Buzz
Cuộc đua về 'tốc độ chụp ảnh liên tục' luôn song hành cùng cuộc đua về kích thước cảm biến và độ phân giải của các máy ảnh. Sony A1 vừa ra mắt với tốc độ chụp liên tục lên đến 30 khung hình/giây, trong khi Fuji giới thiệu GFX 100s với ưu điểm của cảm biến lớn - định dạng Medium Format và độ phân giải ảnh 100MP...
Màn trập (shutter) là một phần quan trọng của máy ảnh, quyết định thời gian ánh sáng tiếp xúc với bề mặt phim hoặc cảm biến ảnh. Vài năm gần đây, công nghệ màn trập điện tử phối hợp với cơ đã thay đổi nhiều khái niệm về nhiếp ảnh, đặc biệt là khi chụp ảnh liên tục...- Màn trập nằm trong thân máy (focal plane shutter)
được tạo thành từ hai tấm màn đen bằng thép xếp chồng lên nhau để chặn ánh sáng. Khi bấm nút chụp, tấm đầu tiên di chuyển sang một bên để lộ mặt cảm biến ra ánh sáng, sau đó tấm thứ hai di chuyển theo để che kín cảm biến lại, hoàn tất quá trình phơi sáng.
- Màn trập nằm trong ống kính (leaf shutter)
thường cũng đồng thời là cơ cấu điều chỉnh khẩu độ. Khi nhấn nút chụp, các lá thép mở ra từ trung tâm theo kích thước của khẩu độ để ánh sáng đi vào cảm biến, sau đó đóng lại sau một khoảng thời gian nhất định, kết thúc quá trình phơi sáng. Do lá thép không di chuyển xa nên tốc độ màn trập có thể nhanh hơn.
Màn trập điện tử có 2 loại:Cảm biến kỹ thuật số (sensor) có thể được bật / tắt. Điều này giúp giảm số lượng bộ phận cơ khí trong máy ảnh, tiết kiệm chi phí, giảm rung lắc, tiếng ồn... Hạn chế là không thể kết thúc quá trình phơi sáng đồng thời trên toàn bộ cảm biến. Với thiết kế cảm biến CMOS, việc kết thúc quá trình phơi sáng được thực hiện từng phần, cần một khoảng thời gian nhất định.
- Màn trập hoàn toàn điện tử
Quá trình hoạt động đơn giản là khi bấm chụp, các tấm màn trập cơ (vật lý) được khóa ở vị trí mở, cả màn trập đầu tiên (first curtain) và màn trập thứ hai (second curtain) hoạt động theo cách điện tử tương ứng với việc máy ảnh đọc điểm ảnh trên tấm cảm biến ảnh.
Về hiện tượng rolling shutter, trong một khoảng thời gian nhỏ như 1/1600 giây, màn trập chậm tạo ra các phần của bức hình từ các khoảng thời gian khác nhau do tốc độ cửa trập. Điều này giống như tốc độ của xe chạy, với khoảng trống giữa hai bánh xe tạo ra các dấu in trên mặt đường. Nếu chủ thể hoặc máy ảnh di chuyển trong khoảng thời gian đó, hiện tượng rolling shutter sẽ xuất hiện.- Màn trập điện tử first-curtain
Cách vận hành này ngày càng phổ biến. Màn trập cơ học di chuyển nhanh sau khi ghi hình để kết thúc quá trình phơi sáng. Sau đó, máy ảnh tính toán và đồng bộ hóa dữ liệu tương ứng với tốc độ của nó. Với cách này, màn trập cơ học hoạt động độc lập, giảm chấn động từ sự di chuyển cơ khí và tối ưu hóa tốc độ của màn trập cơ học.
Ưu nhược điểm của các cách hoạt động của màn trập
Chế độ màn trập nào hữu ích khi nào?
- Với tôi, luôn để chế độ màn trập mặc định là 'Mechanical shutter' (màn trập cơ học), sau đó tùy thuộc vào ánh sáng và nhu cầu chụp, có thể chuyển sang 'Electronic 1st shutter' hoặc 'Electronic shutter', có thể gán nút cứng (Fn) nếu thấy thuận tiện. Tính linh hoạt này là do công nghệ có sẵn, nhưng cách thức sử dụng phụ thuộc vào người dùng.
- Còn chế độ màn trập điện tử có thể được gọi là 'Silent Shutter mode' hoặc 'Silent SCN mode' trên một số máy ảnh MRL. Chế độ này gần như hoàn toàn yên tĩnh, được lựa chọn khi chụp trong các sự kiện như buổi hòa nhạc hoặc các tình huống yên tĩnh mà tiếng ồn từ màn trập có thể gây phiền toái. Điều này khác với chế độ 'Silent mode' trên máy ảnh DSLR, vì trên loại máy này vẫn sử dụng màn trập cơ học nhưng giảm thiểu tiếng ồn một phần.
