Tết Trung thu: Nguyên gốc, ý nghĩa & những sự thật đáng chú ý ít ai biết

Tết Trung thu là một trong những lễ hội đặc biệt nhất trong năm, với không khí vui tươi của việc rước đèn, phá cỗ và khoảnh khắc sum họp gia đình, thưởng trà dưới ánh trăng rằm tháng 8.

Tết Trung thu hay còn gọi là lễ hội trăng rằm, diễn ra mỗi năm vào ngày 15/8 Âm lịch. Lễ hội này là dịp vui vẻ của trẻ em với nhiều hoạt động thú vị như rước đèn lồng, chơi chị Hằng và chú Cuội, cùng không khí sôi động của múa lân... Tết Trung thu mang trong mình nhiều ý nghĩa với nguồn gốc và câu chuyện lịch sử lâu đời.

1. Tết Trung thu diễn ra vào ngày nào? Trung thu 2023 là ngày nào?

Tết Trung thu, còn được gọi là Tết đoàn viên, tổ chức vào ngày rằm tháng Tám âm lịch hàng năm. Theo truyền thống, vào mùa thu tháng Tám, khi việc gieo trồng hoàn thành và thời tiết dịu mát là thời điểm lý tưởng để người dân Lạc Việt sum họp, ăn uống.

Tết Trung thu năm 2023 rơi vào ngày 15/8/2023 âm lịch, tương ứng với ngày 29/9/2023 (thứ Sáu) dương lịch.

2. Nguồn gốc của Tết Trung thu liên quan đến những câu chuyện hấp dẫn

Trong văn hóa Trung Hoa, có 3 câu chuyện nổi tiếng liên quan đến nguồn gốc của Tết Trung thu, bao gồm câu chuyện về Hằng Nga, Hậu Nghệ và vua Đường Minh Hoàng lên cung trăng. Tại Việt Nam, nguồn gốc của Tết Trung thu từ lâu đã liên kết với hình ảnh chú Cuội và cây đa trong truyện cổ tích.

Hơn nữa, các tư liệu cổ ghi lại rằng vào mùa thu tháng Tám, sau khi công việc gieo trồng hoàn thành, khi thời tiết trở nên dịu mát, là thời điểm lý tưởng để cư dân của vùng Lạc Việt tổ chức các buổi hội, gặp gỡ và trò chuyện. Lễ hội này cũng nhắc nhở về ngày vua Lý đã tạ ơn thần Rồng đã mang mưa đến, giúp mùa màng phát triển, mang lại sự sung túc và hạnh phúc.

2.1. Câu chuyện về Hằng Nga và nguồn gốc của Tết Trung thu

Theo truyền thuyết, từ xa xưa, trên bầu trời đồng loạt hiện ra 10 ông mặt trời chiếu sáng xuống trái đất, làm cho đất đai khô cằn, sông biển cạn kiệt, khiến cho con người không thể sinh sống. Bực tức trước tình hình đó, anh hùng Hậu Nghệ đã leo lên đỉnh núi cao, sử dụng cung thần để bắn rơi 9 ông mặt trời, chỉ để lại một ông duy nhất. Nhờ vào hành động này, Hậu Nghệ nhận được lòng kính trọng và tôn trọng của mọi người.

Không lâu sau đó, Hậu Nghệ kết hôn với Hằng Nga - một người phụ nữ xinh đẹp và tốt bụng. Một ngày kia, Hậu Nghệ tình cờ gặp Vương mẫu nương nương trên đỉnh núi Côn Lôn và xin được thuốc trường sinh bất tử. Tuy nhiên, vì không muốn rời xa vợ, anh đã giao thuốc cho Hằng Nga giữ. Rất không may, một học trò của Hậu Nghệ là Bông Môn đã chứng kiến việc này và âm mưu cướp thuốc thần khi Hậu Nghệ vắng nhà. Không còn cách nào khác, Hằng Nga buộc phải uống toàn bộ thuốc. Ngay sau đó, cô cảm thấy cơ thể nhẹ nhàng, từ bỏ mặt đất và bay lên cung trăng - nơi gần gũi với thế giới loài người nhất, vì lòng nhớ chồng và trở thành một tiên nữ.

Khi Hậu Nghệ trở về nhà và kể chuyện về việc nhìn lên trời và gọi tên vợ, anh ấy ngạc nhiên khi nhận ra rằng mặt trăng hôm nay đặc biệt sáng, và có một hình bóng rất giống vợ anh. Anh ấy nhanh chóng lập bàn thờ, sắp xếp các món đồ mà Hằng Nga thích để tế lên cho cô ấy dưới ánh trăng. Từ đó, truyền thống 'bái nguyệt' vào đêm Trung thu được lan truyền rộng rãi trong dân gian.

