Buzz
“Hóa ra mọi người đều thường phán xét người khác”. Tôi đọc câu này trên mạng và tự hỏi:
Điều này có đúng không? Tại sao con người lại có 'xu hướng' phán xét người khác và điều này sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng như thế nào đối với cả người phán xét và người bị phán xét?
Tôi không nói tất cả mọi người đều có thói quen phán xét, chỉ trích người khác nhưng dường như phán xét là một phần không thể thiếu trong bản tính con người.
Phán xét đồng nghĩa với điều gì?
Đó là hành vi phê bình, chỉ trích dựa trên suy nghĩ, lời nói, cách hành động của chúng ta khi cảm thấy không hài lòng với một đối tượng, một tình huống ngay cả khi chúng ta không hiểu hoặc đã hiểu rõ về chúng - Triết học đã thảo luận về vấn đề này.
Tại sao chúng ta thường phán xét người khác?
Theo nhà tâm lý học N.Chatillon, điều này xảy ra vì sự tương đồng hoặc khác biệt với người khác gây ra sự bối rối và không chắc chắn về bản thân. Do đó, cách tự vệ tốt nhất là tấn công người khác bằng cách phê bình họ mạnh mẽ và không khoan nhượng.
Nhưng theo cách thông thường, con người thường nói họ “đánh giá” người khác thay vì “phán xét”.
Con người đánh giá một người dựa trên lý trí và cảm xúc. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể cân nhắc cả hai để đưa ra một nhận xét công bằng, một nhìn nhận chính xác về một cá nhân. Hầu hết mọi người thiên về cảm xúc hơn.
Ví dụ, bạn đang dạo chơi trong công viên vào buổi sáng và bất ngờ gặp một người hàng xóm cũng đang dắt chó đi dạo. Bạn vẫy tay chào hỏi anh/chị ấy nhưng người hàng xóm không đáp lại gì và chỉ lướt qua như không nhìn thấy bạn. Theo cảm xúc, bạn nghĩ rằng người đó không thân thiện, có thái độ khinh bỉ bạn thay vì cân nhắc lý do có thể do người đó bận tâm với việc khác nên không để ý đến môi trường xung quanh, kể cả cái vẫy tay chào hỏi của bạn.
Hầu hết mọi người đều phản ánh ý thức xã hội nên thường dành thời gian để đánh giá thêm vào những đánh giá dư thừa (như cách hàng xóm tám chuyện là để nói xấu, hoặc như trong tư tưởng Phật giáo là thói quen sân si), hoặc vấn đề phán xét mà tôi đang nói đến là nó trở thành một 'xu hướng' và xuất hiện ở hầu hết mọi độ tuổi.
Vậy bạn có nhận thấy mình thường xuyên phán xét người khác không?
Đôi khi hành vi này diễn ra một cách tự nhiên đến mức người phán xét cũng không nhận ra, vì nó đã trở thành một phần của tiềm thức của họ.
Ngày xưa, tôi và nhóm bạn thường ngồi nói xấu về người khác mỗi khi gặp nhau ở quán café. Đơn giản như khi thấy một cô gái xinh đẹp đi qua, mọi người đều khen:
“A, cô ấy đẹp thật, chắc chắn không phải làm công việc gì vất vả.”
Hoặc thấy cô bạn cùng lớp mới ra trường đã có việc làm tốt, lương khá cao. Bọn mình lại bàn tán rằng cô ấy chỉ may mắn hơn thôi, có thể là do quen biết chứ không có tài năng gì nhiều.
Không chỉ giới trẻ, ngay cả những người trưởng thành cũng có thói quen phán xét, soi mói người khác như đi trễ về sớm thì cho rằng hư hỏng, họ đã vội phán đoán về người chưa kết hôn nhưng đã mang bầu,…
Hơn nữa, người ta thường dùng mạng xã hội để chỉ trích người khác. Điều này khá phổ biến vì khi lướt Facebook, chúng ta dễ dàng bình luận những lời chê bai khi gặp bài viết hoặc sự kiện gì đó làm mình tức giận, không hài lòng.
Ví dụ như câu chuyện của chàng trai có tên Mèo Béo ở Trung Quốc nhưng được sự quan tâm của giới trẻ và cư dân mạng Việt Nam. Hầu hết mọi người đều cảm thấy tiếc nuối cho chàng trai về tình yêu và số phận, nhưng cũng có những lời chỉ trích về hành động thiếu suy nghĩ dẫn đến bi kịch của cậu ấy, và tất nhiên, mọi người cũng đưa ra những lời phán xét, đổ lỗi cho cô bạn gái.
