Buzz
Cá voi lưng gù đang là người bảo vệ hải cẩu, cá mặt trăng và nhiều loài khác khỏi sự đe dọa của 'hung thần' đại dương và họ hàng của nó: cá voi sát thủ.
Vào tháng 5 năm 2012, nhà nghiên cứu đã quan sát một bầy cá voi sát thủ tấn công một con cá voi xám và con của nó ở Vịnh Monterey, California (Mỹ). Sau cuộc tấn công, con cá voi non không thể sống sót, và điều tiếp theo đã làm tất cả ngỡ ngàng.
2 con cá voi lưng gù xuất hiện khi cá voi sát thủ (orca) tấn công mẹ con cá voi xám. Nhưng sau khi con con bị hại, khoảng 14 con cá voi lưng gù khác hiện ra - có vẻ như để 'hướng dẫn' và ngăn chặn 'hung thần đại dương' ăn thịt con cá voi non.
Alisa Schulman-Janiger, một chuyên gia nghiên cứu cá voi tại Dự án Cá voi Sát thủ California, mô tả lại tình hình đó: 'Một con cá voi lưng gù giữ nguyên vị trí bên cạnh thi thể con cá voi non, đầu hướng về nó, đứng cách chỉ một thân cá, kêu lớn và đập đuôi mỗi khi có một con orca tiếp cận để ăn mồi'.
Trong khoảng 6 tiếng rưỡi, những con cá voi lưng gù kiên trì 'kiểm soát' và đuổi xa đám cá voi sát thủ bằng vây và đuôi của chúng. Ngay cả khi những đàn nhuyễn thể, món ăn ngon nhất của cá voi lưng gù, xuất hiện gần đó, chúng vẫn không bao giờ từ bỏ nỗ lực hay giảm sự đề phòng.
Các nhà nghiên cứu đang đau đầu trước sự hiếu kỳ: Tại sao cá voi lưng gù lại dành quá nhiều năng lượng để bảo vệ loài khác, một bí mật đầy ẩn số. Kể từ năm 1954 đến 2016, chúng ta đã ghi nhận không dưới 115 cuộc gặp gỡ giữa cá voi lưng gù và người anh em của chúng, cá voi sát thủ, theo một nghiên cứu được đăng trên trang Marine Mammal Science.
Theo Schulman-Janiger, hành vi bảo vệ này đã diễn ra ở nhiều khu vực trên thế giới, nhưng năm 2012 là một cuộc đối đầu đặc biệt căng thẳng.
Khám phá về 'thần hộ mệnh' của đại dương
Giải thích hợp nhất cho hành vi bảo vệ cá voi lưng gù khỏi những chiếc răng sắc nhọn của cá voi sát thủ là rằng chúng ta đang chứng kiến một loại quảng bá thông tin nào đó. Các nhà nghiên cứu biết rằng, mặc dù có mối quan hệ sinh học mật thiết, cá voi sát thủ lại thích săn mồi từ loài cá voi lưng gù.
Tuy nhiên, cơ hội cho những 'thần thánh' của đại dương chỉ tồn tại khi chúng còn nhỏ. Sau khi trưởng thành, cá voi lưng gù có thể đối mặt và áp đảo một đàn cá voi sát thủ với kích thước và sức mạnh vượt trội.
Câu chuyện đối đầu giữa cá voi lưng gù và cá voi sát thủ đã trở thành một truyền thuyết về 'kỳ phùng địch thủ' trong thế giới đại dương.
Hành động bảo vệ của cá voi lưng gù có thể xuất phát từ bản năng chăm sóc con non qua giai đoạn khó khăn nhất. Đôi khi, chúng sẵn sàng bảo vệ con non cùng loài, đặc biệt nếu có quan hệ huyết thống - cá voi con thường ở gần mẹ.
Trong hơn 5 thập kỷ gần đây, chỉ có 11% cuộc chạm trán với cá voi sát thủ là để bảo vệ con cá voi lưng gù. 89% lần còn lại, cá voi lưng gù trở thành người hùng bảo vệ cho hải cẩu, sư tử biển, cá heo chuột và nhiều loài động vật đại dương khác.
Không chỉ bảo vệ con cá voi lưng gù, một số trường hợp còn ghi nhận cá voi lưng gù nỗ lực giải cứu cặp cá mặt trăng khỏi trở thành mồi cho bầy cá voi sát thủ.
Tuy nhiên, Schulman-Janiger chỉ ra một điều thú vị: không phải tất cả cá voi lưng gù đều can thiệp vào săn mồi của orca, nhưng những con làm vậy thường mang những vết thương từ thời thơ ấu - thời điểm chúng phải đối đầu với orca để sinh tồn. Có vẻ như có yếu tố tâm lý khiến chúng chọn đứng về phe yếu và không ưa kẻ khát máu?
Một hải cẩu đang được cá voi lưng gù bảo vệ khỏi sự tấn công của orca, một biểu tượng của 'thần hộ mệnh đại dương'
Nghiên cứu còn chỉ ra rằng những con cá voi lưng gù phản ứng với tiếng gọi bầy của cá voi sát thủ và lao đến giải cứu; đôi khi, chúng không quan trọng nạn nhân là loài gì, miễn là được cứu. Có vẻ như cá voi lưng gù tin rằng 'cứu nhầm còn hơn bỏ sót', và nếu nạn nhân là con non của chúng, thì càng tốt.
Một trái tim trong sáng?
Tuy nhiên, một số chuyên gia về cá voi cho rằng động cơ của chúng có thể phức tạp hơn, có liên quan đến lòng nhân ái.
Lori Marino, chuyên gia nghiên cứu về trí tuệ của cá voi, nhận định: 'Mặc dù hành động này thú vị, nhưng việc cá voi lưng gù giúp đỡ loài khác không phải là điều quá bất ngờ'.
Bà cũng chỉ ra rằng cá voi lưng gù không chỉ là loài động vật thông minh, mà còn có khả năng tư duy phức tạp, ra quyết định, giải quyết vấn đề và giao tiếp. Do đó, theo bà, trí tuệ của chúng có thể là nguồn động viên cho những hành động nhân đạo với các loài khác.
Điều này được củng cố bằng việc cá voi lưng gù không phải là loài động vật thông minh duy nhất thực hiện việc 'thần hộ mệnh' cho các loài khác. Cá heo cũng đã được ghi nhận nhiều lần hỗ trợ chó, cá voi và thậm chí con người khỏi nguy hiểm.
Dù có phải là vì lợi ích sinh học, trí tuệ hay trái tim nhân ái, cá voi lưng gù vẫn là một hiện tượng 'thần hộ mệnh' đáng quan tâm, đòi hỏi chúng ta phải nghiên cứu sâu hơn về những sinh vật tuyệt vời này trong đại dương.
Tham Khảo: NatGeo
