Thám hiểm văn hóa của Hội An - Dấu tích lịch sử sâu thẳm của dân tộc

Văn hóa của Hội An đậm chất đa văn hóa với sự pha trộn Đông - Tây, cổ - hiện đại. Phố cổ Hội An được xem như một “bảo tàng sống” về văn hóa Việt Nam. Những giá trị văn hóa này là nét đẹp cần được bảo tồn và giữ gìn.

Dành thời gian thăm quan du lịch Hội An, du khách sẽ cảm nhận được sâu sắc văn hóa của Hội An và lịch sử đậm đà trong từng viên gạch, từng sản phẩm đường phố, từng lễ hội truyền thống và từng phong tục địa phương,... Hãy cùng khám phá vẻ đẹp của văn hóa Hội An qua bài viết dưới đây nhé!

1. Trình bày về sự hòa nhập của văn hóa ở phố cổ Hội An

Hình thành và phát triển từ cuối thế kỷ XVI, Hội An (đô thị cổ nằm bên bờ sông Hoài thơ mộng, thuộc vùng ven biển tỉnh Quảng Nam) đã từng là một trong những cảng thương mại quốc tế sôi động nhất khu vực. Hầu hết mọi người biết Hội An qua hình ảnh của con đường tơ lụa trên biển, nhưng ít ai biết rằng Hội An còn là nơi có văn hóa lịch sử hàng nghìn năm. Là nơi hội tụ, hòa quyện của nhiều nền văn hóa Đông - Tây, cổ - hiện đại, Hội An mang trên mình đặc điểm của nhiều văn hóa khác nhau:

1.1. Sự giao thoa giữa các nền văn hóa cổ

Đặt tại trung tâm miền Trung, với sự phát triển từ xa xưa, văn hóa của Hội An là một bức tranh nhỏ của 3 nền văn hóa cổ từng tồn tại tại đây. Đó là:

• Văn hóa Sa Huỳnh

Miền Trung là nguồn gốc của văn hóa Sa Huỳnh, bắt đầu hình thành vào khoảng năm 1000 TCN. Tại Hội An, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều di vật chứng minh rằng khu vực này từ rất sớm đã có cư dân sinh sống, tạo nên nền văn hóa Sa Huỳnh phong phú.

Tại các điểm di trú và di tích mộ táng như Hậu Xá, Thanh Chiếm, An Bang, Xuân Lâm, Trăng Sỏi, Đồng Nà,... đã khám phá ra nhiều loại hình mộ chum, công cụ sản xuất, đồ trang sức,... với niên đại trên dưới 2000 năm (thời kỳ hậu Sa Huỳnh). Tại di chỉ Bãi Ông (Cù Lao Chàm), đã phát hiện các di vật có niên đại hơn 3000 năm (thời tiền sử Sa Huỳnh).

Ngày nay, văn hóa Sa Huỳnh không còn phổ biến nhiều tại Hội An. Để hiểu thêm về một nền văn hóa đã mất dần nhưng vẫn rực rỡ, du khách có thể ghé thăm bảo tàng văn hóa Sa Huỳnh Hội An.

• Văn hóa Chăm

Trong thời kỳ cai trị của Vương quốc Chăm (thế kỷ II - thế kỷ XVI), vùng đất Hội An được biết đến với tên gọi là Lâm Ấp phố. Nhờ vị trí địa lý thuận lợi, người Chăm đã biến Lâm Ấp phố thành một trạm dừng chân quan trọng trên tuyến đường thương mại quốc tế, thu hút nhiều thuyền buôn từ Trung Quốc, Ả Rập, Ba Tư,... đến giao thương. Những dấu vết của sự phát triển của thị trấn Lâm Ấp phố đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự thịnh vượng của kinh thành Trà Kiệu và trung tâm tôn giáo Mỹ Sơn.

Hiện nay, nếu muốn khám phá những cơ sở kiến trúc của văn hóa Chăm, du khách có thể đến thăm giếng nước Chăm và các tượng điêu khắc Chăm: Tượng Thần Tài lộc Kubera, tượng Thiên Tiên Vũ Công Gandhara, tượng Thần Voi,...