2.2. Truyền thuyết về vua Đường Minh Hoàng và ngày Tết Trung thu

Theo truyền thuyết, vào đêm rằm tháng Tám âm lịch, trăng tròn và sáng như gương. Vua Đường Minh Hoàng đi dạo và thưởng thức cảnh đẹp của trăng. Trong lúc đó, ông gặp một vị đạo sĩ có khả năng thần thông, đã đưa vua lên cung trăng để tham quan, ngắm nhìn cảnh đẹp và những màn múa của các nàng tiên xinh đẹp.

Khi trở về cung điện, vua vẫn nhớ khung cảnh thần tiên của đêm rằm, vì vậy mỗi năm vào ngày 15 tháng 8 âm lịch, vua đã ra lệnh cho nhân dân tổ chức tiệc, đốt đèn, và thưởng thức ca múa hát. Từ đó, việc tổ chức tiệc và rước đèn vào đêm rằm tháng Tám đã trở thành truyền thống dân gian và là nguồn gốc của Tết Trung thu ngày nay.

2.3. Truyền thuyết về chú Cuội và ngày Trung thu

Kể từ xa xưa, có một nàng tiên xinh đẹp tên là Hằng Nga, rất yêu thương trẻ em và thường xuống trần gian để chơi cùng họ, mặc dù không được phép. Một ngày nọ, Ngọc Hoàng tổ chức cuộc thi làm bánh ngọt vào ngày rằm, với phần thưởng dành cho người làm ra chiếc bánh ngon nhất và độc đáo nhất. Hằng Nga quyết định xuống trần gian để tham gia và gặp được một chàng trai tên là Cuội, người đã giúp cô làm bánh bằng cách kết hợp tất cả nguyên liệu lại và nướng thành. Kỳ lạ thay, những chiếc bánh thơm ngon và đẹp mắt đã được các em nhỏ khen ngợi.

Hằng Nga mang chiếc bánh đó về thiên đình để dự thi. Trước khi chia tay, Cuội nắm tay cô và cả hai bay lên cung trăng cùng với cây đa ở làng. Bánh của Hằng Nga và Cuội đã giành giải nhất và được gọi là bánh Trung thu. Cô đã dành phần thưởng của Ngọc Hoàng để ước mỗi năm vào ngày rằm tháng Tám, cô và Cuội sẽ xuống trần gian chơi cùng trẻ em. Từ đó, Tết Trung thu đã ra đời và tồn tại cho đến ngày nay.

2. Ý nghĩa của Tết Trung thu

Mặc dù có nhiều truyền thuyết về nguồn gốc của Tết Trung thu, nhưng chung quy lại, đây là dịp để tôn vinh vẻ đẹp của trăng rằm và hy vọng vào một cuộc sống hạnh phúc và vui vẻ. Suốt hàng ngàn năm, con người luôn tin rằng có một sự kết nối giữa cuộc sống và ánh sáng của trăng.

Hình ảnh của trăng tròn vào tháng 8 đã trở thành biểu tượng của sự đoàn kết và hòa hợp trong gia đình. Trước kia, ngày Tết này còn mang một ý nghĩa đặc biệt khi được sử dụng để dự đoán mùa màng và tương lai của đất nước thông qua ánh sáng của trăng.

1. Những điều đặc biệt mà ít người biết về Tết Trung Thu

1.1. Tại sao Tết Trung Thu lại rơi vào ngày 15 tháng 8 âm lịch mỗi năm?

Tết Trung Thu

1. Những tên gọi đặc biệt của Ngày Tết Trung Thu

Tết Trung Thu ở Việt Nam được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau, mỗi cái mang theo những ý nghĩa và biểu tượng riêng:

• Tết Rằm tháng Tám: Tên gọi phản ánh ngày Tết, thời điểm của lễ hội diễn ra vào Rằm tháng 8 Âm lịch. 
• Tết Trung Thu: Tên gọi nhấn mạnh vào thời điểm diễn ra vào giữa mùa Thu.
• Tết trông Trăng: Tên gọi kỷ niệm đến hình ảnh, hoạt động ngắm trăng trong đêm lễ.
• Tết Đoàn Viên: Tết Trung Thu còn mang ý nghĩa về sự đoàn kết, khi mọi thành viên gia đình cùng tụ tập, thưởng trà và cùng chiêm ngưỡng ánh trăng.
• Tết Thiếu Nhi: Người Việt tin rằng Tết Trung Thu là thời điểm dành riêng cho thiếu nhi, mang đến niềm vui cho các em nhỏ.