- Vì nguy cơ xảy ra hiện tượng 'rolling shutter' khi chụp ở tốc độ cửa trập không đủ nhanh, nên chế độ vận hành màn trập điện tử thực sự hữu ích khi chụp ảnh tĩnh. Các hãng sản xuất luôn cố gắng cải thiện bằng cách sử dụng thuật toán xử lý và tăng tốc độ đọc điểm ảnh. Tùy thuộc vào mẫu máy ảnh, người dùng nên tham khảo tài liệu hướng dẫn kèm theo để hiểu rõ thông tin và cách sử dụng. Không phải chế độ nào cũng phù hợp với mọi tình huống.
Chưa có dịp trải nghiệm Sony A1, nhưng đã chia sẻ trải nghiệm chụp 12 khung hình/giây với D5.
- Đối với máy ảnh DSLR, chế độ màn trập điện tử chỉ hữu ích khi chụp ở chế độ Xem trực tiếp (Live-view) trên màn hình LCD, không hỗ trợ khi sử dụng ống ngắm OVF (ống ngắm quang học trên máy ảnh DSLR).
- Có một số máy ảnh Mirrorless có cả 3 chế độ chụp màn trập điện tử để chụp liên tục với tốc độ cao cả khi sử dụng ống ngắm EVF (ống ngắm điện tử) và khi chụp trong chế độ Xem trực tiếp (Live-view).
- Chế độ màn trập điện tử không phải lúc nào cũng là sự lựa chọn tốt nhất. Như đã đề cập ở trên, hiện tượng méo ảnh rolling shutter khi sử dụng màn trập điện tử hoàn toàn có thể xảy ra. Khi chụp các đối tượng hoặc chủ thể di chuyển nhanh, chi tiết có thể bị méo mó, đặc biệt là với các chủ thể lớn chiếm diện tích lớn trong khung hình. Trong những tình huống như vậy, chế độ màn trập cơ hoặc màn trập bán điện tử (first-curtain) là sự lựa chọn hợp lý hơn.
Các chế độ chụp liên tục phụ thuộc vào khả năng đệm, tốc độ xử lý, và thẻ nhớ...
Chụp liên tục với tốc độ cao như 12 fps, 16 fps, 24 fps hoặc như Sony A1 với 30 fps, với ý niệm như việc 'bao vây', một lần nhấn có thể tạo ra hàng chục bức ảnh để không bỏ lỡ bất kỳ khoảnh khắc nào, sau đó ngồi chọn ra bức ảnh tốt nhất là cách thông minh. Nhưng không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả nhất.
130 bức ảnh được chụp liên tục và tạo thành Gif để dễ quan sát
Giả sử bạn muốn ghi lại một khoảnh khắc đặc biệt (một khoảnh khắc trong quá trình chụp liên tục) thì bộ nhớ đệm đầy, máy dừng chụp, bạn có thể bỏ lỡ khoảnh khắc đó, điều này chỉ là một điều đáng tiếc. Công nghệ có hai mặt. Ngồi lựa chọn bức ảnh đẹp nhất từ hàng trăm bức ảnh chụp liên tục sẽ làm bạn cảm thấy chán chường.
Tôi nghĩ rằng cần cân nhắc và hiểu rõ máy ảnh mình đang sử dụng, hiệu suất thực tế của bộ nhớ đệm, tính toán số lượng khung hình và chờ đợi thời điểm nhấn máy đủ để chụp liên tục vào khoảnh khắc quan trọng, bao gồm cả khả năng xử lý và ghi hình của thẻ nhớ. Khi chụp các đối tượng hoặc chủ thể di chuyển nhanh như máy bay cất / hạ cánh, đua xe... thì việc chụp liên tục với tốc độ cao, máy lấy nét nhanh, đọc ảnh nhanh, tốc độ cửa trập đủ cao... sẽ là lựa chọn tuyệt vời. Các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp biết chính xác thời điểm để nhấn máy chụp liên tục sau khi đã lấy nét trước và chờ đối tượng di chuyển vào khung hình, giữ nút chụp liên tục và chọn ra bức ảnh đẹp nhất từ loạt ảnh đó. Việc chỉ chụp số lượng ảnh liên tục đủ để không làm tràn bộ đệm, đọc ảnh... cũng giảm thời gian máy xử lý, ghi thẻ và sẵn sàng cho loạt ảnh tiếp theo một cách nhanh chóng.
Đối với các loại ảnh về thể thao, di chuyển nhanh như máy bay cất / hạ cánh, đua xe... thì chụp liên tục với tốc độ cao, máy lấy nét nhanh, đọc ảnh nhanh, tốc độ cửa trập đủ cao... là một lựa chọn xuất sắc. Các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp biết chính xác thời điểm để nhấn máy chụp liên tục sau khi đã lấy nét trước và chờ đối tượng di chuyển vào khung hình, giữ nút chụp liên tục và chọn ra bức ảnh đẹp nhất từ loạt ảnh đó. Việc chỉ chụp số lượng ảnh liên tục đủ để không làm tràn bộ đệm, đọc ảnh... cũng giảm thời gian máy xử lý, ghi thẻ và sẵn sàng cho loạt ảnh tiếp theo một cách nhanh chóng.
