Thông tin tổng quan về rối loạn tiền đình

1. Rối loạn tiền đình là gì?

Định nghĩa

Tiền đình là một phần của hệ thần kinh, nằm sau hai bên ốc tai. Nó có chức năng duy trì sự cân bằng, giúp cơ thể ổn định trong mọi tư thế và hỗ trợ sự phối hợp linh hoạt giữa mắt, tay, chân,...

Hiện tượng này xảy ra khi dây thần kinh số 8 hoặc động mạch nuôi não bị ảnh hưởng tiêu cực dẫn đến tổn thương. Trong một số trường hợp, tổn thương có thể xuất phát từ tai và não. Khi những tổn thương này không được kiểm soát, quá trình truyền và tiếp nhận thông tin của hệ tiền đình sẽ bị tắc nghẽn, gây rối loạn.

Lâu dần, bệnh sẽ gây tổn thương nghiêm trọng, làm mất khả năng giữ thăng bằng của cơ thể, thường xuất hiện triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, ù tai, buồn nôn, mệt mỏi,... Các triệu chứng này thường xuất hiện đột ngột, lặp lại nhiều lần, gây khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống.

Bệnh nhân rối loạn tiền đình thường xuyên bị hoa mắt, chóng mặt

Phân loại

Rối loạn tiền đình được xem như một hội chứng hơn là một bệnh, và dựa vào vị trí giải phẫu có thể chia thành hai loại chính sau:

Rối loạn tiền đình dạng ngoại biên

Rối loạn tiền đình ngoại biên là hội chứng phổ biến, chiếm đến 90% số ca mắc. Nguyên nhân chủ yếu do tổn thương tai trong, dây thần kinh tiền đình bị tổn thương hoặc tắc nghẽn mạch máu sau cổ. Người bệnh thường tỉnh táo khi di chuyển nhưng hay chóng mặt, hoa mắt khi thay đổi tư thế.

Rối loạn tiền đình trung ương

Rối loạn tiền đình trung ương là tình trạng hiếm gặp, gây ra các biến chứng nguy hiểm, đe dọa sức khỏe và tính mạng người bệnh. Nguyên nhân chính là do tổn thương tiền đình tại thân não hoặc tiểu não.

Các dấu hiệu như chóng mặt, ngất ngây, khó di chuyển,... liên tục xuất hiện gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Đặc biệt, rối loạn tiền đình trung ương thường khó kiểm soát và điều trị triệt để hơn so với rối loạn tiền đình ngoại biên.

Nhóm người già là đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh rối loạn tiền đình

2. Rối loạn tiền đình phát sinh từ những nguyên nhân nào?

Các nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự hình thành rối loạn tiền đình

Cách sống không hợp lý là nguyên nhân dẫn đến tổn thương, gây suy giảm sức khỏe nghiêm trọng. Rối loạn tiền đình phát sinh từ nhiều nhóm nguyên nhân khác nhau, phụ thuộc vào yếu tố tác động sẽ gây ra rối loạn tiền đình ngoại biên hoặc rối loạn tiền đình trung ương.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn tiền đình ngoại biên

Rối loạn ở vùng tiền đình ngoại biên xuất phát từ các nhóm nguyên nhân cơ bản sau đây:

• Dây thần kinh tiền đình bị viêm: vi khuẩn Zona, thủy đậu hoặc quai bị là nguyên nhân gây viêm dây thần kinh tiền đình, dẫn đến liệt dây thần kinh. Bệnh có thể phát triển nghiêm trọng, xuất hiện các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi sudden, kéo dài,...

• Một số rối loạn chuyển hóa do lối sống không lành mạnh cũng được coi là nguyên nhân gây rối loạn tiền đình: tiểu đường, suy giảm tuyến giáp, Ure huyết tăng cao,...

• Ngoài hai nhóm nguyên nhân chính trên, tiền đình ở vùng ngoại biên có thể bị rối loạn do phù nề vùng tai trong, tai trong bị biến dạng, chấn thương vùng tai trong, sỏi nhĩ, tác dụng phụ của một số nhóm thuốc (Streptomycin, Gentamycin,...), ảnh hưởng từ việc lạm dụng rượu, bia, ma túy, thuốc lá,...

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn ở tiền đình trung ương

Dựa trên thực tế nghiên cứu, rối loạn ở tiền đình trung ương thường bắt nguồn từ những nguyên nhân sau đây:

• Sự suy giảm tuần hoàn não.

• Người bệnh mắc hội chứng Wallenberg.

• Hạ huyết áp khi ở tư thế đứng dậy.

