Thiết kế kiến trúc

Thiết kế kiến trúc là nghệ thuật và khoa học trong việc tổ chức không gian và xây dựng các công trình kiến trúc. Các kiến trúc sư không chỉ thiết kế các công trình mà còn có thể tham gia vào các lĩnh vực khác như quy hoạch đô thị, thiết kế cảnh quan, quản lý dự án, thiết kế nội thất, và đồ họa.

Dựa trên các vật liệu hiện có, kiến thức khoa học, và nhu cầu thực tiễn, mỗi nền văn hóa tạo ra những công trình kiến trúc mang phong cách riêng, phản ánh các thời kỳ lịch sử và giá trị thẩm mỹ đặc trưng.

Kiến trúc hiện đại tập trung vào công nghệ mới, vật liệu tiên tiến và sự sáng tạo cá nhân, vì vậy nó thường ít liên quan đến các yếu tố văn hóa địa phương.

Sự khô khan và thiếu cảm xúc trong kiến trúc hiện đại bị chỉ trích mạnh mẽ vào những năm 1970, dẫn đến sự ra đời của phong trào kiến trúc hậu hiện đại. Trong phong trào này, công nghệ và vật liệu mới vẫn được ứng dụng, nhưng theo cách tinh tế và cảm xúc hơn, để nhấn mạnh đặc trưng của công trình và mối liên hệ với bối cảnh tự nhiên và xã hội xung quanh. Đây là một trong bảy loại hình nghệ thuật cơ bản.

Lịch sử của thiết kế kiến trúc

Từ thời kỳ đầu của nhân loại, với nhu cầu tự bảo vệ trước các yếu tố tự nhiên, con người đã phát triển các hình thức kiến trúc sơ khai để tồn tại. Kiến trúc ban đầu ra đời từ nhu cầu sử dụng thực tiễn. Trong lịch sử kiến trúc châu Âu, Vitruvius đã nêu giả thuyết về nguồn gốc của kiến trúc trong tác phẩm Mười cuốn sách về kiến trúc, cho rằng túp lều nguyên thủy là nguồn gốc của tất cả các hình thức kiến trúc sau này.

Trong thời kỳ đồ đá mới, con người đã xây dựng các công trình phòng thủ vững chắc, như bức tường thành bằng đá nổi tiếng ở Jericho, có niên đại từ năm 8000 trước Công nguyên. Ngoài ra, tại làng Skara Brae ở Scotland, người ta cũng đã phát hiện các nhà ở hình tròn được xây dựng từ những tảng đá xếp chồng lên nhau.

Trong thời đại đồ đồng, các dạng kiến trúc đầu tiên đã xuất hiện, bao gồm:

• Phòng đá (Dolmen)
• Cột đá (Menhir hoặc Monolith)
• Lan can đá (Cromlech)
• Những hình thức sơ khai của đền thờ.

Thiết kế và Xây dựng

Các phong cách kiến trúc nổi bật của phương Tây

Lịch sử kiến trúc đã chứng kiến nhiều giai đoạn với các phong cách khác nhau. Nếu phân chia theo thời kỳ lịch sử, kiến trúc châu Âu có các trường phái chính sau đây:

• Kiến trúc Ai Cập cổ đại
• Kiến trúc Lưỡng Hà và Ba Tư
• Kiến trúc Hy Lạp cổ đại
• Kiến trúc La Mã cổ đại
• Kiến trúc Byzantine và kiến trúc Nga thời kỳ trung cổ
• Kiến trúc Roman
• Kiến trúc Gothic
• Kiến trúc Phục hưng (Renaissance)
• Kiến trúc Baroque
• Kiến trúc Rococo
• Kiến trúc Tân cổ điển (Neoclassic)
• Kiến trúc Hiện đại (Modern architecture)
• Kiến trúc Hậu Hiện đại (Postmodern architecture)

Kiến trúc phương Đông

Kiến trúc truyền thống phương Đông chủ yếu chịu ảnh hưởng từ phong cách Trung Hoa. Các công trình thường dùng gỗ làm vật liệu chính cho kết cấu chịu lực và dựa vào trọng lượng của mái ngói để đảm bảo sự vững chắc. Tuy nhiên, theo thời gian và sự phát triển của từng quốc gia, phong cách kiến trúc đã có những thay đổi đáng kể. Trong thời hiện đại, kiến trúc phương Đông ít sử dụng gỗ và tiếp thu nhiều yếu tố từ kiến trúc phương Tây và hiện đại. Dù vậy, Trung Quốc và Nhật Bản vẫn giữ gìn nhiều công trình mang đậm dấu ấn truyền thống.