• Văn hóa Việt Nam

Hội An nhận được cái tên này khi vùng đất này được chính thể Đại Việt quản lý. Sự ảnh hưởng của văn hóa Đại Việt tại Hội An được minh chứng rõ nhất qua những làng nghề truyền thống, những ngôi nhà cổ với kiến trúc Việt cổ, cách sống sinh hoạt vẫn được giữ gìn cho đến ngày nay,... 

Từ thời Đại Việt đến các triều đại sau này, Hội An đã trải qua giai đoạn phát triển thịnh vượng trước khi gặp khó khăn vì chiến tranh. Nếu bạn có cơ hội thăm Hội An, hãy ghé qua các công trình kiến trúc và bảo tàng lịch sử văn hóa Hội An - nơi lưu giữ khoảnh khắc huy hoàng của Hội An xưa.

1.2. Sự hòa trộn văn hóa phương Đông

Khi nhìn vào văn hóa Hội An, chúng ta thường nghe câu “1 bước chân qua 3 nền văn hóa”. Câu này ám chỉ rằng: Đến Hội An, bạn sẽ được trải nghiệm 3 nền văn hóa phương Đông gồm: 

• Văn hóa Trung Quốc

Các thương nhân đến từ Phúc Kiến (Trung Quốc) là những người buôn bán đầu tiên đến Hội An. Sự gia tăng số lượng thương nhân người Hoa sang Hội An để buôn bán đã khiến cho vùng đất này phải chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa Trung Hoa, đó là điều không thể tránh khỏi. Kiến trúc và ẩm thực của Hội An chính là hai mặt chịu ảnh hưởng mạnh mẽ nhất từ văn hóa Trung Hoa.

Về kiến trúc, cho đến ngày nay, Hội An vẫn còn giữ lại nhiều công trình hội quán của người Hoa như: Hội quán Phúc Kiến, hội quán Triều Châu, hội quán Quảng Đông,... Về ẩm thực, văn hóa Hội An chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ văn hóa Trung Hoa qua món cao lầu (một loại mì theo phong cách Trung Quốc, được đặt tên bởi người Hoa).

• Văn hóa Nhật Bản

Những thương nhân Nhật Bản cũng sớm đến Hội An (từ cuối thế kỷ 16). Một biểu tượng văn hóa Nhật Bản rõ ràng vẫn còn tồn tại tại Hội An là chùa Cầu (hay còn gọi là chùa Nhật Bản). Để hiểu thêm về văn hóa Nhật Bản tại Hội An, du khách có thể thăm chùa Cầu và 3 ngôi mộ của 3 thương nhân Nhật Bản.

• Văn hóa Việt Nam

Văn hóa Việt Nam tại Hội An thể hiện qua kiến trúc và lối sống của cộng đồng địa phương. Người dân Hội An đều thân thiện, dễ mến và cần cù, chăm chỉ. 

Ngoài 3 nền văn hóa đã đề cập, Hội An còn mở lòng đón nhận những yếu tố văn hóa phương Tây từ Hà Lan, Tây Ban Nha,... và văn hóa phương Đông từ Ba Tư, Ấn Độ,... 

2. Khám phá vẻ đẹp của văn hóa tôn giáo

Ngoài di sản văn hóa của phố cổ Hội An, không thể không đề cập đến văn hóa tôn giáo tại đây. Ở Hội An, bên cạnh việc thờ cúng tổ tiên, người dân còn thực hiện tục thờ Ngũ tự gia đường. Theo quan niệm của người dân địa phương, nước có vua, nhà có chủ, và thần chủ nhà chính là Ngũ tự gia đường. Đa số tin rằng Ngũ tự gia đường bao gồm 5 vị thần bảo vệ, quản lý và xác định vận mệnh của một gia đình, gồm: Thần Bếp, thần Cổng, thần Giếng, Tiên sư bổn mạng và Cửu thiên huyền. Việc thờ Ngũ tự gia đường theo văn hóa Hội An thường được thực hiện trang trọng tại nhà, trên bàn thờ tổ tiên. 