Thật lòng mà nói, theo quan điểm của tôi, việc phê phán người khác trở nên phổ biến và trở thành một “xu hướng” là do nó bắt nguồn từ tính ích kỷ của con người và một phần là do cái nhìn chủ quan, đánh giá dựa trên cảm tính. Dĩ nhiên, con người sử dụng cảm tính để đánh giá người khác không phải là không có lý. Sử dụng các giác quan để cảm nhận và hiểu biết về một sự việc, một vật thể giúp con người thúc đẩy hành động, tạo ra tình cảm, cảm xúc đồng điệu, đồng cảm trước những số phận bất hạnh hoặc sự việc đau lòng. Tuy nhiên, không nên phóng đại quá cảm xúc của bản thân và để nó mờ đi lý trí, điều đó thực sự nguy hiểm và dễ dẫn đến kết luận sai lầm khi đánh giá một người nào đó. Hơn nữa, với sự phát triển nhanh chóng của mạng xã hội hiện nay, điều này là điều kiện thuận lợi cho những kẻ xấu lợi dụng, bêu rếu, gây rối về một đối tượng, một sự việc. Và những người thường xuyên phê phán càng có cơ hội làm điều đó vì không có quy định nào cấm họ tự do bình luận, đưa ra ý kiến cá nhân, bởi đó là quyền của họ. Do đó, họ thường tự cho mình quyền phê phán người khác một cách công khai.
Nếu là tôi cách đây hai năm, có lẽ tôi cũng sẽ như những người khác, cảm thấy hòa mình vào để chỉ trích cô bạn gái của Mèo Béo như một phản xạ, dựa trên cảm xúc tự nhiên trước những thông tin đăng tải về câu chuyện và nhân vật của cô ấy với bạn trai của mình. Bởi tôi nghĩ rằng đó chỉ là việc quan sát và tiếp nhận thông tin của mình để đưa ra đánh giá, ý kiến riêng của mình về sự việc đó. Nhưng sau khi hiểu sâu hơn về tâm lý của mình, tôi nhận ra, thực sự, tôi luôn phê phán hành vi của người khác một cách tiêu cực, dựa trên cảm xúc 'ghét' ngay từ đầu. Dần dần, tôi có xu hướng tự trách mình, tiêu cực và sợ hãi về bản thân.
Nhiều lần khi thấy người quen hoặc đồng nghiệp tập trung để nói chuyện riêng, tôi lại cảm thấy lo lắng khi nghĩ rằng họ đang nói xấu về tôi.
Sau này, khi suy ngẫm lại, tôi nhận ra rằng nỗi sợ đó bắt nguồn từ việc bản thân mình trước đây cũng thường bàn tán, phê phán sau lưng người khác. Tôi hiểu rằng khi phê phán người khác, thực sự, tôi đang phê phán chính bản thân mình. Trước khi phê phán ai đó, tôi cần tự hỏi liệu mình đã tốt hơn họ chưa? đã trong sạch hơn họ chưa?
Vì vậy, ở đây, tôi không muốn đi sâu vào tranh luận hoặc tự ý phê phán ai trong câu chuyện của Mèo Béo và cô bạn Đàm Trúc ấy nữa. Ai đáng được đồng cảm, ai đáng bị trách mắng? Điều gì xứng đáng được thương và điều gì xứng đáng bị trách? Chắc chắn rằng những người quan tâm đến họ đều có cái nhìn và quan điểm đánh giá riêng của họ. Nhưng việc phê phán và đánh giá ai thì chúng ta cần phải cẩn thận và tỉnh táo. Và nếu có thể, tôi mong chúng ta hãy dừng lại việc phê phán người khác. Hãy để thế giới này tràn ngập tình yêu thương, lòng khoan dung và giúp đỡ lẫn nhau hoàn thiện hơn.
Gần đây, tôi được biết đến Oscar Wilde với một câu nói rất ý nghĩa và đáng để suy ngẫm như sau:
“Không phải ai cũng hoàn hảo, nhưng luôn có điều tốt đẹp nhất trong mỗi người. Đừng bao giờ vội vàng phán xét người khác vì mỗi vị thánh đều có một quá khứ và mỗi tên tội phạm đều có một tương lai.”
