Buzz
Thales thành Miletos (Θαλής ο Μιλήσιος) | |
|---|---|
| Thời kỳ | Trước thời Socrates |
| Vùng | Triết gia phương Tây |
| Trường phái | Triết lý Ionian, Trường phái Milesian, Chủ nghĩa tự nhiên |
Đối tượng chính | Đạo đức, Siêu hình, Toán học, Thiên văn học |
Tư tưởng nổi bật | Water is the arche, Định lý Thales |
Ảnh hưởng tới | |
Thalès de Milet hay theo phiên âm tiếng Việt là Ta-lét (tiếng Hy Lạp: Θαλῆς ὁ Μιλήσιος; khoảng 624 TCN – khoảng 546 TCN), là một triết gia, một nhà toán học người Hy Lạp sống trước Socrates, người đứng đầu trong bảy nhà hiền triết của Hy Lạp. Ông cũng được xem là một nhà triết gia đầu tiên trong nền triết học Hy Lạp cổ đại, là 'cha đẻ của khoa học'. Tên của ông được dùng để đặt cho một định lý toán học do ông phát hiện ra.
Thales còn là thầy của Pythagoras, tác giả của định lý Pythagoras nổi tiếng.
Đời sống
Thales sống trong khoảng thời gian từ năm 635 TCN– 578 TCN, ông sinh ra ở thành phố Miletos, một thành phố cổ trên bờ biển gần cửa sông Maeander (của Thổ Nhĩ Kỳ).
Tuổi thọ của ông không thể biết chính xác. Có hai nguồn khác nhau: một cho rằng ông sống được khoảng 90 tuổi, một cho rằng ông sống khoảng 80 tuổi.
Các lý thuyết
Trước Thales, người Hy Lạp giải thích nguồn gốc tự nhiên của thế giới, mọi sự vật qua các câu chuyện thần thoại của các vị thần, các anh hùng. Sấm, sét hoặc động đất được giải thích là do các vị thần tự nhiên.
Triết học
Tổng quan
Thales là nhà triết học đầu tiên, người sáng lập trường phái Milet. Theo Aristotle, ông là cha đẻ của triết học duy vật sơ khai.
Nước là nguyên nhân của mọi sự vật
Nước là yếu tố cốt lõi
Thales cho rằng toàn bộ thế giới bắt nguồn từ nước, và khi tan rã, mọi thứ lại trở về thành nước. Ông đã nói:
| “ | Mọi vật đều sinh ra từ nước; thứ nhất bản nguyên của mọi động vật là tinh dịch, mà tinh dịch thì ẩm ướt; thứ hai, mọi thực vật đều sống bằng nước và đâm hoa kết trái nhờ nước, sẽ khô héo nếu thiếu nước; thứ ba, bản thân ánh sáng của mặt trời và các thiên thể cũng tiêu thụ hơi nước, giống như bản thân vũ trụ. | ” |
Thales cho rằng thế giới này không gì khác ngoài các biến thể của nước. Xung quanh chúng ta là những đại dương vô tận. Cơn động đất là sự va chạm giữa Trái Đất và sóng biển trong cơn bão.
Thales cũng cho rằng Trái Đất là những đĩa lớn trôi nổi trên mặt nước. Ông phân chia Trái Đất thành 5 vùng khác nhau:
- Bắc cực có thể nhìn thấy
Hạ chí
Xuân phân
Đông chí
Tuy nhiên, nước trong quan niệm của nhà triết học này vẫn mang tính thần thoại. Anaximenes cho rằng Thales đã lẫn lộn giữa bản chất và điều kiện. Theo ông, nước là điều kiện chứ không phải là bản chất của vạn vật như Thales nghĩ. Thêm vào đó, khi sử dụng khái niệm nước để chỉ nguồn gốc của thế giới, Thales lại không giải thích được những hiện tượng vật lý như từ tính của nam châm hay những hiện tượng khác.
Alexander Ivanovich Herzen đã nhận xét về nước trong triết học của Thales như sau:
| “ | Vậy ở đâu trong tự nhiên, trong vùng chuyển biến không ngừng đó, nơi mà chúng ta khong nhìn thấy cùng một số đặc điểm ở hai lần; ở đâu trong nó ta tìm được khởi nguyên chung, ít nhất là tìm ra được một phương diện mà thể hiện chính xác nhất tư tưởng về sự thống nhất và sự đứng im trong sự đa dạng luôn biến đổi của thế giới vật lý? Không có gì có thể tự nhiên hơn là việc coi nước là khởi nguyên của các tính chất đó. Nó không có một hình thức xác định, đứng im, nó ở khắp nơi có sự sống; nó là vận động vĩnh hằng và bình yên vĩnh hằng... Đương nhiên, khi coi nước là khởi nguyên của mọi thứ, Thales đã nhận thấy ở nó nhiều hơn là nước đang chảy trong sông ngòi. Đối với ông, nước không những là một chất khác với những chất khác-đất, không khí, mà còn là một chất hòa tan luôn chảy đi nói chung, trong đó mọi thức đều bị tan ra và từ đó mọi thứ được hình thành; chất cứng lắng xuống trong nước, chất nhẹ bốc hơi lên từ đó; nó đối với Thales còn là hình ảnh tư duy, trong đó mọi thứ hiện hữu bị lột vỏ và được giữ lại. Chỉ với nghĩa đó, nghĩa rộng, có đầy đủ tư tưởng, thi nước kinh nghiệm với tư cách là khởi nguyên mới nhận được một nội dung đích thực triết học | ” |
Quan niệm đồng nhất
Thales cho rằng cái chết không khác gì sống. Đây là một cuộc đối thoại được ghi lại:
| “ | Người ta hỏi Thales: sống khác gì chết?
Không có gì khác Vậy tại sao ông lại không chết đi? Vì không có gì khác nhau cả |
” |
Hình học
- Định lý Thales: Nếu một đường thẳng song song với một cạnh của tam giác và cắt hai cạnh còn lại thì nó định ra trên hai cạnh đó các đoạn thẳng tương ứng tỉ lệ.
Thiên văn học
Thales là người đầu tiên nghiên cứu về thiên văn học, hiểu biết về hiện tượng nhật thực diễn ra khi mặt trăng che khuất mặt trời. Ông cũng phát minh phương pháp đo chiều cao của các kim tự tháp Ai Cập dựa trên bóng của chúng. Ông đã dự đoán chính xác rằng một năm có 365 ngày và dự báo được hiện tượng nhật thực toàn phần sẽ xảy ra vào ngày 25 tháng 5 năm 585 TCN tại xứ Ionie, từ đó ngăn chặn được cuộc chiến tàn khốc giữa hai thành bang Lydiens và Medes. Thales còn được coi là người đầu tiên nghiên cứu về sự sống ngoài Trái Đất.
Câu nói
| “ | Tôi cảm ơn số phận về ba điều: thứ nhất, vì tôi sinh ra là người chứ không phải là thú vật; thứ hai, vì tôi là người đàn ông chứ không phải là đàn bà; thứ ba, người Hy Lạp chứ không phải dân man rợ. | ” |