Về tôn giáo, văn hóa Hội An tồn tại nhiều tôn giáo khác nhau: Phật giáo, Tin Lành, Cao Đài, Công giáo Roma,... nhưng Phật giáo vẫn chiếm đa số. Nhiều gia đình ở Hội An, mặc dù không theo Phật giáo nhưng vẫn thờ Phật và ăn chay. Trong mỗi căn nhà, việc thờ Phật thường được đặt ở nơi trang nghiêm, thanh tịnh và thường cao hơn bàn thờ tổ tiên 1 bậc. 

Một điểm khác biệt nữa trong tín ngưỡng Hội An là tục thờ Quan Công. Miếu thờ Quan Công được xây dựng tại trung tâm phố cổ, trở thành trung tâm tín ngưỡng thiêng liêng, quanh năm hương khói. Các gia đình Hội An từ xưa đã coi trọng việc thờ Quan Công như một vị thần bảo vệ, bảo hộ cho sự bình an của gia đình. 

Ngoài ra, ở Hội An còn tồn tại những niềm tin khác như: Thờ bà Cô, ông Mãnh, vô danh vô vị, thờ đá thạch cảm đương, đá bùa,...

3. Văn hóa ẩm thực Hội An phong phú

Với vị trí ven sông, gần biển, là điểm hội tụ văn hóa và kinh tế suốt hàng thế kỷ, Hội An sở hữu một nền ẩm thực đa dạng với các đặc điểm riêng biệt. Trong bữa ăn hàng ngày của người dân Hội An, hải sản luôn chiếm ưu thế. Ngoài chợ, lượng tôm, cua, cá tiêu thụ cũng tăng đáng kể so với lượng thịt.

Ngày nay, văn hóa ẩm thực Hội An vẫn duy trì một số thói quen, phong tục của người Hoa. Trong những dịp lễ tết, hôn hỉ, họ thường chuẩn bị các món ăn đặc sắc như cơm Dương Châu, bún xào Phước Kiến, kim tiền kê,... để cùng thưởng thức, gợi nhớ về nguồn gốc dân tộc. 

Những món ăn tiêu biểu của ẩm thực phố cổ Hội An bao gồm cao lầu, hoành thánh, bánh vạc, bánh bao,... Ngoài ra, Hội An còn nổi tiếng với nhiều món ăn dân dã hấp dẫn như bánh xèo, bánh bèo, bánh tráng, hến trộn, mì Quảng,... 

Không chỉ có những món ngon, các quán ăn Hội An còn thường có cách bày trí và phục vụ độc đáo. Những nhà hàng ở phố cổ Hội An thường trang trí một vài bức tranh cổ, trồng cây xanh, trang trí đồ thủ công mỹ nghệ, hồ cá, sân vườn mini,... tạo không gian thoải mái cho khách hàng. 

Bên cạnh ẩm thực truyền thống, một số món ăn từ Pháp, Nhật và phương Tây vẫn được giữ lại tại Hội An. Chúng đóng góp vào sự đa dạng và phong phú của ẩm thực Hội An, phục vụ nhu cầu đa dạng của thực khách.

Văn hóa Hội An: Âm nhạc, trò chơi dân gian, diễn xướng

Nét đẹp văn hóa Hội An còn được thể hiện qua âm nhạc, trò chơi dân gian và các hình thức diễn xướng. Bắt nguồn từ cuộc sống lao động của người dân địa phương, đến nay, các hình thức diễn xướng (hò khoan, hò kéo neo, hát bả trạo, hò giựt chì, các điệu lý, vè, hát tuồng, hô thai, hô bài chòi,...) vẫn được bảo tồn, là một phần quan trọng của tinh thần sống nơi đây.

