Buzz
1. Tháng Chạp thuộc tháng nào trong lịch Âm?
Tháng Chạp là tháng cuối cùng trong năm Âm lịch, tương ứng với tháng thứ 12 trong năm thường và tháng thứ 13 trong năm nhuận.
Xưa kia, người Trung Quốc thường gọi tháng cuối cùng của năm Âm lịch là tháng Quý Đông, đánh dấu sự kết thúc mùa đông lạnh giá. Tháng này cũng được gọi là 'Lạp Nguyệt', xuất phát từ phong tục ướp thịt vào mùa đông để bảo quản và sử dụng quanh năm. Đây cũng là thời điểm diễn ra lễ tế cuối năm, được biết đến từ thời nhà Chu, với các hoạt động như nghỉ ngơi, săn bắn của nhà vua và lễ tế gọi là 'đại lạp'.
Trong giáo trình của Nguyễn Tài Cẩn về lịch sử ngữ âm tiếng Việt, cụm từ 'Lạp Nguyệt' đã được người Việt biến thành 'Chạp' qua cách đọc lệch từ 'Lạp'.
2. Tháng củ mật thuộc tháng âm lịch nào?
Tháng củ mật, hay còn gọi là tháng Chạp, là tháng cuối cùng của năm âm lịch. Tháng này nhắc nhở mọi người về những rủi ro có thể xảy ra trước khi Tết đến, đặc biệt liên quan đến tài sản, tiền bạc, trộm cắp, và hỏa hoạn. Đây là thời điểm quan trọng để chuẩn bị cho Tết âm lịch và cũng cần chú ý đến các nguy cơ có thể xuất hiện.
Tháng Chạp, hay 'tháng củ mật', được đặt tên do tình trạng trộm cắp thường xảy ra trong tháng này. 'Củ' biểu thị việc kiểm soát, còn 'mật' chỉ sự cẩn trọng. Vào thời gian này, các quan lại thường nhắc nhở người dân về việc cần thận trọng, và lực lượng tuần đinh phải tăng cường kiểm soát để ngăn ngừa trộm cắp. Ngày nay, tháng Chạp vẫn được xem là 'tháng củ mật', vừa là thời điểm kinh doanh quan trọng cho người lương thiện, vừa là cơ hội cho kẻ xấu lợi dụng vì mọi người đều chuẩn bị cho Tết. Do đó, tình trạng trộm cắp có xu hướng gia tăng trong tháng này. Tháng Chạp cũng được coi là thời điểm không may mắn, dễ xảy ra rủi ro và mất mát tài sản.
3. Người dân thường làm gì trong tháng Chạp?
Trong khi người Trung Quốc đặc biệt chú trọng lễ Lạp Bát vào ngày mùng 8/12 Âm lịch, người Việt lại đặt nhiều tâm huyết vào việc cúng Rằm tháng Chạp. Đây là ngày cuối cùng của năm cũ, đánh dấu sự kết thúc một chu kỳ và khởi đầu cho chuỗi sự kiện mới. Vì vậy, nhiều gia đình coi đây là thời điểm quan trọng để dâng lễ tạ ơn tổ tiên và thần linh.
Mâm cúng Rằm tháng Chạp không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với sự bảo vệ của thần linh và tổ tiên suốt năm qua, mà còn là lời cầu nguyện cho sự bình an của gia đình và để xua đuổi những điều không may của năm cũ. Phong tục này bày tỏ niềm tin và hy vọng vào một năm mới đầy may mắn và thịnh vượng.
Cách thức tổ chức lễ cúng Rằm tháng Chạp có thể khác nhau tùy theo điều kiện và thời gian của mỗi gia đình. Có gia đình tổ chức lễ cúng hoành tráng với đầy đủ mâm thờ và lễ chay, trong khi những gia đình khác có thể thực hiện lễ cúng đơn giản hơn hoặc không có các mâm thờ. Dù cách tổ chức thế nào, tất cả đều mang ý nghĩa sâu sắc về lòng biết ơn và hy vọng cho một năm mới an lành và thành công.
Tùy theo điều kiện từng gia đình, lễ cúng Rằm tháng Chạp có thể tổ chức lớn hay nhỏ, với lễ chay hoặc lễ mặn.
* Lễ tiễn ông Công ông Táo - đưa Thần Bếp về trời
Vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, theo truyền thống dân gian, Táo Quân sẽ trở về thiên đình để báo cáo với Ngọc Hoàng về tất cả các sự kiện đã xảy ra trong gia đình suốt năm qua, trước khi quay trở lại hạ giới vào ngày 30 Tết.
