Thuốc - Lỗ Tấn với tóm tắt nội dung chính, lập dàn ý phân tích, cấu trúc, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật và bối cảnh sáng tác, sự xuất hiện của tác phẩm cùng hồ sơ tác giả, quan điểm và sự nghiệp sáng tác phong cách nghệ thuật giúp học sinh vận dụng tốt môn văn 12.
I. Tác giả
1. Tiểu sử
- Lỗ Tấn (1881 – 1936), tên thật là Chu Chương Thọ, sau này đổi tên thành Chu Thụ Nhân, là một nhà văn cách mạng Trung Quốc
- Lỗ Tấn đã thay đổi nhiều lần nghề nghiệp với các mục đích khác nhau như hàng hải, khai mỏ, y học, và văn nghệ.
2. Sự nghiệp văn học
a. Mục đích sáng tạo
Sử dụng bút mực để phát hiện và khám phá những “bệnh tâm thần” và kêu gọi mọi người tìm kiếm phương pháp chữa trị, không nên “ngủ say trong những ngôi nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ.”
b. Quan điểm sáng tạo
Khi phê phán những vấn đề về tinh thần khiến quốc dân trở nên mê muội, tự mãn, 'ngủ say trong những ngôi nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ'.
c. Tác phẩm chính
Tiếng kêu, Tiếng hét, Kinh hoàng, Câu chuyện cũ tái bản, Truyện chính trị AQ,...
Sơ đồ tư duy - Lỗ Tấn
II. Tác phẩm
1. Tóm tắt
Lão Hoa và vợ là chủ một quán trà, có một đứa con trai tên Thuyên mắc bệnh lao nặng. Sau khi được lão Cả Khang khuyên, họ chi tiền đi Cổ Đình Khẩu từ sớm để mua một chiếc bánh bao tẩm máu người mới bị hành hình để cho con ăn. Buổi sáng, sau khi Thuyên ăn xong và đi ngủ, quán trà cũng đông khách, mọi người tin rằng Thuyên sẽ hồi phục và bàn luận về Hạ Du, một người lính vừa bị hành hình sáng cùng ngày. Mọi người đều chỉ trích Hạ Du là 'kẻ ác', 'kẻ không nhân đạo' và 'đã điên rồi'. Tuy nhiên, chiếc bánh tẩm máu người không cứu được Thuyên. Một ngày vào tiết Thanh Minh, bà Hoa đi thăm mộ con và phát hiện mẹ của Hạ Du cũng đến thăm. Hai người chia sẻ nỗi buồn mất con và bà Hoa đi sang an ủi mẹ Hạ Du. Cả hai ngạc nhiên khi nhìn thấy vòng hoa trên mộ 'Vậy thì chuyện gì đã xảy ra nhỉ?'. Truyện kết thúc với tiếng quạ kêu và hình ảnh con quạ nhảy lên và bay đi về phía trời xa.
2. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời
- Thuốc được viết vào năm 1919, khi phong trào Ngũ Tứ đang nổi lên mạnh mẽ. Tác phẩm được in trong tập Gào thét.
- Trong năm 1919, Trung Hoa đang chịu sự xâm lược của các đế quốc Anh, Nga, Pháp, Đức và Nhật. Xã hội Trung Quốc trở thành một xã hội một phần phong kiến, một phần thuộc địa, nhưng nhân dân vẫn chịu đựng một cách im lặng. Đó là một căn bệnh đau đớn, tự mãn, mà những người cách mạng hoàn toàn không hiểu được nhân dân.
b. Bố cục
- Phần I (Mua thuốc): Lão Hoa mua bánh bao tẩm máu người để cho Thuyên ăn, người mắc bệnh lao.
- Phần II (Ăn thuốc): Vợ chồng Hoa thức dậy con để ăn bánh bao tẩm máu người nhưng không giúp ích được gì trong việc chữa bệnh cho con.
- Phần III (Bàn về thuốc): Trong quán trà, mọi người bàn luận về thuốc chữa bệnh lao và kẻ 'thù' Hạ Du.
- Phần IV (Hậu quả của thuốc): Trong lễ tiết Thanh Minh, mẹ của Hạ Du và Thuyên gặp nhau và hoảng sợ khi thấy vòng hoa trên mộ Hạ Du.
3. Phân tích chi tiết
a. Ý nghĩa nhan đề và hình tượng “chiếc bánh bao tẩm máu người'
Tên gọi Thuốc ở đây ám chỉ “chiếc bánh bao tẩm máu người” mà lão Hoa đã mua để cho con trai ăn trong việc chữa trị bệnh lao. Tên gọi này có nhiều ý nghĩa sâu xa:
+ Tầng ý nghĩa 1 (nghĩa đen): Chỉ phương thuốc cổ truyền, cũ kỹ của đại đa số dân Trung Hoa thời điểm đó.