Chúng ta không nên đánh giá người khác chỉ qua một vài lần gặp gỡ hoặc chỉ thông qua các phương tiện truyền thông, thông tin từ miệng này sang miệng kia. Vì cuối cùng, chúng ta chỉ là người ngoài cuộc và không thể biết rõ hơn về những gì họ đã trải qua. Hơn nữa, không nên phê phán người khác một cách tiêu cực, chỉ trích những khía cạnh xấu xa của họ dù đã hiểu rõ hoặc chưa hiểu rõ về họ.
Sẽ ra sao nếu sống trong một thế giới nơi mà mọi người đều thích phê phán người khác?
Việc nhận xét, đánh giá, hoặc phê phán người khác là điều bình thường, ta có thể đưa ra nhận xét tích cực để giúp họ trở nên hoàn thiện hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng làm được điều đó. Hầu hết mọi người thường áp đặt tiêu chuẩn cá nhân lên người khác và mong muốn họ phải làm theo điều mình muốn, trở thành hình mẫu mà họ cho là đúng. Điều đó thật tồi tệ.
“Phán xét” mang theo hậu quả không hay cho cả người bị phán xét và người phê phán.
Nếu chúng ta phê phán người khác một cách tiêu cực, dựa trên định kiến hoặc thông tin sai lệch. Điều này gây ra tổn thương, hiểu lầm cho họ.
Hãy đặt mình vào vị trí của người khác, không ai muốn trở thành đề tài bị chỉ trích, so sánh. Không ai muốn cảm thấy như vậy. Vậy tại sao lại làm điều gây tổn thương cho người khác?
Hãy nhớ rằng hôm nay bạn phê phán một cách cứng rắn, không công bằng với người khác thì có thể ngày sau sẽ bị người khác phê phán, chỉ trích không công bằng về bạn. Mỗi người có một số phận riêng, một cuộc sống riêng, và nếu họ không làm tổn thương bạn thì bạn cũng đừng làm tổn thương họ. Đừng chế giễu họ, dù họ có khác biệt như thế nào. Nếu bạn cố ý gây tổn thương cho người khác mà họ không gây tổn thương lại thì bạn sẽ mất đi giá trị tốt đẹp của bản thân vì phê phán, chế giễu người khác là hành động không tốt.
Nếu bạn tiếp tục thói quen phê phán người khác mà không có căn cứ, bạn sẽ chịu hậu quả khó lường
- Trở thành một người khó chịu, lúc nào cũng nghĩ tiêu cực vì nếu luôn tập trung vào điều xấu của người khác, tâm trí ta cũng sẽ thường chỉ nhìn thấy điều xấu ở bản thân và cả những người xung quanh.
- Bạn bè tránh xa: Bạn bè thấy bạn thường phê phán người khác sẽ trở nên cảnh giác và cẩn trọng khi giao tiếp với bạn.
- Ngăn chặn sự phát triển cá nhân: Thói quen chỉ trích người khác sẽ khiến bạn tự tin vô đối vào bản thân khi chỉ biết chỉ trích người khác mà không tự cải thiện bản thân. Thay vì chịu trách nhiệm về những lời nói gây tổn thương cho người khác, bạn lại đổ lỗi cho hoàn cảnh.
Bạn biết không, mỗi người đều có câu chuyện riêng. Trước khi đánh giá ai đó, hãy dành thời gian để lắng nghe và hiểu họ.
'Hình ảnh bạn trong mắt người khác có đẹp hay không không phải do bạn quyết định.'
Đọc câu trên mạng, tôi suy nghĩ sâu. Dù cố gắng, vẫn bị so sánh và chỉ trích. Chìm nghỉm trong tập thể, gắn mác con nhỏ khó hòa đồng và mờ nhạt.
Nhớ câu chuyện của cô bạn, nhận ra mỗi người là nhân vật chính trong cuộc đời. Sống chân thành, sẽ có người hiểu giá trị.
Câu chuyện về cô bạn khiến tôi suy ngẫm. Biết sống hết mình, sẽ có người hiểu.
Bây giờ, không buồn với lời nói sau lưng hay phán xét vô tội vạ. Sống rực rỡ trong cuộc đời của mình.
Sự nỗ lực hôm nay có thể không được đền đáp ngay, nhưng là những điều tuyệt vời mà mình đã tạo ra.
