấm lúc nào.

- Hành động và tính cách:

• ăn uống và làm việc có chừng mực, cẩn thận trong mọi việc
• một chàng trai trẻ mạnh mẽ
• bước đi vững vàng, toát lên vẻ mạnh mẽ, hấp dẫn.
• Thỉnh thoảng biểu hiện sự nghiêm túc và điềm đạm, vẫy tay lịch sự.
• điều hành mạnh mẽ, mỗi bước đi đều tỏ ra quyết đoán
• hai chiếc răng đen như than, luôn luôn nhai nhấm như đôi lưỡi máy.
• Liều lĩnh đối diện với mọi người trong khu phố: nói thẳng với chị Cào Cào, thách thức anh Gọng Vó…

(2) Dựa vào câu chuyện của Dế Mèn, bạn tưởng tượng Dế Choắt như thế nào:

Gợi ý: Dế Choắt cũng cùng tuổi với Dế Mèn. Hình dáng gầy gò, yếu đuối.

(3) Hình ảnh Dế Mèn và Dế Choắt mà bạn tưởng tượng ở phần 3 có gì tương đồng với Dế Mèn và Dế Choắt trong hình dưới?

Gợi ý: Tương đồng về ngoại hình: Dế Mèn mạnh mẽ, cường tráng; Dế Choắt gầy gò, yếu đuối.

(4) Dế Mèn đã thực hiện hành động 'nghịch ranh' như thế nào?

Dế Mèn đã đùa giỡn với chị Cốc, khiến cho chị ta trở nên vô cùng tức giận.

(5) Tai họa mà Dế Mèn kể ở đây là gì? Xảy ra với ai?

- Tai họa mà Dế Mèn kể: Cái chết bi thảm của Dế Choắt.

- Xảy ra với Dế Choắt.

(6) Hãy tưởng tượng nụ cười của Dế Mèn vào thời điểm này:

Khuôn mặt tràn ngập nuối tiếc, cúi đầu đầy ân hận.

(7) Bức tranh minh họa về nhân vật nào và sự việc gì trong truyện?

Bức tranh minh họa Dế Mèn đứng trước mộ của Dế Choắt, suy tư về bài học đầu tiên trong cuộc đời.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Câu chuyện được kể từ góc nhìn của nhân vật nào? Xin hãy chỉ ra các nhân vật tham gia trong câu chuyện.

• Câu chuyện được thuật lại từ góc nhìn của nhân vật: Dế Mèn.
• Các nhân vật tham gia vào câu chuyện: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc.

Câu 2. Dế Mèn đã hối hận về điều gì? Hãy tóm tắt sự việc đó trong khoảng 3 dòng.

Dế Mèn cảm thấy hối hận về việc đã trêu chọc chị Cốc, dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt.

Tóm tắt: Dế Mèn, một con dế mạnh mẽ và kiêu căng, đã chơi khăm chị Cốc, gây ra sự phẫn nộ của chị. Hành động của cậu đã dẫn đến cái chết đau lòng của Dế Choắt.

Câu 3. Dế Mèn đã thay đổi thái độ và tâm trạng ra sao sau khi trêu chọc chị Cốc gây ra cái chết của Dế Choắt? Vì sao điều này xảy ra?

• Sau khi chọc phá chị Cốc, Dế Mèn thoải mái nằm giường, nghịch ngợm bắt chân chữ ngũ và thấy hành động của mình rất thú vị.
• Khi Dế Choắt bị chị Cốc tấn công, Dế Mèn cảm thấy sợ hãi, hối hận và nhận ra lỗi lầm của mình.

Câu 4. Dựa vào cách Dế Mèn tự hoạ về bản thân và lời lẽ, cách xưng hô, cử chỉ, giọng điệu và thái độ đối với Dế Choắt và chị Cốc, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này?

• Dế Mèn tự tin và kiêu căng về bản thân.
• Dế Mèn thể hiện tính kiêu căng và hống hách.

Câu 5. Sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng im lặng một lúc” và “suy tư về bài học đầu tiên trong cuộc đời”. Theo em, đó là bài học gì?

Bài học mà Dế Mèn rút ra: Trong cuộc sống, hành động bừa bãi và thiếu suy nghĩ sẽ đẩy mình vào nguy hiểm và hối tiếc sau này.

Câu 6. Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đồng thoại được nhân cách hoá trên cơ sở đảm bảo không thoát ly sinh hoạt có thật của loài vật.”. Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật” như thế trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chỉ tiết đã được nhà văn “nhân cách hoá”.

- Những điểm “có thật”:

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
• Đầu tôi to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Những chi tiết được nhân cách hóa:

• ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên chóng lớn lên nhanh chóng
• một chàng dế thanh niên cường tráng
• bước đi vững chắc, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn.
• Chốc chốc lại trịnh trọng và thể hiện sự lịch lãm đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy
• hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.
• Dám chọc phá với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh.

Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên - Mẫu 3

3.1 Tác giả

- Tô Hoài (1920 - 2014), tên thật là Nguyễn Sen.