+ Tầng ý nghĩa thứ 2 (ý nghĩa ẩn): Đây là một ý nghĩa sâu xa: Chỉ phương pháp điều trị các vấn đề tinh thần mê muội, lạc hậu của người Trung Quốc; Bi kịch của những người cách mạng tiên phong và mối quan hệ xa lánh giữa quần chúng và cách mạng.
b. Các nhân vật
* Hình ảnh đám đông quần chúng
- Lão Hoa ra ngoài từ sáng sớm để mua bánh bao tẩm máu, bị đám đông đẩy đưa, suýt ngã. Đám đông đó đang đi xem hành hình của chiến sĩ Hạ Du. Điều này gợi lên hình ảnh đám đông đi xem quân Nhật hành hình một người Trung Quốc, tưởng chừng như là một gián điệp cho Nga.
- Khi ban mai, quán trà của lão Hoa đông đúc khách. Mọi người trò chuyện về chiến sĩ Hạ Du với thái độ khinh bỉ: “thằng đồ tể”, “hắn điên thật”,...
* Tượng trưng về Hạ Du - người cách mạng
- Hạ Du: một chiến sĩ tiên phong dũng cảm hy sinh vì lý tưởng cách mạng, yêu nước, trung thành với cách mạng mặc dù bị hiểu lầm, tra tấn và hành hình.
- Bi kịch của Hạ Du: chiến đấu cho lý tưởng giành lại độc lập dân tộc nhưng không ai hiểu và đồng hành; bị người thân phản bội (cụ Ba bán Hạ Du để lấy tiền); bị người mẹ cảm thấy nhục nhã, bị quần chúng sử dụng máu để kiếm tiền và làm thuốc.
- Thông qua cuộc trò chuyện ở quán trà, Hạ Du bị quần chúng đánh giá là “thằng đồ tể”, “thằng nhãi con”, là kẻ “điên đầu”. Điều này cho thấy Lỗ Tấn muốn chỉ ra tình trạng thực tế:
+ Mối quan hệ giữa Hạ Du (người cách mạng) và quần chúng dân là một sự lạc lõng, xa cách và thiếu sự thấu hiểu.
+ Giải pháp khẩn cấp vào thời điểm đó là phải tìm ra một phương thuốc thực sự làm cho nhân dân nhận thức được cách mạng và làm cho cách mạng gắn bó với quần chúng.
c. Cảnh hai mẹ đi thăm mộ con
- Thời gian nghệ thuật thể hiện suy tư lạc quan của tác giả: từ mùa thu năm trước (khi Hạ Du bị hành hình) đến mùa xuân năm sau (vào dịp tiết Thanh Minh).
- Hai bà mẹ đã vượt qua ranh giới của con đường mòn (nơi của những tập tục xấu) để hiểu và cảm thông cho nhau. Điều này thể hiện hy vọng về sự hiểu biết và gắn kết giữa cách mạng và nhân dân.
- Chi tiết về vòng hoa trắng trên mộ Hạ Du: Câu hỏi “thế này là thế nào?” phản ánh niềm hạnh phúc của hai mẹ và sự mở cửa đã có người hiểu lý tưởng của Hạ Du, tôn vinh và nhớ đến anh; dấu hiệu lạc quan về tương lai của cách mạng. Đồng thời, Lỗ Tấn thể hiện sự trân trọng và tiếc thương đối với người cách mạng tiên phong.
d. Ý nghĩa của nội dung
Chủ đề tư tưởng của truyện cũng là quan điểm sáng tạo của Lỗ Tấn: ông chia sẻ nỗi đau của dân tộc Trung Hoa thời đại hiện đại: nhân dân sống trong tình trạng “ngủ say trong căn nhà bằng sắt không có cửa sổ”, những người cách mạng lại phải “lạc bước trong cảnh trống vắng”.
e. Ý nghĩa nghệ thuật
- Truyện được viết theo phong cách súc tích, gói gọn, đầy ý nghĩa hình ảnh biểu tượng: chiếc bánh bao tẩm máu người, vòng hoa trắng, con đường mòn,...
- Cách tạo dựng nhân vật độc đáo: Không đặt nhân vật cách mạng vào trung tâm mà đặt sau những nhân vật quần chúng, nhấn mạnh vào chủ đề: Thức tỉnh quần chúng.
- Dù sử dụng ngôi thứ ba trong việc kể truyện, nhưng nhiều phần lại chuyển sang góc nhìn của nhân vật trần thuật, tạo ra sự sống động cho câu chuyện.
Sơ đồ tư duy - Thuốc
Đánh giá
Một số suy ngẫm về tác giả và tác phẩm
“Trước Lỗ Tấn không có ai như Lỗ Tấn, Sau Lỗ Tấn lại có vô vàn Lỗ Tấn” – Quách Mạt Nhược.