Lễ cúng Táo Quân, hay Thần Bếp, không chỉ là cách bày tỏ lòng biết ơn và tôn trọng đối với Thần Bếp, mà còn là một nghi lễ văn hóa và tâm linh quan trọng. Thần Bếp được xem là linh hồn chăm sóc và bảo vệ gia đình, giữ cho bếp lửa luôn ấm và thực phẩm luôn tươi ngon.
Đây cũng là cơ hội để gia đình cầu chúc cho một năm mới đầy hạnh phúc, bình an và thành công. Mong rằng Táo Quân sẽ 'bẩm báo' những điều tốt đẹp, mang lại sự thịnh vượng và tài lộc cho gia đình, đồng thời xua tan những điều xấu xa và trở ngại.
* Dọn dẹp và trang trí nhà cửa
Khi tháng Chạp đến và không khí Tết đã lan tỏa khắp nơi, cuộc sống của người dân trở nên bận rộn hơn bao giờ hết. Đây là thời điểm mọi người không chỉ cố gắng hoàn thành những công việc cuối cùng của năm cũ mà còn tích cực chuẩn bị cho một cái Tết đoàn viên, vui vẻ và bình an.
Một phần không thể thiếu trong tháng Chạp là việc dọn dẹp và trang trí nhà cửa. Các gia đình hối hả lau chùi, dọn dẹp và trang trí nhà bằng cành đào, chậu hoa quả, và các loại hoa khác để tạo nên một không gian ấm cúng và rực rỡ chào đón năm mới.
Chuẩn bị thực phẩm cũng là một hoạt động quan trọng không thể bỏ qua. Các bà nội trợ hào hứng mua sắm nguyên liệu cho các món ăn truyền thống như bánh chưng, giò chả, mứt và các đặc sản khác, tạo không khí ấm áp và đậm đà hương vị Tết.
Bên cạnh các hoạt động truyền thống, lễ cúng Táo Quân và ông Công ông Táo cũng là một phần quan trọng của Tết. Đây là dịp để mọi người bày tỏ lòng biết ơn và tôn trọng các thần linh, đồng thời cầu mong sự bảo trợ và phù hộ cho gia đình trong năm mới.
Cuối năm, khi mọi người tất bật hoàn thành công việc cuối cùng cũng là thời điểm để dành thời gian cho gia đình, tận hưởng những khoảnh khắc sum vầy và chia sẻ, tạo nên những kỷ niệm quý giá và hy vọng cho một năm mới an lành và thịnh vượng.
* Lễ Tạ mộ (Lễ Chạp)
Sau khi đã hoàn tất các công việc chuẩn bị cho Tết như dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị thực phẩm và cúng Táo Quân, vào những ngày cuối năm, nhiều gia đình thường đến các nghĩa trang để thăm viếng những người đã khuất.
Tại đây, họ dành thời gian để làm sạch, lau chùi mộ phần và sắp xếp lại các đồ vật trên mộ, thể hiện sự quan tâm và tôn trọng đối với người đã ra đi. Đặc biệt, việc 'mời' gia tiên về ăn Tết cùng con cháu là một phần quan trọng trong nghi lễ này.
Trong nghi thức này, người thăm viếng thường đốt nhang, dâng cúng hoa, trái cây, và các mâm cỗ Tết. Họ tin rằng việc mời gia tiên về ăn Tết không chỉ là cách để tưởng nhớ và tri ân người đã khuất mà còn mang lại sự đoàn viên và ấm áp cho gia đình trong dịp Tết.
Đây cũng là dịp để các thành viên trong gia đình thể hiện lòng biết ơn và kính trọng đối với ông bà, tổ tiên, góp phần gắn kết và thể hiện lòng hiếu khách trong ngày lễ quan trọng này. Cuộc thăm viếng không chỉ là một nghi lễ mà còn là cơ hội để cảm nhận sâu sắc giá trị của sự đoàn kết và tình thân trong lòng mỗi người.
* Lễ Tất niên
Đối với người Việt, bữa cơm tất niên là một khoảnh khắc đặc biệt và thiêng liêng của mỗi gia đình. Đây không chỉ là bữa cơm đoàn viên mà còn biểu thị sự sung túc và thịnh vượng. Gia đình càng đông đủ thì càng được nhiều phúc lộc và may mắn. Trong ngày này, mọi người còn chuẩn bị mâm cỗ để cúng Giao thừa.
