Buzz
Câu cá mùa thu phản ánh cảm nhận và nghệ thuật gợi cảm tinh tế của Nguyễn Khuyến về cảnh sắc mùa thu ở đồng bằng Bắc Bộ. Tác phẩm này được giới thiệu trong chương trình học của môn Ngữ văn lớp 8.
Hôm nay, Mytour sẽ cung cấp tài liệu Soạn văn 8: Thu điếu. Các bạn học sinh hãy cùng tham khảo để có thêm kiến thức hữu ích.
Biểu đồ tư duy về bài Thu điếu
Soạn bài Thu điếu
Trước khi đọc
Bạn thích mùa nào trong năm nhất? Hãy liệt kê một số từ ngữ bạn muốn sử dụng để diễn đạt vẻ đẹp của mùa đó.
Học sinh hãy chọn một mùa yêu thích của mình.
Gợi ý:
- Mùa yêu thích: mùa thu
- Các từ để miêu tả vẻ đẹp của mùa thu: trong lành, dễ chịu, lãng mạn…
Đọc nội dung
Câu 1. Hình dáng, màu sắc, âm thanh, chuyển động của đối tượng.
- Hình dáng: thuyền nhỏ trôi, mây trắng bồng bềnh, trúc cong quanh
- Màu sắc: nước trong veo, sóng xanh biếc, bầu trời ngắn ngủi, lá vàng
- Âm thanh: tiếng đòi, cá vồ trên sông
- Chuyển động: 'sóng' - 'vỗ nhẹ', 'lá' - 'rung động', 'mây' - 'trôi dịu dàng'.
Câu 2. Các hình ảnh thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhà thơ.
Hình ảnh thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhà thơ: Dựa gối, buông câu mãi không được/Cá không đâu, chỉ sóng đưa trong bèo.
Sau khi hoàn thành việc đọc
Trả lời câu hỏi
Câu 1. Nêu đặc điểm về cấu trúc, niêm và luật bằng trắc của thể thơ thất ngôn bát cú được thể hiện trong bài.
- Cấu trúc:
- Phần 1. Sáu câu đầu: Miêu tả cảnh quê vào mùa thu.
- Phần 2. Hai câu cuối: Tâm trạng của nhà thơ trước thiên nhiên.
- Niêm: Các từ thứ 2 trong câu 2 và 3 (chiếc – biếc), câu 4 và 5 (vàng – mây), câu 6 và 7 (trúc – gối), câu 1 và câu 8 (thu – đâu) cùng vần.
- Luật bằng trắc: Bài thơ bảo toàn luật bằng. (Vì từ thứ 2 trong câu thứ nhất “thu” vần bằng).
Câu 2. Giải thích ý nghĩa của tên bài thơ. Chỉ ra mối liên hệ giữa tên và hai câu đề.
Tên bài thơ Thu điếu: mùa thu câu cá. Tác giả sử dụng hình ảnh câu cá để diễn đạt vẻ đẹp của mùa thu nơi làng quê. Đồng thời, nhà thơ muốn thể hiện tâm trạng lo lắng cho đất nước thông qua việc mô tả mùa thu.
Câu 3. Bức tranh tự nhiên mùa thu được minh họa ở những không gian nào? Nhận xét về thứ tự miêu tả các không gian đó.
- Bức tranh tự nhiên mùa thu được minh họa ở những không gian:
- Ao thu lạnh lẽo với chiếc thuyền nhỏ nổi nhẹ
- Tầng mây lơ lửng trên bầu trời xanh ngắt
- Đám cỏ trúc rợp quanh co trong bóng chiều tà
- Nhận xét về thứ tự miêu tả các không gian: Từ gần đến xa rồi lại đến gần, điều này giúp nhà thơ có thể diễn đạt toàn cảnh mùa thu.
Câu 4. Phân tích các từ ngữ mô tả màu sắc, âm thanh, chuyển động,… của các hiện tượng; từ đó tóm tắt những nét đẹp đặc trưng của mùa thu vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ được minh họa trong bài thơ.
- Phân tích các từ ngữ mô tả màu sắc, âm thanh, chuyển động,… của các hiện tượng:
- Màu sắc: nước trong veo, sóng xanh biếc, lá vàng, trời xanh ngắt.
- Âm thanh: cá đớp động dưới chân bèo.
- Chuyển động: sóng hơi gợn lặng, lá vàng nhẹ nhàng đưa vèo, tầng mây lơ lửng.
- Những nét đẹp đặc trưng của mùa thu vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ: Không khí trong lành, bầu trời thu xanh ngắt, cảnh quan yên bình, thơ mộng…
Câu 5. Trong hai câu kết, hình ảnh người đang câu cá hiện ra trong tư thế và trạng thái thế nào? Từ đó, bạn cảm nhận được điều gì về tâm sự của tác giả?
- Hình ảnh người hiện lên trong tư thế câu cá, trạng thái thư thái và bình yên:
- “Tựa gối buông cần”: Tâm trạng nhẹ nhàng
- “Cá đâu đớp động dưới chân bèo”: Âm thanh nhỏ bé của cá đớp động dưới chân bèo, từ “đâu” gợi lên sự mơ hồ, xa xăm và chợt tỉnh.
- Tâm sự của tác giả: Tình yêu với thiên nhiên, quê hương sâu sắc, cùng với lo lắng về tình hình đất nước ngay cả khi đã trở thành người quan về ở ẩn.
Câu 6. Chủ đề của bài thơ là gì? Chủ đề đó giúp bạn hiểu thêm điều gì về tâm hồn của tác giả?
- Chủ đề: Trong bài thơ Câu cá mùa thu, Nguyễn Khuyến thể hiện sự nhạy cảm và nghệ thuật gợi cảm tinh tế về vẻ đẹp mùa thu ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện tình yêu của tác giả đối với thiên nhiên và đất nước.
- Tâm trạng của tác giả: Tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên nhưng cũng chứa đựng nhiều lo lắng và suy tư về đất nước.
Viết liên kết với việc đọc
Viết một đoạn văn (khoảng 7 - 9 câu) phân tích hai câu thơ gây ấn tượng nhất trong bài thơ “Thu điếu”.
Gợi ý:
Đọc bài thơ Thu điếu, tôi bị ấn tượng sâu sắc nhất bởi hai câu thơ mở đầu: “Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,/Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”. Nguyễn Khuyến đã sử dụng những hình ảnh đơn giản, quen thuộc để mô tả vẻ đẹp thu ở làng quê Bắc Bộ. Ao thu được tượng trưng bằng dòng nước trong veo, mang vẻ lạnh lẽo của mùa thu. Chiếc thuyền câu “bé tẻo teo” nổi bật trước ánh sáng. Sự đối lập về kích thước giữa ao rộng lớn và chiếc thuyền nhỏ bé tạo nên không gian mở rộng và trống trải. Từ góc nhìn trữ tình, nhân vật quan sát khung cảnh tự nhiên. Trời xanh cao vút làm cho không gian trở nên thoáng đãng. Chiếc thuyền câu nhỏ bé trở thành trung tâm, nơi nhân vật trữ tình dường như đang đứng để quan sát mọi thứ. Tất cả hòa quyện lại tạo thành một bức tranh mùa thu yên bình đến kỳ lạ.