1.3. Tết Trung Thu - Ngày của tình thân và sự tiên đoán

Trung Thu là dịp mọi người trong gia đình tụ họp, thân thương, cùng thưởng trà, ăn bánh và ngắm trăng. Đây cũng là lúc mà người ta thường dùng để ngắm trăng và tiên đoán về mùa màng và vận mệnh của đất nước.

Nếu trăng có màu vàng, đó là dấu hiệu của một mùa tằm tốt lành. Trong khi đó, nếu trăng có màu xanh hoặc lục, đó là điềm báo cho thiên tai. Nếu trăng màu cam sáng, điều đó báo hiệu cho sự thịnh vượng của đất nước.

1.4. Phong tục truyền thống của Tết Trung Thu tại Việt Nam

Đêm hội trăng rằm tháng 8 ở Việt Nam đem lại nhiều hoạt động đặc sắc, mang đến cho trẻ em niềm vui tràn đầy và những kỷ niệm đáng nhớ:

Nghi thức rước đèn trong Tết Trung Thu

Tết Trung Thu đã sắp đến, mỗi gia đình đều chuẩn bị cho các con những chiếc đèn lồng lung linh, đẹp mắt. Đây là một trong những đồ chơi không thể thiếu để các em tham gia nghi thức rước đèn Trung Thu tại trường học hoặc trong làng quê.

Múa lân huyền bí

Không khí Tết Trung Thu trở nên sôi động hơn qua âm thanh nhịp trống rộn ràng của các buổi múa lân. Hoạt động múa lân Trung Thu thường diễn ra trong các đêm hội vào ngày 14, 15, 16 của tháng.

Dựng mâm cỗ trăng rằm

Trong dịp Tết Trung Thu, mỗi gia đình Việt Nam đều trang trí mâm cỗ với đủ loại bánh kẹo và hoa quả như: bưởi, thị, hồng, quả na, dưa hấu... Một số nơi còn bày trí mâm cỗ Trung Thu ấn tượng với những hình dáng độc đáo được tạo từ trái cây và bánh nướng. Mâm cỗ Trung Thu không chỉ để cúng trăng mà còn dành để tế tổ tiên, mong mọi điều tốt lành, viên mãn.

Làm bánh Trung Thu

Bánh Trung Thu là biểu tượng của sự đoàn kết và phúc lợi, đã trở thành một phần không thể thiếu trong mỗi dịp rằm Trung Thu. Ngày nay, bánh Trung Thu có nhiều loại với nguyên liệu đa dạng, đem lại nhiều sự lựa chọn cho mọi người, từ việc thưởng thức đến việc biếu tặng. Ngoài ra, việc tự làm bánh Trung Thu truyền thống cũng được nhiều gia đình ưa chuộng khi có dịp sum họp bên nhau.

Tự làm đồ chơi theo chủ đề Trung Thu

Không khí của ngày Tết Trung Thu trở nên phấn khích hơn với đủ loại đồ chơi được bày bán ở cửa hàng, từ trống, mặt nạ cho đến đèn lồng, đầu sư tử... Một số gia đình và cộng đồng còn tự chế tạo những món đồ chơi Trung Thu sống động, kích cỡ đa dạng để tạo không khí sum họp trong mùa Tết.

Hát trống quân

Một số vùng miền Bắc vẫn duy trì phong tục hát trống quân trong đêm hội rằm Trung Thu. Phong tục này đã tồn tại từ lâu đời, là hình thức hát đối đáp giữa nam và nữ để giải trí và tìm kiếm bạn đời suốt đời.

Biếu quà Trung Thu

Nhân dịp Tết Trung Thu, mọi người thường tặng nhau những món quà để thể hiện tình cảm và kết nối tình thân. Món quà Trung Thu phổ biến nhất là bánh Trung Thu và đèn lồng cho trẻ em.

Phá cỗ Trung Thu dưới ánh trăng rằm

Vào đêm rằm, mọi người cùng tham gia phá cỗ Trung Thu và thưởng thức hương vị của các loại bánh kẹo, trái cây đã được sắp đặt trên bàn. Đây là hoạt động mà nhiều người chờ đợi, cả trẻ em và người lớn đều sum họp bên mâm cỗ.

