Thăm đền Bắc Lệ để hiểu sâu hơn về văn hóa tín ngưỡng của xứ Lạng

Thông tin về đền Bắc Lệ

1.1 Đền Bắc Lệ ở đâu?

Di tích đền Bắc Lệ (hay còn gọi là đền Công Đồng Bắc Lệ) tọa lạc trên một quả đồi ở thôn cùng tên thuộc xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Đây là một trong 8 ngôi đền linh thiêng nhất nước.

Tương tự như bất kỳ đền thờ Mẫu nào, nơi này thờ Công Đồng, Tứ Phủ và các Chư Linh ở bốn miền Vũ Trụ. Đặc biệt, việc thờ các vị gắn liền với văn hóa địa phương như Mẫu Thượng Ngàn, Chầu Bé, Cô Bé... rất quan trọng. Đây là những vị thần ban phát “của cải” vô biên nơi núi rừng cho con người, đồng thời là biểu tượng của sự sống vĩnh hằng.

Đền Công Đồng Bắc Lệ tọa lạc trên một ngọn đồi tại thôn cùng tên thuộc xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn

1.2 Lịch sử xây dựng đền

Công trình kiến trúc này được xây dựng từ khoảng thế kỷ 16 đến thế kỷ 17. Dựa vào hai văn bia còn tồn tại tại đền, có thể thấy rằng từ đầu thế kỷ 20 đến nay, nơi này đã trải qua 5 lần tu sửa, tôn tạo.

Dựa vào văn bia khắc năm Khải Định thứ 4 (1919), trước đó, đền Công Đồng Bắc Lệ chỉ là một ngôi am thờ nhỏ, thường xuyên bị hỏa hoạn. Sau đó, nhân dân cùng cung tiến xây dựng một ngôi nhà ba gian, bao gồm 3 cung Đệ Nhất, Đệ Nhị và cung cấm Đệ Tam.

Trong quá trình sửa chữa lần 2 (1933) và lần 3 (1940), ngôi đền 3 gian ban đầu đã thay đổi hướng và mở rộng thêm không gian cung Đệ Tam phía sau. Đồng thời, cổng tam quan lớn được xây ở phía ngoài dãy tam cấp dẫn lên đền. Từ đó đến nay, đền đã trải qua nhiều lần sửa chữa vì nhiều lý do và điều kiện khác nhau.

Ngôi đền được xây dựng từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 17, và từ thế kỷ 20 đến nay đã trải qua 5 lần tu sửa, tôn tạo.

Hướng dẫn đến đền Bắc Lệ, Lạng Sơn

Đền Công Đồng Bắc Lệ nằm khoảng 70-80km về phía tây nam của trung tâm thành phố Lạng Sơn. Để đến đây, bạn có thể tham khảo một số phương tiện và lộ trình sau đây.

- Xe khách: Chọn chuyến xe Hà Nội - Lạng Sơn tại các bến xe trong khu vực Hà Nội. Từ đó, có thể di chuyển đến gần đền và tiếp tục bằng taxi hoặc xe ôm.

- Xe máy: Những người thích đi phượt có thể chọn xe máy theo hướng đường cao tốc Hà Nội - Bắc Giang. Sau khoảng 35km từ Bắc Giang đến thị trấn Hữu Lũng, Lạng Sơn. Tiếp tục đi 3km qua cầu Na Hoa, rẽ trái và chạy khoảng 10km nữa là đến đền Bắc Lệ.

Đến thăm đền, bạn sẽ được ngắm nhìn sự kết hợp giữa văn hóa Việt Nam và Trung Hoa qua những chi tiết tinh xảo như câu đối, hoành phi, cột gỗ... Mặc dù đã được trùng tu nhiều lần, nhưng nét kiến trúc cổ vẫn được giữ nguyên tại không gian linh thiêng này.

Nét đẹp linh thiêng và kiến trúc truyền thống của đền Bắc Lệ

Bản sắc uy nghiêm và cổ kính của ngôi đền, thể hiện qua phong cách kiến trúc kết hợp giữa Việt Nam và Trung Hoa, vẫn được bảo tồn nguyên vẹn đến ngày nay

3.1 Miếu Chầu Bé

Khi bước từ dưới đồi lên đền, du khách sẽ không khỏi ngạc nhiên trước cổng Tam quan vững chãi bên ngoài đền. Bước vào khuôn viên, phía bên trái là Miếu Chầu Bé Bắc Lệ, nơi có tượng Chầu Bé, Cô Bé và Cậu Bé.

Theo truyền thống địa phương, Chầu Bé được xem như một vị thần thật sự, người có nguyên quán từ Bắc Lệ. Ông đại diện cho Mẫu để thực hiện ý chí sáng tạo của Người. Vì vậy, khi muốn tiến đến chiêm bái Mẫu Thượng Ngàn, du khách cần dừng lại tại Miếu Chầu Bé để thắp hương và cầu nguyện trước khi tiếp tục hành trình lên đền.