Hội An còn giữ truyền thống biểu diễn cổ nhạc trong các dịp lễ hội, hôn hỉ, tang lễ,... Các dân cư địa phương cũng thường tham gia vào nhiều hoạt động giải trí như: Trò bài tới, trò thả thơ, trò chơi thư pháp, trò đánh số kiến thức,... Để hiểu rõ hơn về nét đẹp văn hóa âm nhạc, diễn xướng, trò chơi dân gian, bạn có thể thăm Bảo tàng văn hóa dân gian Hội An.

Văn hóa Hội An qua các lễ hội truyền thống

Hội An vẫn duy trì nhiều loại hình lễ hội truyền thống như: Lễ hội tưởng niệm các vị tiền bối trong nghề nghiệp, lễ hội tôn kính thành hoàng làng, lễ hội tín ngưỡng tôn giáo, lễ hội kỷ niệm các vị thánh nhân,... Hàng năm, vào dịp đầu năm mới, các làng thường tổ chức lễ hội để tưởng nhớ công lao của các vị thánh nhân, các vị tiên hiền,...

Vào các ngày rằm tháng giêng và rằm tháng bảy hàng năm, cư dân Hội An tổ chức lễ hội Long Chu tại các đình làng. Lễ hội diễn ra vào thời điểm chuyển mùa từ mưa sang khô và ngược lại - thời gian thường gặp các dịch bệnh. Lễ hội Long Chu (thuyền hình rồng) mang ý nghĩa mong muốn bình an, sung túc cho mọi người dân Hội An.

Tại các làng chài ven sông, ven biển của Hội An, đua thuyền cũng là hoạt động văn hóa quan trọng, thường diễn ra từ mồng 2 đến mồng 7 tháng giêng hàng năm. Theo tín ngưỡng dân gian, đua thuyền là dịp mọi người bày tỏ lòng kính trọng trước các thần linh thượng sơn hạ thủy và những vị bảo hộ đã che chở làng xóm cho được an lành.

Lễ hội cầu ngư và cầu an thường diễn ra vào khoảng giữa tháng 3 âm lịch hàng năm. Trong dịp cầu ngư hàng năm, cư dân của các làng chài Hội An tổ chức lễ tế cá Ông để tôn vinh và tri ân cá Ông đã giúp đỡ những người dân trong lúc gặp nguy hiểm trên biển. Và mỗi khi có cá Ông chết trôi vào bờ, ngư dân thường tổ chức lễ tang và cúng tế linh đình.

Từ năm 1998, Hội An đã bắt đầu tổ chức lễ hội đêm rằm tại phố cổ vào mỗi đêm 14 âm lịch hằng tháng. Trong lễ hội này, từ 17 - 22 giờ, tất cả các ngôi nhà, hàng quán đều tắt đèn. Cả khu phố cổ chìm trong ánh sáng dịu dàng của trăng rằm và những ngọn đèn lung linh. Khi các ngày lễ lớn trùng với đêm rằm, các hoạt động văn hóa sẽ được tổ chức phong phú hơn với các vũ hội, múa lân, và văn nghệ biểu diễn,...

Để trải nghiệm toàn bộ vẻ đẹp văn hóa và khám phá nhiều điểm du lịch thú vị tại phố Hội, du khách có thể chọn lựa lưu trú tại Vinpearl Resort & Golf Nam Hội An. Nơi đây cung cấp các tiện nghi hiện đại như bể bơi vô cực ngoài trời rộng lớn 1.344m2 với tầm nhìn ra biển tuyệt đẹp. Bạn cũng có thể thư giãn trong không gian thiên nhiên tươi mát và thưởng thức ẩm thực phong phú tại nhà hàng cao cấp và tổ chức tiệc BBQ sân vườn tại villa riêng.

Hội An không chỉ là một “bảo tàng sống” của kiến trúc, mà còn thu hút du khách bởi nền văn hóa phong phú và đa dạng. Văn hóa Hội An, bền vững qua thời gian, là biểu tượng của sức mạnh văn hóa dân tộc Việt Nam, tôn vinh vẻ đẹp con người Việt.