- Tô Hoài sinh tại quê nhà ở thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông cũ. Dù vậy, ông lớn lên ở quê ngoại là làng Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội).

- Ông có kiến thức sâu rộng về phong tục, tập quán của nhiều vùng miền trên đất nước.

- Ông tập trung viết về cuộc sống hàng ngày.

- Công trình sáng tác của ông đa dạng, từ truyện ngắn, truyện dài đến hồi ký, kịch bản phim và tiểu luận.

- Năm 1996, ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm Dế Mèn phiêu lưu ký (truyện dài, 1941), O chuột (tập truyện ngắn, 1942), Cỏ dại (hồi ký, 1944), Truyện Tây Bắc (tập truyện, 1953)...

3.2 Tác phẩm

- Nguồn gốc: Bài học đầu đời trong truyện Dế Mèn phiêu lưu kí, chương I. Tên đoạn này được biên soạn trong sách giáo khoa.

- Tóm tắt: Dế Mèn, con dế mạnh mẽ nhờ biết kiểm soát chế độ ăn uống. Tuy nhiên, tính tự cao của anh ta khiến anh luôn cho rằng mình có thể là người đứng đầu. Dế Mèn luôn coi thường mọi người xung quanh, đặc biệt là Dế Choắt - người bạn láng giềng yếu đuối. Một lần, Dế Mèn chọc ghẹo chị Cốc, đẩy Dế Choắt vào tình cảnh khó khăn. Choắt bị chị Cốc bắt và sát hại. Trước khi qua đời, Choắt khuyên Dế Mèn từ bỏ tính kiêu căng. Dế Mèn hối hận sâu sắc và nhận ra bài học quý báu về cuộc sống.

- Cấu trúc:

• Phần 1. Từ đầu đến “ có thể sắp đứng đầu thiên hạ ”: Dế Mèn tự giới thiệu.
• Phần 2. Tiếp theo đến “ Tôi về, không chút bận tâm ”: Câu chuyện về Dế Choắt - bạn hàng xóm của Dế Mèn.
• Phần 3. Phần còn lại: Bài học đầu đời của Dế Mèn.

3.3 Đọc - hiểu văn bản

a. Dế Mèn tự giới thiệu về bản thân

- Hình dáng

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Thân hình uốn éo một màu nâu bóng, phản chiếu rõ trong gương và rất đẹp mắt.
• Đầu tôi to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Cử chỉ, hành động:

• Thức ăn được ăn uống điều độ, làm việc có chừng mực
• bước đi vững vàng, toàn thân một màu nâu bóng mỡ, phản chiếu rõ trong gương và rất đẹp mắt.
• Thỉnh thoảng lại trịnh trọng và lịch lãm đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu.
• Dám chọc phá với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó…

=> Một chàng dế trẻ cường tráng.

b. Chuyện về người bạn hàng xóm là Dế Choắt

- Dự đoán về sự việc sẽ được kể: Dế Mèn kiêu ngạo, hung hăng sẽ trêu trọc, khinh miệt Dế Choắt.

- Cuộc trò chuyện giữa Dế Mèn và Dế Choắt:

• Dế Mèn đến nhà Choắt và không ngần ngại chỉ trích: “Sống lôi thôi thế chú à. Nhà chảy nước dình, không gian bừa bãi... Ôi thôi, thôi kệ đi chú ơi! Chú lớn lên nhưng trí tuệ không tăng tương xứng...”.
• Hoặc khi Choắt gợi ý việc đào một lối đi nối từ nhà Dế Mèn sang nhà của mình để bảo vệ lẫn nhau, Dế Mèn bất lịch sự từ chối: “Này này! Đào đường qua nhà ta à? Dễ hiểu thế này sao? Chú hôi như mèo nhà này, ta không chịu nổi. Thôi, im đi điệu hát vượt bão đê! Đào lối mòn thì tử rồi!” và sau đó, anh ta rời đi mà không suy nghĩ nhiều.”

=> Dế Mèn thể hiện thái độ kiêu căng và ích kỉ.

- Khi Dế Mèn rủ Dế Choắt mà không nghĩ đến hậu quả, khiến chị Cốc tức giận. Dế Mèn nhanh chóng trốn vào hang để Dế Choắt đối mặt với chị Cốc một mình. Dế Choắt phải chịu nỗi oan ức, bị chị Cốc mổ đến kiệt sức. Nhưng Dế Mèn không giúp đỡ bạn, không nhận lỗi và không chịu trách nhiệm về lỗi lầm. Cuối cùng, Dế Choắt kiệt sức và qua đời.

- Khi Dế Choắt qua đời: Dế Mèn hối hận về cách xử sự với Dế Choắt. Nó tự trách mình vì đã gây ra cái chết của Dế Choắt. Nó nhận ra mình là một kẻ mạnh mẽ nhưng lại trốn tránh một cách nhát gan. Sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn cảm thấy thất vọng và bất lực vì không thể cứu vãn được nữa. Nó đứng lặng suy nghĩ về cách sống của mình.

=> Cái chết của Dế Choắt đã giúp Dế Mèn học được bài học đầu tiên trong cuộc đời.