Thơ ba chữ

Thơ Ba Chữ (chữ Hán: 三字經) là một tác phẩm chữ Hán được biên soạn từ triều đại Tống, và đã được bổ sung trong các triều Minh, Thanh. Cuốn sách này được dùng để giáo dục những học sinh mới bắt đầu. Trước đây, ở Việt Nam cũng đã áp dụng sách này. Nội dung gồm hơn 1000 chữ, được sắp xếp theo kiểu ba chữ một câu có vần điệu. Hiện tại, những người học chữ Hán vẫn sử dụng nó để nắm vững khoảng 600 chữ trước khi tiếp tục học lên cao hơn.

Nguồn gốc

Ban đầu, tác phẩm được biên soạn bởi Vương Ứng Lân (王應麟, 1223-1296) trong thời kỳ Tống, sau đó vào cuối thời Tống, Âu Thích Tứ (區適子) đã bổ sung thêm. Tiếp theo, trong thời Minh, Lê Trinh đã thêm vào và cuối cùng, trong thời Thanh, nội dung lại được mở rộng để bao quát toàn bộ lịch sử Trung Quốc.

Nội dung

Cuốn sách được biên soạn để giáo dục trẻ nhỏ trong thời kỳ cổ đại Trung Quốc. Nội dung rất đa dạng, đề cập đến bản chất con người ban đầu là tốt đẹp, nhưng bị ảnh hưởng bởi hoàn cảnh mà dần mất đi bản chất ấy; cần phải nỗ lực và chăm chỉ học hỏi để gìn giữ sự thiện và mở rộng kiến thức. Mở đầu là quan niệm 'Nhân chi sơ, tính bổn thiện'... cho đến những bài học về cách làm người như 'Ngọc bất trác bất thành khí, nhân bất học bất tri lý', giáo dục về tu tề, đạo hiếu, cách cư xử với anh em, bạn bè, từ những nguyên tắc đạo đức cơ bản đến tam cương, ngũ thường,.. Cùng với đó là những kiến thức về địa lý, như mặt trời, mặt trăng, và lịch sử Trung Quốc, được trình bày qua những từ ngữ ngắn gọn, súc tích với âm điệu. Cuốn sách giúp trẻ em có cái nhìn tổng quan về cuộc sống, đạo đức và nhân cách.

Cuốn sách có thể được chia thành 6 phần với các nội dung chính như sau:

1- Từ 'Nhân chi sơ, tính bản thiện' (人之初，性本善) đến 'Nhân bất học, bất tri nghĩa' (人不學，不知義): nói về bản chất tốt đẹp của con người và tầm quan trọng của việc giáo dục cũng như việc học tập đối với trẻ em.

2- Từ 'Vi nhân tử, phương thiếu thời' (為人子，方少時) đến 'Thủ hiếu đệ, thứ kiến văn' (首孝弟，次見聞): hướng dẫn các em về lòng hiếu thảo với cha mẹ và sự hòa thuận với anh em.

3- Từ 'Tri mỗ số, thức mỗ văn' (知某數，識某文) đến 'Thử thập nghĩa, nhân sở đồng' (此十義，人所同): dạy các kiến thức cơ bản từ cách đếm đến các khái niệm về thời tiết bốn mùa, ngũ hành, lục cốc, lục súc...

4- Từ 'Phàm huấn mông, tu giảng cứu' (凡訓蒙，須講究) đến 'Văn Trung Tử, cập Lão Trang' (文中子，及老莊): giới thiệu về các tác phẩm kinh điển của Nho giáo cùng với những tác phẩm của các bậc thầy cổ xưa.

5- Từ 'Kinh tử thông, độc chư sử' (經子通，讀諸史) đến 'Tải trị loạn, tri hưng suy' (載治亂，知興衰): trình bày về lịch sử phát triển và sự thăng trầm của các triều đại ở Trung Quốc.

6- Từ 'Độc sứ giả, khảo thực lục' (讀史者，考實錄) đến 'Giới chi tai, nghi miễn lực' (戒之哉，宜勉力): giới thiệu những tấm gương hiếu học mẫu mực để các em noi theo.