Thực vật có hạt bao phủ

Thực vật có hạt kín gốc (tiếng Anh: basal angiosperms) là nhóm thực vật có hoa rẽ nhánh sớm nhất từ tổ tiên thực vật có hạt kín. Cụ thể, loài thực vật hạt kín gốc nhất được gọi là nhóm ANITA, bao gồm Amborella (1 loài cây bụi từ New Caledonia), Nymphaeales (những loài súng và các thủy sinh liên quan khác) và Austrobaileyales (cây thân gỗ có hương thơm, bao gồm các loài cây hồi).

Thực vật có hạt kín gốc chỉ bao gồm vài trăm loài, so với hàng trăm nghìn loài của thực vật thực sự hai lá mầm (eudicots), thực vật một lá mầm (monocots) và Magnoliidae. Chúng đã rẽ nhánh từ tổ tiên thực vật có hạt kín trước khi 5 nhóm này hình thành cái gọi là Mesangiospermae.

Phát sinh loài

Mối quan hệ chính xác giữa Amborella, Nymphaeales và Austrobaileyales vẫn chưa được giải quyết. Mặc dù hầu hết các nghiên cứu cho thấy Amborella và Nymphaeales là cơ sở hơn so với Austrobaileyales, và cả ba đều cơ sở hơn so với Mesangiospermae, nhưng vẫn có nhiều bằng chứng phân tử đáng kể hỗ trợ cho hai cây phát sinh loài khác nhau. Một trong số đó là Amborella là nhóm chị em với phần còn lại của thực vật hạt kín, và một trong số đó là nhánh Amborella và Nymphaeales nằm ở vị trí này:

Các tên gọi cũ

Thực vật hai lá mầm cổ (paleodicots hay palaeodicots) là một thuật ngữ không chính thức được các nhà thực vật học như Spichiger & Savolainen (1997), Leitch và ctv. (1998) sử dụng để chỉ một nhóm trong thực vật có hoa, theo truyền thống nói chung được coi là một bộ phận của thực vật hai lá mầm (dicotyledons) nhưng đã bị loại ra khỏi nhóm đơn ngành là thực vật hai lá mầm thật sự (eudicots) mà cũng không phải là thực vật một lá mầm (monocots) trong các phân loại thực vật dựa trên hệ thống phân tử.

Các nghiên cứu phát sinh loài ở mức phân tử cho thấy rằng trong phạm vi thực vật có hoa (hay thực vật hạt kín - angiosperms) có hai nhánh chính, được công nhận trong hệ thống APG II là monocots (thực vật một lá mầm) và eudicots hay tricolpates trong một số tài liệu (thực vật hai lá mầm thật sự). Cả hai nhóm này đều là đơn ngành.

Phần lớn các thực vật theo truyền thống được coi là thực vật hai lá mầm (dicots) nằm trong nhánh eudicots, nhưng vẫn còn một bộ phận nhỏ không đơn ngành bao gồm các nhóm đã rẽ ra (tiến hóa) sớm hơn, được gọi là 'paleodicots' trong các hệ thống phân loại cũ (ví dụ như hệ thống Cronquist). Các thực vật hai lá mầm rẽ ra sớm hơn này được gắn với Magnoliidae theo nghĩa của hệ thống Cronquist năm 1981 (ngoại trừ các bộ như bộ Mao lương (Ranunculales) và bộ Anh túc (Papaverales)), hay tương đương với Magnoliidae theo hệ thống Takhtadjan năm 1980. Một số loài trong nhóm thực vật hai lá mầm cổ chia sẻ các đặc trưng chung về bề ngoài với thực vật một lá mầm, như các bó mạch rải rác, hoa có đặc trưng là bội số của 3 (số lượng cánh hoa, lá đài v.v) hoặc phấn hoa không có ba lỗ chân lông.

Thực vật hai lá mầm cổ không phải là một nhóm đơn ngành và vì vậy thuật ngữ 'paleodicots' không được chấp nhận rộng rãi. Hệ thống APG II không công nhận nhóm được gọi là 'paleodicots' mà phân loại các loài thực vật rẽ ra sớm hơn này vào một số bộ và họ không thuộc bất kỳ bộ nào sau đây:

• Amborellales
  • Amborellaceae
• Nymphaeales
  • Nymphaeaceae
  • Cabombaceae
  • Hydatellaceae
  • Nymphaeaceae
• Austrobaileyales
  • Austrobaileyaceae
  • Schisandraceae [+Illiciaceae]
  • Trimeniaceae
• Ceratophyllales (Leitch và ctv. 1998 không gộp vào 'paleodicots')
  • Ceratophyllaceae
• Chloranthales
  • Chloranthaceae

và Phức hợp Mộc lan (magnoliids), bao gồm:

• Canellales
  • Canellaceae
  • Winteraceae
• Piperales
  • Aristolochiaceae [+ Lactoridaceae]
  • Hydnoraceae
  • Piperaceae
  • Saururaceae
• Laurales
  • Atherospermataceae
  • Calycanthaceae
  • Gomortegaceae
  • Hernandiaceae
  • Lauraceae
  • Monimiaceae
  • Siparunaceae
• Magnoliales
  • Annonaceae
  • Degeneriaceae
  • Eupomatiaceae
  • Himantandraceae
  • Magnoliaceae
  • Myristicaceae

Thuật ngữ paleoherb cũng là một thuật ngữ cũ để chỉ các nhóm thực vật có hoa mà không phải eudicots lẫn monocots.

Ghi chú