• Tắc nghẽn máu ở vùng não nhỏ, u não nhỏ.

• Xơ cứng tán bộ.

• Bệnh lậu ảnh hưởng đến thần kinh.

Hoa mắt, chóng mắt bất thường bất ngờ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Yếu tố nguy cơ tăng cường khả năng mắc bệnh

Ngoài các nguyên nhân chính đã nêu trên, bệnh cũng thường gặp ở hai nhóm đối tượng sau đây:

• Tuổi tác là một trong những yếu tố quan trọng: Rối loạn tiền đình có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và đối tượng khác nhau. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ ra rằng, nó thường phổ biến hơn ở người trung niên. Sự giảm sức đề kháng và quá trình lão hóa đều góp phần vào tình trạng này. 

• Người có tiền sử chóng mặt: Các chuyên gia đồng ý rằng, những người thường xuyên gặp chóng mặt có nguy cơ cao hơn bị các vấn đề như choáng váng, mất thăng bằng,... Điều này có thể dẫn đến rối loạn tiền đình.

Rối loạn tiền đình là một căn bệnh nguy hiểm, có thể đe dọa sức khỏe và tính mạng của mọi người. Do đó, nếu có dấu hiệu nghi ngờ về rối loạn tiền đình, việc thăm khám sớm để kiểm tra và điều trị là rất quan trọng để tránh hậu quả xấu. Đặc biệt, những người có nguy cơ cao nên tham khảo ý kiến của bác sĩ đề xuất kiểm tra sức khỏe định kỳ.

3. Cách nhận biết rối loạn tiền đình

Nhận biết sớm là một yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe, giúp việc điều trị dứt điểm và giảm nguy cơ biến chứng cũng như chi phí. Bác sĩ sẽ dựa vào dấu hiệu, triệu chứng hoặc thực hiện các bước thăm khám, kiểm tra để xác định bệnh.

Dấu hiệu của rối loạn tiền đình

Tùy thuộc vào sự tiến triển của căn bệnh và sức đề kháng của cơ thể, bệnh có thể biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng khác nhau.

Rối loạn tiền đình ngoại biên

Rối loạn tiền đình ngoại biên thường có những dấu hiệu sau đây:

• Các triệu chứng chóng đột ngột, liên tục: bệnh nhân thường cảm thấy choáng váng, thấy các vật trong nhà di chuyển, đặc biệt khi thay đổi tư thế đứng lên, ngồi xuống.

• Thị giác bị rối loạn: biểu hiện rõ nhất là tình trạng hoa mắt, chóng mặt, khó xác định phương hướng thường xuyên.

• Thính giác bị rối loạn: ù tai là một trong những biểu hiện rõ nhất. Bác sĩ khuyên nên điều trị sớm để tránh hậu quả như suy giảm thị lực, nhiễu âm thanh, và ù tai.

• Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể thấy đi đứng không vững, mất ngủ, nhãn cầu rung giật, mệt mỏi, huyết áp giảm đột ngột,...

Triệu chứng hỗn độn ở trung tâm thần kinh

Nhóm bệnh nhân mắc phải triệu chứng hỗn độn tại trung tâm thần kinh thường thể hiện rõ ràng, dễ nhận biết hơn khi bệnh đã ở giai đoạn nghiêm trọng.

• Cảm giác hoa mắt mạnh mẽ, kéo dài, gây ra ảo giác như đang trôi trên sóng biển.

• Thính giảm mạnh mẽ, bệnh nhân thường cảm thấy tai ù, nghe kém liên tục.

• Nhãn cầu rung lắc theo nhiều hướng khác nhau, thậm chí bao gồm cả rung lắc theo chiều dọc.

• Dáng đi của bệnh nhân giống như người say rượu, không ổn định khi đi, không thể đi thẳng mà thường đi zic zắc.

• Các cử động phối hợp không linh hoạt, cụ thể như bệnh nhân không thể lật bàn tay nhanh chóng, dễ dàng.

• Một số bệnh nhân có biểu hiện thay đổi giọng nói khi phát âm một số từ có chứa âm “Ô”.

Nhận diện bệnh qua quá trình khám và chẩn đoán

Để đưa ra kết luận chính xác về tình trạng bệnh để sớm áp dụng phương pháp điều trị phù hợp, các bác sĩ chuyên môn thường tiến hành chẩn đoán sau khi thăm khám lâm sàng. Một số phương pháp thường được áp dụng trong việc chẩn đoán triệu chứng hỗn độn là:

Thực hiện điện ký ENG: phương pháp này được thực hiện để đánh giá các dấu hiệu cơ bản liên quan đến hệ thần kinh và rối loạn tiền đình.