Địa điểm của Miếu Chầu Bé nằm ở phía bên trái của đền Bắc Lệ, nơi thờ vị thần đại diện cho Mẫu để thực hiện ý chí sáng tạo

3.2 Ngôi đền chính

Sau khi rời khỏi Miếu Chầu Bé, đi qua dãy tam cấp, bạn sẽ đến ngay ngôi đền chính - không gian linh thiêng dành riêng để thờ Mẫu Thượng Ngàn. Theo thông tin từ trang web Mytour.vn, công trình này được xây dựng theo phong cách kiến trúc hình chữ Đinh, với khu vực tiền tế và hậu cung uy nghiêm. Tổng thể của đền là một dãy nhà gồm 3 gian, được xây bằng gạch lợp ngói tây rộng khoảng 125m2 và sử dụng cột gỗ để chống đỡ.

Mái ngói của đền được thiết kế theo phong cách “Long triều lưỡng nghi”, trong đó, lưỡng nghi biểu trưng cho trời và đất, âm và dương. Khi tất cả hòa hợp, mọi sự sẽ phát triển mạnh mẽ. Khu vực nhà bái đường được chia thành 5 gian, trong đó có 3 gian ngoài để thờ Ngũ Vị Tôn Quan. Phía trên bàn thờ treo bức hoành phi với chữ “Hưng Tiên Hiền Từ”.

Khu vực đền chính với kiến trúc hình chữ Đinh là nơi thờ Mẫu Thượng Ngàn nổi tiếng linh thiêng

3.3 Di tích cổ

Không chỉ giới hạn ở việc khám phá kiến trúc, khi dạo quanh đền Bắc Lệ, bạn còn có cơ hội chiêm ngưỡng những hiện vật, di tích cổ mang giá trị lịch sử - văn hóa cao như bức hoành phi, câu đối chạm khắc tỉ mỉ. Ngoài ra, tại đây còn trưng bày 19 pho tượng được chế tác từ gỗ mít độc đáo, được bảo quản và bảo tồn qua nhiều thế hệ.

Lễ hội tôn vinh đền Công Đồng Bắc Lệ

4.1 Thời điểm tổ chức lễ hội đền Bắc Lệ

Lễ hội đền Công Đồng Bắc Lệ diễn ra từ ngày 18 đến 20/9 Âm lịch hàng năm, kéo dài trong 3 ngày liên tiếp để chào đón du khách và cư dân địa phương đến tham quan, vui chơi. Nếu bạn muốn tham gia lễ hội, hãy kiểm tra lịch trình theo ngày Âm để biết ngày Dương tương ứng, từ đó dễ dàng lên kế hoạch du lịch.

4.2 Các sự kiện trong lễ hội

Trong suốt 3 ngày diễn ra lễ hội, du khách có cơ hội tham gia các sự kiện lễ nghi như lễ rước Mẫu Thượng Ngàn lên đền, lễ chính, tiệc... Trước khi bắt đầu lễ hội, ban tổ chức tiến hành các nghi lễ như lau chùa Thánh Mẫu và Ngọc Hoàng, chuẩn bị bàn thờ.

Hoạt động chính trong lễ hội là lễ rước Mẫu Thượng Ngàn lên đền. Những người trong đội bê lễ sẽ mang kiệu Mẫu từ cổng vào đến đền chính. Tiếng chiêng, tiếng trống vỗ vang khắp không gian, tạo nên bức tranh văn hóa độc đáo của Việt Nam.

Một trong những sự kiện chính trong lễ hội đền Bắc Lệ ở Lạng Sơn là nghi lễ rước Mẫu Thượng Ngàn lên đền

Những lưu ý cho du khách lần đầu thăm đền

- Thời gian thăm đền Bắc Lệ thường kéo dài từ 1 đến 3 ngày do có nhiều điểm tham quan và cần di chuyển giữa chúng. Hãy lên kế hoạch du lịch tại Lạng Sơn tỉ mỉ để tránh bị lạc lõng.

- Khi đến thăm đền Bắc Lệ, bạn không cần mang theo quá nhiều đồ cúng và lễ vật phức tạp. Chỉ cần mang theo hoa, quả, đồ vãng sinh và dâng lễ đầy đủ tại các miếu, Tam tòa, hậu cung là đủ. Nếu bạn không biết cách mua đồ vật dâng lễ, hãy hỏi thăm tại các cửa hàng gần đền.

Việc chuẩn bị đồ cúng và lễ vật khi viếng đền phụ thuộc vào sự thành kính, không cần phải phức tạp

Trong dịp lễ hội tại đền Bắc Lệ thường có đông người, do đó hãy chọn quần áo thoải mái để dễ di chuyển và tham gia các hoạt động vui chơi