Thánh Quảng Mục Thiên Vương

Quảng Mục Thiên Vương (chữ Hán: 廣目天王) là một trong bốn vị thần quan trọng trong nhóm Tứ Đại Thiên Vương của Đạo Giáo và Phật giáo Trung Quốc. Vị thần này giữ chức vụ trấn giữ phương Tây, bảo vệ thế giới và con người, còn được gọi là Tây Phương Thiên Vương.

Trong tôn giáo Ấn Độ

Trong tôn giáo Ấn Độ, vị thần này được biết đến với tên Virūpākṣa (tiếng Sanskrit: विरूपाक्ष) hoặc Virūpakkha (tiếng Pali: विरूपाख्ख), phiên âm Hán Việt là Tỳ Lưu Bác Xoa. Đây là một trong bốn vị thiên tướng trong tôn giáo Bà La Môn, được du nhập vào Phật giáo Ấn Độ, đóng vai trò là Hộ Thế (phiên âm Sanskrit: lokapāla), trấn giữ phương Tây của cõi trời thứ nhất trong Dục giới, có nhiệm vụ trừng trị cái ác và bảo vệ đạo pháp cũng như các chùa viện.

Giống như các Hộ pháp khác, vị thần này thường được mô tả với thân hình mặc giáp trụ. Tuy nhiên, cơ thể có màu đỏ rực như lửa, thường thấy có con rồng (naga) quấn quanh bên phải và tay cầm viên ngọc như ý (mani).

Khi Phật giáo Tiểu thừa từ Ấn Độ được truyền bá ra ngoài, tên của vị Hộ pháp này đã được bản địa hóa. Tại Tây Tạng, tên gọi là spyan.mi.bzang (Chenmizang); tại Thái Lan, vị thần được gọi là Thao Virupak (chữ Thái: ท้าววิรูปักษ์).

Trong khu vực Đông Á

Khi Phật giáo du nhập vào Trung Hoa, vị thần này được dịch theo ý nghĩa tên gọi thành Guăng Mù Tiān Wang (chữ Hán: 廣目天王), có nghĩa là 'vị thiên vương giám sát thế giới'. Do đó, ở các khu vực chịu ảnh hưởng của Phật giáo Đại thừa Trung Hoa, tên gọi của vị thần này được phiên âm khác nhau. Tại Nhật Bản, vị thần được gọi là Kōmoku-ten (Kanji: 広目天); tại Hàn Quốc là Gwangmok-cheonwang (Hangul: 광목천왕); và tại Việt Nam, tên gọi là Quảng Mục Thiên Vương.

Quảng Mục Thiên Vương được miêu tả với đôi mắt lớn (广目, Quảng Mục) để quan sát thế giới và bảo vệ nhân dân. Ông cư trú trên ngọn Bạch Ngân thuộc núi Kiên Đà La gần núi Tu Di, mặc giáp trụ và cầm một con rồng đỏ (hoặc dây đỏ), sẵn sàng trói những ai thành tâm tin Phật, giữ gìn Tây Ngưu Hạ Châu. Ông là Thiên Vương thứ sáu trong nhóm Nhị Thập Chư Thiên.

Theo sự phát triển của Phật giáo Đại thừa, Tứ Đại Thiên Vương cũng được mô phỏng thành những vị thần bảo vệ Thượng giới, nơi Ngọc Hoàng Thượng Đế cư ngụ trong thần thoại Trung Hoa. Quảng Mục Thiên Vương trấn giữ phương Tây, thuộc canh tân Kim, với màu sắc trắng, tay cầm con rắn biểu trưng cho sự suôn sẻ, thuận lợi, còn được gọi là chữ 'Thuận' (順), đứng thứ tư trong hàng Tứ Đại Thiên Vương.

Những pháp khí thường gặp

Sự thay đổi theo văn hóa đã dẫn đến sự mô tả khác biệt về các pháp khí của Tứ Đại Thiên Vương. Quảng Mục Thiên Vương cũng không ngoại lệ. Dưới đây là một số pháp khí thường được liên kết với hình ảnh của Quảng Mục Thiên Vương:

• Rồng đỏ (Xích Long, rắn thần naga)
• Ngọc như ý (mani)
• Lọng Hỗn Nguyên Châu Tán
• Lồng chống lửa (Tịch hỏa trạo)
• Bộ cung tên
• Đàn tỳ bà

Văn hóa đại chúng

Ngoài các kinh điển Phật giáo, hình ảnh của Quảng Mục Thiên Vương cũng xuất hiện trong các tác phẩm văn học nổi tiếng như Tây Du Ký và Phong Thần Diễn Nghĩa của thần thoại Trung Hoa.

Trong Phong Thần Diễn Nghĩa, Quảng Mục Thiên Vương được biết đến với tên Ma Lễ Hồng, phục vụ dưới triều đại nhà Thương cùng với ba anh em trong 'Ma gia Tứ tướng'. Ma Lễ Hồng cầm cây lọng Hỗn Nguyên Châu Tán có khả năng che tối trời đất. Ông và các anh em tham gia cuộc chiến chống Tây Kỳ, sau này tử trận và được phong làm Tây Thiên Vương, cai quản Thiên Môn và giữ đàn tỳ bà.

Tây Du Ký không mô tả chi tiết về hình dáng Quảng Mục Thiên Vương, mà chỉ nêu khái quát về những lần ông đối đầu với Tôn Ngộ Không, chẳng hạn như các cuộc bao vây ở Hoa Quả Sơn và việc Ngộ Không mượn lồng Tịch hỏa.

Chú thích

• Tăng Trưởng Thiên Vương
• Trì Quốc Thiên Vương
• Đa Văn Thiên Vương
• Tứ Đại Thiên Vương
• Tây Du Ký
• Phong Thần Diễn Nghĩa

• Fo Guang Ta-tz'u-tien 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-guang ch'u-pan-she, 1988. (Phật Quang Đại Từ Điển. Phật Quang Đại Từ Điển biên soạn uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)
• Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren, Bern 1986.