Đo âm ốc tai (OAE): mục đích là chẩn đoán tính linh hoạt và chức năng của tế bào lông trong ốc tai.

Chụp MRI: phương pháp này được sử dụng để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh như khối u, biến chứng tai, hoặc các bất thường khác.

Rối loạn tiền đình có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và cuộc sống của bệnh nhân.

Cảm thấy mệt mỏi thường xuyên, gặp nhiều khó khăn khi đi lại, ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống hàng ngày.

Hiệu suất làm việc giảm do các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, làm mất tập trung liên tục.

Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân có thể đột ngột ngất xỉu, gây nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng, đặc biệt khi tham gia giao thông.

Khả năng nghe suy giảm nghiêm trọng, cảm giác ù tai thường xuyên vào ban đêm gây mất ngủ, đe dọa nguy cơ mất thính giác vĩnh viễn.

Ngoài các nguy cơ trên, rối loạn tại tiền đình còn mang lại những hậu quả nguy hiểm khó kiểm soát. Do đó, mỗi người cần thực hiện thăm khám ngay khi phát hiện dấu hiệu không bình thường của cơ thể.

Phương pháp điều trị bằng thuốc

Hiện nay, có nhiều cách điều trị bệnh khác nhau, bác sĩ sẽ chọn phương pháp phù hợp dựa trên từng đối tượng và mức độ bệnh. Quá trình điều trị cần tuân thủ sự chỉ định của bác sĩ để đạt được kết quả tốt nhất.

Sử dụng thuốc là phương pháp điều trị đầu tiên thường được áp dụng cho bệnh nhân rối loạn tiền đình ở mức độ nhẹ. Các nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Cinnarizin: được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng như say tàu xe, chóng mặt, ù tai,... Sử dụng lâu dài có thể gây ra tác dụng phụ liên quan đến tiêu hóa, nên uống thuốc sau khi ăn để tăng hiệu quả.

• Flunarizine: được dùng để phòng ngừa và giảm đau nửa đầu, chóng mặt, thiểu năng tuần hoàn não,... Cần tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh tác dụng phụ như trầm cảm, rối loạn tiêu hóa.

• Vinpocetin: hỗ trợ điều trị và kiểm soát triệu chứng của rối loạn tiền đình, cũng như các vấn đề mạch máu não. Tuy nhiên, có thể gây ra tác dụng phụ như tim đập nhanh, rối loạn huyết áp.

• Duxil: giúp cải thiện tình trạng choáng váng bằng cách giải quyết tình trạng thiếu oxy ở mô não. Cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để tránh hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim.

• Tanganil: phổ biến trong điều trị rối loạn tiền đình, giúp kiểm soát triệu chứng bệnh. Tuy nhiên, cần thông báo cho bác sĩ nếu sử dụng cùng lúc với nhóm thuốc khác.

Ngoài các loại thuốc trên, bác sĩ sẽ kê đơn theo tình trạng bệnh của mỗi người. Không nên tự mua và sử dụng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ để tránh các hậu quả không mong muốn.

Tuân thủ chỉ định của bác sĩ trong quá trình sử dụng thuốc

Điều trị bằng bài tập thể dục và thể thao phù hợp

Để điều trị hiệu quả, bên cạnh việc sử dụng thuốc, bác sĩ có thể kê đơn kết hợp các bài tập phù hợp để giảm triệu chứng và cải thiện sức khỏe.

• Tập Yoga: là một phương pháp phổ biến để tăng cường sức khỏe. Luyện tập thường xuyên giúp thư giãn, tăng sự linh hoạt và thăng bằng.

• Tập vẩy tay: giúp khắc phục chóng mặt, choáng váng. Thực hiện với tư thế đứng thẳng và vung tay về phía sau.

• Bài tập cho mắt: cải thiện tầm nhìn và tập trung. Cần kiên trì thực hiện để có hiệu quả.

• Tập thể dục nhẹ nhàng: như đi bộ, đạp xe, giúp cải thiện sức khỏe và tinh thần.

Nếu các biện pháp trước không hiệu quả, bệnh nhân có thể cần phẫu thuật. Tuy nhiên, quá trình này có thể đắt đỏ và rủi ro biến chứng cao. Do đó, quan trọng là sớm điều trị để bảo vệ sức khỏe.

