Câu chuyện về việc ra đời của Lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang
1.1 Xuất xứ của tên Lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang
Là một trong những lễ hội tôn giáo lớn ở Nha Trang, Lễ hội Tháp Bà Ponagar còn được biết đến với các tên gọi như lễ hội Thiên Y A Na Thánh Mẫu hoặc lễ vía Bà. Lễ hội diễn ra hàng năm tại Tháp Bà Ponagar từ ngày 20 đến 23 tháng 3 âm lịch, thu hút sự tham gia của đông đảo người Kinh, Chăm, Raglai và các cộng đồng dân tộc khác từ miền Trung, Tây Nguyên.
Một phần không thể thiếu trong nền văn hóa của người Việt, lễ hội tôn vinh Mẹ Ponagar - mẹ của dân tộc Chăm đã từ lâu trở thành một phần quan trọng trong truyền thống tôn giáo của Việt Nam. Mẹ Ponagar được tôn vinh vì công lao lớn lao trong việc dạy dỗ dân tộc về nghề trồng trọt, chăn nuôi, và dệt may, giúp người Chăm có cuộc sống phong phú và tươi đẹp hơn.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar thu hút sự chú ý của nhiều du khách trong và ngoài nước bởi không khí sôi động cùng với những nghi lễ đặc sắc. Tham gia vào lễ hội, du khách sẽ được trải nghiệm niềm vui và sự hối hả giữa đám đông. Họ có thể thưởng ngoạn các công trình kiến trúc tinh xảo tại các đền tháp và tham gia nhiều hoạt động thú vị khác trong suốt thời gian diễn ra lễ hội.
1.2 Ý nghĩa sâu sắc của lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang
Lễ hội Tháp Bà Ponagar không chỉ là biểu tượng của sự đoàn kết dân tộc mà còn là điểm nhấn của văn hóa đa dạng ngày càng phong phú. Lễ hội đã được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác và được Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia từ năm 2012.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar góp phần thúc đẩy sự gắn kết cộng đồng và tạo ra một không gian hòa quyện cho mọi người từ khắp nơi trên đất nước. Từ khung cảnh đến trang phục và các nghi lễ, mọi thứ đều được tôn vinh một cách sáng tạo, nhưng vẫn giữ được bản sắc truyền thống của văn hóa dân tộc.
Hàng năm, khi lễ hội Tháp Bà Ponagar diễn ra tại Nha Trang, người dân cả nước từ khắp mọi nơi sẽ hành hương đến Tháp Bà để dâng hương, thể hiện lòng tôn kính và biết ơn đối với Mẫu, cầu nguyện cho sức khỏe và bình an. Trong lòng mỗi người dân Khánh Hòa, Mẫu Tháp Bà là biểu tượng của sự đẹp đẽ và tình mẫu tựa như một người mẹ luôn sát cánh, đem đến sức mạnh và hy vọng cho cộng đồng Việt Nam.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang được tổ chức hàng năm nhằm bày tỏ lòng biết ơn và tôn kính đến Mẫu Ponagar - mẹ của người Chăm
Ngoài những lễ hội đặc sắc, thành phố biển Nha Trang còn là điểm đến của những trải nghiệm độc đáo mà bạn không nên bỏ lỡ. Sau khi tham gia lễ hội Tháp Bà Ponagar, hãy khám phá thêm những hoạt động vui chơi thú vị tại đây để tạo thêm nhiều kỷ niệm đẹp khi đến với thành phố biển tuyệt vời này.
Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội Tháp Bà Ponagar
Hàng năm từ ngày 20 đến 23 tháng 3 Âm lịch, Lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang sẽ diễn ra tại di tích lịch sử – văn hóa quốc gia Tháp Bà Ponagar. Lễ hội thu hút sự tham gia của cộng đồng người Chăm cũng như các dân tộc thiểu số khác từ các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên như Đà Nẵng, Quảng Nam, Phú Yên, Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng, Thừa Thiên – Huế,…
Sau khi các nghi lễ kết thúc, du khách có thể tham gia giao lưu, gặp gỡ và chụp ảnh lưu niệm cùng người dân địa phương. Khoảng thời gian này, không khí tại nơi đây trở nên rộn ràng, sôi động, chuẩn bị cho một ngày lễ quan trọng nhất trong năm. Hành trình khám phá Nha Trang trở nên ý nghĩa hơn với sự kiện này.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar có vai trò quan trọng trong việc giao lưu, hòa nhập văn hóa giữa dân tộc Chăm và dân tộc Việt.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang diễn ra từ ngày 20 đến 23/3 âm lịch tại di tích lịch sử – văn hóa quốc gia Tháp Bà Ponagar
Tính đặc biệt của lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang
3.1 Phần lễ
+ Nghi thức thay áo: Lễ nghi này diễn ra vào ngày 30 tháng 3 âm lịch hàng năm, người chủ lễ thả hương, nhang, hoa, trái cây và khấn vái. Sau đó, các thành viên trong ban lễ thay đồ mới, đặt mũ niệm và tắm tượng bằng nước nấu từ rượu và thả 05 loại cánh hoa thơm. Sau khi tắm xong, Thánh Mẫu được mặc đồ mới và đội mũ niệm được dân làng dâng cúng.