1.5. Tết Trung Thu trên khắp thế giới mang nét đặc trưng riêng

Ngoài Việt Nam, nhiều quốc gia châu Á khác cũng tổ chức lễ hội trăng rằm vào tháng 8 Âm lịch với những nghi lễ đặc trưng. Dưới đây là những nét văn hóa đặc sắc trong việc đón Tết Trung Thu của một số quốc gia tiêu biểu:

Tết Trung Thu truyền thống tại Trung Quốc

Tết Trung Thu được coi là một trong những lễ hội quan trọng của người Trung Quốc với nhiều nghi lễ như: tế trăng, thắp đèn lồng, thả đèn hoa đăng, múa lân, giải câu đố. Đây cũng là dịp mọi gia đình sum họp, thưởng thức bữa cơm đoàn viên. Theo truyền thống, người Trung Quốc thường tổ chức uống rượu và ngắm trăng trong ngày lễ này, vì vậy còn được gọi là Tết ngắm trăng.

Hàn Quốc chào đón Tết Trung Thu

Ở Hàn Quốc, Tết Trung Thu được gọi là Chuseok, có nghĩa là “đêm mùa thu” hoặc “đêm trăng đẹp nhất trong năm”, và kéo dài trong ba ngày (từ ngày 14 đến 16/8 âm lịch). Đây là thời điểm mà người dân Hàn Quốc quay về quê hương và tụ tập cùng gia đình để thực hiện các nghi lễ cúng bái, thăm mộ và tặng quà cho nhau. Hành động này nhằm bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên và hy vọng một mùa màng bội thu và cuộc sống thịnh vượng.

Người Hàn Quốc có món bánh đặc trưng cho dịp Trung Thu là Songpyeon. Món bánh có hình dáng của vầng trăng khuyết hoặc bán nguyệt và được làm từ bột gạo, đậu xanh, đường và lá thông.

Tết Trung Thu ở Nhật Bản

Ở Nhật Bản, Tết Trung Thu được gọi là Tsukimi hoặc Otsukimi, có nghĩa là “ngắm trăng”. Truyền thống này đã được du nhập vào Nhật từ hàng nghìn năm trước, để tôn vinh vẻ đẹp của trăng tròn mùa thu và thể hiện lòng trân trọng thiên nhiên trong văn hóa Nhật Bản.

Trong dịp Trung Thu, người Nhật thường mặc trang phục truyền thống, mang đồ cúng đến đền thờ và trang trí nhà cửa bằng cây cỏ lau. Thay vì ưa chuộng bánh Trung Thu, người Nhật thích bánh gạo tsukimi dango, khoai lang và uống trà trong lúc thưởng thức vẻ đẹp của trăng rằm.

Tết Trung Thu tại Singapore

Ở Singapore, Tết Trung Thu được gọi là lễ hội lồng đèn hoặc lễ hội bánh Trung Thu và diễn ra vào ngày rằm tháng 8 Âm lịch hàng năm. Trong ngày này, trẻ em thường cùng nhau múa hát, ngắm trăng và tham gia phá cỗ. Các con phố ở Singapore được trang trí bằng hàng ngàn đèn lồng và các biểu tượng đặc trưng của mùa lễ Trung Thu.

Ngoài Singapore, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, Tết Trung Thu cũng là mùa lễ hội đặc sắc trong nhiều nền văn hóa như: Thái Lan, Lào, Campuchia, Myanmar, Philippines, Triều Tiên... Mỗi quốc gia đều có những hoạt động đa dạng và mang màu sắc riêng biệt trong dịp này.

Bên cạnh tham gia các phong tục truyền thống, dịp Trung Thu năm nay bạn có thể dành tặng người thân, bạn bè chuyến du lịch đáng nhớ đến với miền di sản và những thiên đường biển xanh, cát trắng như: Đà Nẵng, Phú Quốc, Nha Trang, Hội An… Hành trình du lịch sẽ càng trọn vẹn với trải nghiệm nghỉ dưỡng thảnh thơi tại khách sạn, resort Vinpearl đẳng cấp.

Hệ thống nghỉ dưỡng Vinpearl có vị trí đắc địa, không gian sang trọng và đa dạng dịch vụ như nhà hàng, bar, spa, hồ bơi, bãi biển riêng, kids club...

Mỗi dịp Trung thu, khách sạn, resort Vinpearl tổ chức các hoạt động vui nhộn như múa lân, rước đèn trông trăng, làm bánh Trung thu, làm tranh Đông Hồ, đèn lồng... để tạo ra kỳ nghỉ đáng nhớ cho du khách và gia đình.

Trên đây là những thông tin về Tết Trung thu - lễ hội truyền thống đặc biệt và ý nghĩa ở Việt Nam và các quốc gia châu Á. Dù có nhiều tên gọi và truyền thống, nhưng Tết Trung thu vẫn là dịp sum vầy, gắn kết để mọi người cùng nhau tận hưởng những khoảnh khắc đặc biệt và cầu chúc mọi điều may mắn.