Tháp Bánh Ít

Tháp Bánh Ít, còn được gọi là tháp Bạc, trong tiếng J'rai được gọi là YANG MTIAN, là một nhóm tháp cổ của Chăm Pa, tọa lạc trên một ngọn đồi ở thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Kiến trúc của tháp phản ánh phong cách chuyển tiếp giữa Mỹ Sơn A1 và phong cách Bình Định.

Tình trạng hiện tại

Cụm tháp Bánh Ít hiện có ba tháp: tháp chính, tháp mái và tháp cổng. Đường vào cụm tháp bắt đầu từ tháp cổng ở phía đông, sau đó là các tầng phế tích đổ nát, còn ở phía đông - nam có một tháp gạch lớn tương tự như tháp cổng. Tháp cổng và tháp ở đông - nam là hai công trình còn lại ở vòng ngoài của khu tháp Bánh Ít.

Ngay sau tháp cổng, trên nền tầng đầu tiên, vẫn còn dấu tích của một tòa nhà kéo dài theo hướng đông - tây và đối diện với ngọn tháp chính bên trên.

Sau tòa nhà dài, có một lối đi tam cấp dốc dẫn lên tầng kiến trúc phía trên, tiếp theo là con đường thẳng tới ngôi tháp chính. Hiện tại, ở tầng cao nhất của quả đồi chỉ còn hai công trình gạch: tháp thờ trung tâm và tòa tháp mái cong hình yên ngựa ở phía nam. Khu kiến trúc này được bao quanh bởi một vòng đai đường, hiện chỉ còn dấu tích của các ổ gạch.

Kiến trúc

Nếu so sánh từng kiến trúc riêng lẻ, các ngôi tháp Bánh Ít không lớn. Tuy nhiên, tháp Bánh Ít không chỉ là các ngôi tháp mà còn là nhiều lớp kiến trúc, nằm trên một quả đồi tự nhiên cao 75 mét. Vì vậy, mặc dù từng kiến trúc không lớn lắm, tổng thể kiến trúc Bánh Ít vẫn rất đồ sộ và hùng vĩ.

Ngôi tháp chính toát lên vẻ hoành tráng và vững chãi với các kiến trúc độc đáo: cột ốp, các đường gồ nhô ra trên các mặt tường, cùng các cửa vòm và cửa giả hình mũi lao đồ sộ. Những đường nét thanh tú, họa tiết hoa văn trên diềm mái, và những cảnh ca múa trên các mặt vòm của cửa giả tạo nên cảm giác như cả khối kiến trúc đang giao tiếp với người xem.

Đến ngôi tháp mái cong hình yên ngựa ở phía nam của tháp chính, chúng ta thấy hình người, hình thú, và chim ở chân tháp như đang vươn người, khuỳnh chân, dùng tay nâng bổng cả tòa tháp. Mái tháp cong như cánh bay, trên bề mặt tường, các nghệ nhân Chăm xưa đã khéo léo trang trí bằng những băng hoa lá hình ô.

Ở tầng kiến trúc bên dưới, tháp cổng có hình dáng và cấu trúc tương tự tháp chính nhưng nhỏ hơn và ít chi tiết trang trí hơn. Trong khi đó, tháp đông - nam mang những hình quả bầu trên các tầng, với những khối cong nhịp nhàng giúp làm mềm đi các đường nét và hình khối kỷ hà, tạo nên một tòa kiến trúc dịu dàng và có nhịp điệu hơn.

Mặc dù mỗi công trình ở Bánh Ít mang dáng vẻ riêng biệt, nhưng tất cả đều có những nét chung đặc trưng cho quần thể, đó là sự mạnh mẽ của tính hoành tráng và ngôn ngữ của khối lớn.

Lịch sử

Tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 11 và đầu thế kỷ 12, đánh dấu giai đoạn chuyển tiếp giữa phong cách Mỹ Sơn A1 và phong cách Bình Định.

Ghi chú

• Thông tin liên quan đến Tháp Bánh Ít có thể tìm thấy trên Wikispecies

• Phong cách nghệ thuật của các tháp Chăm
• Danh sách các đền tháp Chăm Pa
• Tháp Chăm