'Bạn trong mắt người khác có đẹp hay không, không phải do bạn quyết định', đúng như với tôi. Người yêu thương, quan tâm bạn, bạn làm gì cũng đúng đắn; người ghét bỏ bạn, dù bạn là người tốt nhưng họ vẫn tìm điểm xấu để chỉ trích.
Bản chất con người không phụ thuộc vào ý kiến của người khác. Nếu bạn sống đúng và tự hào về bản thân, bạn sẽ gặt hái được quả ngọt.
Đọc sách giúp tôi cân bằng cảm xúc. Một đoạn ý nghĩa tôi gặp:
'Tâm chính là một chiếc túi. Khi túi trống rỗng, gọi là tâm hồn; khi chứa ít, gọi là tâm nhãn; chứa nhiều, gọi là tâm kế; chứa quá nhiều, gọi là tâm sự.'
Trái tim bình phàm, tĩnh lặng, không bị cuốn vào vật chất, là thứ quý giá nhất. Sống cần cân nhắc, không đặt quá nhiều vào bên ngoài mà quan tâm đến nhu cầu nội tâm để có niềm vui lâu dài hơn.
Thấu hiểu trái tim của mình, sống trong ấm áp của thời gian, đơn độc ngắm nhìn thế giới và yêu bản thân là điều tuyệt vời nhất trong cuộc đời.
Cuộc đời ngắn ngủi, phải sống vui vẻ, thỏa mãn và hạnh phúc.
Vui vẻ vì tâm không so sánh.
Thỏa mãn vì tâm không ganh đua.
Hạnh phúc vì trái tim vui vẻ!
Sau khi đọc đoạn trích đó trong sách “Mọi sự kiên cường đều đến từ đôi lần vấp ngã” của Hạ Nhân Đan, tôi suy ngẫm rằng bị người khác nói xấu cũng là do mình đã từng phán xét người khác.
Một bình luận trên mạng ấn tượng tôi:
“Mình thích câu nói của cô dạy Triết: Phải hiểu nguồn cơn mới khởi tâm phán xét, nếu không thì hãy ngậm chặt tâm thức lại. Và để người khác được tự do trong thế giới quan của họ.”
Từ đó, tôi học cách ngừng phán xét người khác trong mỗi cuộc trò chuyện. Không vì sợ người khác nói xấu về mình, mà vì tôi muốn sống thanh thản.
Luyện tập như thế nào để ngừng tật phán xét người khác?
Tôi từng là nạn nhân của sự phán xét và lời nói xấu, nhận ra sự tổn thương mà nó gây ra và xem đó là dấu hiệu cảnh báo để tỉnh táo, nhận biết suy nghĩ và cảm nhận của mình.
Khi cảm thấy ganh đua, cáu kỉnh với người khác là dấu hiệu của sự phán xét. Thay vì so sánh, tôi tìm hiểu về mình và tiến bộ hơn.
Nhìn thấy người khác gặp vấn đề, tôi tự hỏi làm thế nào để giúp họ tốt hơn, thậm chí chỉ cần lắng nghe họ chia sẻ.
Không kết luận trước khi hiểu rõ mọi chuyện.
Đặt bản thân vào vị trí của người khác để hiểu cho họ.
Học cách chấp nhận thiếu sót của người khác để từ đó ngừng so sánh, phán xét tiêu cực về bản thân và nhìn nhận điều tốt trong mọi người.
Sống tốt mới là điều quan trọng, không để ý đến những lời phán xét tiêu cực của người khác.
Giữ một tâm hồn bình yên và trân trọng cuộc sống của mình.
Mỗi người là một cá nhân riêng biệt, không cần phải làm hài lòng mọi người xung quanh. Chấp nhận sự khác biệt và tìm cách thống nhất khi không đồng ý.
Biết nhìn nhận và thay đổi hành vi của bản thân, đời sống sẽ trở nên nhẹ nhàng và bình an.
Những suy nghĩ và quan điểm của tôi đã được chia sẻ. Bây giờ, bạn có ý kiến gì? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn để chúng ta cùng nhau trở nên tốt đẹp hơn, hiểu biết và thông cảm hơn với nhau! Hy vọng chúng ta có thể sống trong một thế giới đầy yêu thương, không có sự phê phán gây tổn thương.
Tác Giả: Lê Thị Kim Vi