+ Nghi thức thả hoa đăng: Diễn ra vào ngày 20 tháng 3 Âm lịch. Đoàn rước từ tháp xuống xóm Bóng và đến đàn tế lễ bên sông Cái. Khi cầu siêu xong, các thuyền trên sông thả hoa đăng tạo nên bức tranh lung linh, huyền ảo.
+ Nghi thức cầu nguyện an lành cho quốc gia: Được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng 3 Âm lịch, do Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Khánh Hòa chủ trì.
+ Lễ hoàn kinh, lễ cúng thí thực: Nghi lễ diễn ra vào buổi trưa ngày 21 tháng 3 Âm lịch.
+ Nghi thức dâng lễ Mẫu: Diễn ra vào giờ Tý ngày 22 tháng 3 Âm lịch để dành để dâng hương lễ cho Mẫu.
+ Tế lễ truyền thống, lễ Khai Diên và lễ Tôn vương: Diễn ra vào ngày 23 tháng 3 Âm lịch, đoàn tế lễ bao gồm các vị lão thành và người dân từ Cù Lao (Xóm Bóng) thực hiện lễ theo nghi thức cổ truyền; Đoàn Tuồng biểu diễn lễ Khai Diên và lễ Tôn vương trên sân khấu.
3.2 Phần Hội
Múa Bóng và Hát văn: Diễn ra suốt thời gian diễn ra lễ hội. Các đoàn biểu diễn Múa Bóng và Hát văn trên sân khấu trước Mandapa, thường biểu diễn các câu chuyện cổ truyền liên quan đến Thánh Mẫu Thiên Y A Na để thu hút sự quan tâm của nhân dân. Tất cả các hoạt động trong lễ hội tại di tích Tháp Bà Ponagar mang không khí trang nghiêm, thể hiện sự thành kính và đồng thời làm tăng thêm sự thiêng liêng cho lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang – Khánh Hòa.
Một trong những điều đặc biệt nhất của lễ hội Tháp Bà ngày nay mà mọi người đều nhắc đến và quan tâm chính là điệu múa Bóng. Điệu múa này đã trở thành một phần không thể thiếu trong lịch sử với tên gọi của xóm Bóng, cây cầu Xóm Bóng và thậm chí cả trong thơ ca, nằm sâu trong tiềm thức của nhiều người.
Múa bóng, hay còn được biết đến với tên gọi múa dâng bông, đã được truyền bá thông qua sự uyển chuyển của các vũ công khi vừa đội mâm hoa hoặc tháp hoa trên đầu vừa múa. Các vũ công thường là những người phụ nữ xinh đẹp, khoác trên mình những bộ xiêm y rực rỡ, thướt tha theo nhịp nhàng của những điệu đàn và trống. Cảnh tượng của múa hát trước mắt không chỉ tươi đẹp mà còn khiến lòng người bị say mê.
Thông qua lễ hội, du khách trong và ngoài nước có cơ hội hiểu thêm về lịch sử cũng như văn hóa truyền thống của con người và đất nước Khánh Hòa. Bên cạnh đó, du khách còn được thưởng thức các hoạt động văn hóa, nghệ thuật biểu diễn, triển lãm, trưng bày mang nét đặc trưng của Lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang, là một phần không thể thiếu của văn hóa dân tộc Chăm.
Nét đặc sắc của lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang được thể hiện một cách tinh tế thông qua các nghi lễ và phần hội đặc sắc.
Ngoài lễ hội Tháp Bà Ponagar Nha Trang, thành phố biển xinh đẹp còn tổ chức nhiều lễ hội đặc sắc khác mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Trong số đó, lễ hội Đền Hùng là một sự kiện không thể bỏ qua khi bạn đặt chân đến thành phố Nha Trang.
Tác giả: Tạ Mỹ Dung
Nguồn: Tổng hợp/Ảnh: Sưu tầm