Kiến trúc của Việt Nam

Kiến trúc Việt Nam được phân chia thành các giai đoạn nổi bật như sau:

Kiến trúc cổ truyền Việt Nam

Kiến trúc cổ truyền của Việt Nam theo phong cách Á Đông chủ yếu sử dụng khung gỗ như trong các ngôi nhà truyền thống, kết hợp với vật liệu bổ sung như gạch, đá, ngói, đất, rơm, và tre. Các công trình kiến trúc cổ còn lại ở Việt Nam chủ yếu được xây dựng từ thời Lê Trung Hưng và thời Nguyễn (thế kỷ 17-19). Dù không có nhiều công trình lớn như ở các quốc gia khác, các nghiên cứu khảo cổ tại Hoàng Thành Thăng Long đã phát hiện nền móng của nhiều công trình đồ sộ, đặc biệt là từ thời Lý.

Một công trình kiến trúc thời Lý với diện tích 2.280m2, rộng 38m và dài hơn 60m đã được khai quật tại khu di tích Hoàng Thành Thăng Long. Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Kinh thành, nếu thông số này chính xác và so sánh với chùa Todai ở Nara, Nhật Bản, được xây dựng từ năm 743 và có diện tích 2.850m2, rộng 50m, dài 57m, thì công trình này là một kiến trúc đồ sộ và ấn tượng. Chùa Todai là một trong những di sản kiến trúc gỗ lớn nhất thế giới, với các trụ móng có kích thước lên đến 1,90m x 1,90m và móng trụ lớn hơn 2m, cho thấy hệ thống cột gỗ cũng rất khổng lồ. Mặc dù chưa hoàn toàn khai thác, nhưng phần nền móng của kiến trúc này vẫn tiếp tục được mở rộng về phía Đông, Tây và Nam, cho thấy quy mô và hệ thống trụ móng lớn, dự kiến sẽ là một công trình kiến trúc nhiều tầng.

Lịch sử ghi lại một số công trình kiến trúc đồ sộ như Cửu Trùng Đài và lầu Ngũ Long. Tuy nhiên, kiến trúc cổ truyền Việt Nam đã trải qua nhiều thay đổi theo từng thời kỳ và có thể đã không còn lưu giữ được những công trình tinh hoa nhất. Do liên tục trải qua chiến tranh, nhiều công trình cổ đã bị tàn phá nghiêm trọng. Những gì còn lại cho phép phân loại kiến trúc Việt Nam thành các loại hình khác nhau:

Kiến trúc thuộc địa

Kiến trúc này du nhập từ các nước phương Tây cùng với sự hiện diện của người Pháp ở Việt Nam vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Loại hình kiến trúc này phát triển song song với quá trình khai thác thuộc địa của người Pháp. Do sự khác biệt về địa lý và khí hậu, các phong cách kiến trúc châu Âu đã phải điều chỉnh để phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Kiến trúc mới

Loại kiến trúc này bắt đầu hình thành từ giữa thế kỷ 20, khi Việt Nam kết thúc thời kỳ thuộc địa của thực dân Pháp. Với các điều kiện lịch sử khác biệt, kiến trúc ở hai miền Nam và Bắc cũng đã chịu những ảnh hưởng riêng.

Kiến trúc đương đại

Với sự phát triển kinh tế và quá trình mở cửa hội nhập quốc tế sau giai đoạn Đổi mới, nhiều luồng kiến trúc mới đã du nhập vào Việt Nam, tạo nên một xu hướng kiến trúc hiện đại. Trong giai đoạn mở cửa, phong cách này chủ yếu là sự kết hợp và sao chép các đặc điểm kiến trúc quốc tế, đôi khi mang tính hỗn loạn. Hiện tại, các kiến trúc sư Việt Nam vẫn đang tìm kiếm phong cách riêng của mình.

Kể từ năm 2003 đến nay, một số xu hướng kiến trúc mới theo phong cách hiện đại đã bắt đầu xuất hiện. Dù chưa hoàn toàn rõ nét, nhưng chúng đã phần nào phản ánh sự hội nhập của các kiến trúc sư Việt Nam với xu hướng toàn cầu. Bên cạnh các thiết kế ngoại thất quen thuộc, công năng sử dụng cũng đang được nghiên cứu và cải tiến để nâng cao tiện nghi cho người sử dụng.

• Công nghiệp văn hóa
• Công nghiệp sáng tạo