Tập Yoga mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe

5. Ngăn ngừa và hạn chế nguy cơ tái phát

Nếu không có lối sống lành mạnh, nguy cơ tái phát rối loạn tiền đình và các bệnh tương tự vẫn tồn tại. Điều quan trọng là xây dựng một chế độ sống lành mạnh cho những người đang điều trị hoặc có nguy cơ mắc bệnh.

Lối sống hàng ngày

Thói quen sinh hoạt ảnh hưởng đến sức khỏe rất lớn của mỗi người. Để giảm thiểu triệu chứng rối loạn tiền đình và hạn chế nguy cơ tái phát, cần tuân thủ những thói quen sống sau đây:

• Ngủ đủ giấc: Mỗi người cần đảm bảo ngủ đủ 8 giờ mỗi đêm với thời gian hợp lý, tránh thức khuya và dậy muộn.

• Giữ tư thế đúng khi ngủ: Khi nằm, cần sử dụng gối để giữ độ cao phù hợp, giúp tuần hoàn máu thuận lợi hơn và hạn chế tắc nghẽn tĩnh mạch.

• Nghỉ ngơi khi cảm thấy chóng mặt: Khi có dấu hiệu này, nên nghỉ ngơi ở nơi yên tĩnh, thoáng đãng và hạn chế hoạt động gây mệt mỏi.

• Tránh thay đổi tư thế đột ngột: Người bệnh tiền đình không nên thay đổi tư thế quá nhanh khi đứng dậy hoặc ngồi xuống, tránh tình trạng mất thăng bằng và chóng mặt.

• Hạn chế đứng hoặc ngồi lâu: Đối với những người làm việc trong môi trường này, cần thực hiện việc đi lại và thay đổi tư thế sau mỗi 30 phút làm việc, giúp máu lưu thông tốt hơn và hạn chế các triệu chứng không mong muốn.

• Ngâm chân trong nước nóng: Biện pháp này giúp cải thiện sức khỏe và chất lượng giấc ngủ bằng cách tăng cường tuần hoàn máu.

Quá trình điều trị bệnh yêu cầu sự kiên nhẫn và kết hợp nhiều yếu tố khác nhau, vì vậy cần thực hiện thường xuyên và đều đặn các bài tập phù hợp để cải thiện chất lượng cuộc sống và hoàn thành liệu trình điều trị.

Mỗi người cần dành ít nhất 30 phút mỗi ngày để tập thể dục và thể thao

Chế độ ăn uống cho người mắc bệnh rối loạn tiền đình

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị bệnh và bảo vệ sức khỏe, giúp hạn chế nguy cơ tái phát.

Nhóm thực phẩm có lợi cho người mắc bệnh rối loạn tiền đình

Người bệnh cần chú ý bổ sung những chất dinh dưỡng sau trong khẩu phần hàng ngày để tối ưu hiệu quả điều trị:

• Thêm vào khẩu phần hàng ngày những thực phẩm giàu axit folic, chất xơ, sắt và các loại thực phẩm giàu vitamin như A, B6, C, D, E. Vitamin phong phú thường có trong hạt, trái cây và các loại đậu. Ngoài ra, cũng cần duy trì một chế độ ăn uống cân đối và hợp lý hàng ngày với thịt, cá, hải sản,...

Nhóm thực phẩm không tốt cho người mắc bệnh rối loạn tiền đình

Ngoài việc bổ sung những thực phẩm cần thiết, người bệnh cũng cần hạn chế một số nhóm thực phẩm sau để tránh ảnh hưởng đến quá trình điều trị:

• Thức ăn giàu chất béo: Mặc dù chất béo quan trọng, nhưng người bệnh cần giảm thiểu thực phẩm giàu chất béo như dầu mỡ, kem bơ, sữa dừa,... vì chúng có thể gây tắc nghẽn mạch máu và tăng cholesterol.

• Chất kích thích: Cà phê và thuốc lá chứa nhiều nicotine, gây triệu chứng nghiêm trọng như ù tai đặc biệt ở người mắc bệnh rối loạn tiền đình.

• Thức ăn chứa nhiều đường, muối, gas: Sử dụng quá nhiều đường, muối hoặc thức uống có gas có thể làm trầm trọng tình trạng bệnh.

• Thức ăn chứa axit amin Tyramine: Rượu vang đỏ, gan gà, thịt xông khói chứa nhiều axit amin Tyramine, gây đau đầu và nặng tai.

• Đồ uống có cồn: Bệnh nhân không nên sử dụng đồ uống có cồn, vì chúng có thể gây đau đầu, chóng mặt và mệt mỏi, ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình điều trị.

Việc thiết lập một chế độ ăn uống khoa học là chìa khóa để cải thiện và bảo vệ sức khỏe