Buzz
Hành trình hình thành Lễ hội Cầu Ngư
1.1 Xuất xứ của Lễ hội Cầu Ngư
Lễ Hội Cầu Ngư là một sự kiện quan trọng đánh dấu tại làng Thai Dương Hạ, thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Diễn ra vào ngày 12 tháng giêng âm lịch hàng năm, lễ hội kỷ niệm Thành Hoàng Trương Quý Công (biệt danh Trương Thiều), người gốc Thanh Hoá, người đã có công dạy dân nghề đánh cá và buôn bán ghe mành.
Trước đây, Thai Dương và Thai Dương Hạ là một làng duy nhất, gọi là Thai Dương Thượng Hạ. Nhưng sau trận lũ lớn năm 1897, một cửa biển mới mở ra giữa làng, được gọi là cửa Sứt, thay thế cho cửa biển ở Hòa Dân bị bồi lấp. Từ đó, làng Thai Dương Thượng Hạ bị chia thành hai làng riêng biệt như ngày nay.
Thành hoàng của hai làng Thai Dương Hạ và Thai Dương là Ông Trương Quý Công (hay còn gọi là Trương Thiều), người có công khai khẩn và truyền nghề cho người dân đánh bắt trên đầm, phá và cả ngoài biển khơi. Trước buổi lễ chính diễn ra, người dân tổ chức cung nghinh Thành hoàng từ các am, miếu về đình.
Lễ Hội Cầu Ngư là một dịp quan trọng của cư dân tại làng Thai Dương Hạ, với truyền thống lâu đời hơn 500 năm
1.2 Ý nghĩa và mục đích của lễ hội
Trở thành một truyền thống được tổ chức mỗi ba năm, lễ hội Cầu Ngư là dịp để tưởng nhớ Thành hoàng và các tiên nhân của làng. Mong muốn mưa thuận gió hòa và may mắn cho ngư dân ra khơi là mục tiêu chính của lễ hội.
Với Thai Dương Hạ và Thai Dương là hai làng chài ven biển Đông, với hệ sinh cảnh đặc biệt của phá Tam Giang, và từ bao đời ngư nghiệp đã là sinh kế của cộng đồng, lễ hội Cầu Ngư trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của họ.
Mặc dù diễn ra từ lúc trời còn tối đến khi bình minh, nhưng lễ hội vẫn thu hút đông đảo dân địa phương và du khách. Mọi người đều tham gia vui vẻ, tái hiện lại cảnh chài lưới, buôn bán nhộn nhịp. Các hoạt động trong lễ hội cũng nhấn mạnh vào những nỗ lực của đời trước để truyền cho thế hệ sau.
Mục đích của lễ hội là để tưởng nhớ vị Thành hoàng cùng các tiên nhân lập làng và cầu mong mưa thuận gió hòa
Thời gian và địa điểm diễn ra lễ hội Cầu Ngư
Lễ hội Cầu Ngư được tổ chức trọng thể mỗi ba năm tại làng Thai Dương Hạ (xã Hải Dương, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế) và Thai Dương (thị trấn Thuận An, tỉnh Thừa Thiên - Huế) vào các ngày 9 - 10 và 11 - 12 tháng Giêng theo lịch năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu.
Sau khi bị chia cắt thành hai làng, sinh hoạt lễ hội của người dân cũng phải chia ra thành hai điểm hoạt động riêng: làng Thai Dương Hạ tổ chức lễ Xuân tế kỳ yên vào hai ngày 9 - 10 tháng Giêng, và làng Thai Dương tổ chức lễ Xuân tế kỳ yên vào hai ngày 11 - 12 tháng Giêng. Tháng Giêng cũng là thời điểm thích hợp để du khách ghé thăm Huế và khám phá lễ hội đặc sắc này.
Lễ hội Cầu Ngư được tổ chức trọng thể mỗi ba năm tại làng Thai Dương Hạ và làng Thai Dương
Lễ hội Cầu Ngư có những gì đặc biệt
3.1 Phần lễ
3.1.1 Lễ Cầu Ngư chính
Từ chiều hôm trước ngày khai mạc, hai làng Thượng và Hạ bắt đầu cử hành lễ cúng đế. Vào khuya, buổi tế 'cầu an, cầu ngư' được tổ chức. Một cụ già trong làng, hiểu biết về nghi lễ, đọc bản văn tế. Tất cả thuyền trưởng mặc áo dài đen, quần trắng, đội khăn đỏ, tuần tự tham gia lễ. Trước khi bắt đầu lễ chính, các cụ già trong làng thắp hương cầu phù hộ cho con cháu làng chài sức khỏe, ra khơi gặp sóng yên, biển êm.
Các nhà trong làng sắp đặt bàn hương án, chuẩn bị lễ cúng. Trên mỗi tàu, thuyền đều treo đèn kết hoa. Vào chiều 11 (âm lịch) tháng Giêng, lễ hội cầu ngư ở làng Thai Dương bắt đầu với lễ cung nghinh và kéo dài suốt đêm với các lễ cầu an, lễ chánh tế và lễ tưởng niệm.
Sáng ngày 12 (âm lịch), lễ chánh tế cầu ngư bắt đầu, lễ tế thần được tổ chức vào khoảng 2 giờ sáng. Một bài văn tế được đọc dành cho các thần linh và tiền bối của làng. Nguyện cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, đánh bắt được mùa, dân làng ấm no, mọi người hạnh phúc. Khoảng 4 giờ sáng, lễ chánh tế kết thúc. Tiếp theo là hội cầu ngư tại Thuận An. Có nhiều tiết mục biểu diễn về cuộc sống biển.
Trước khi bắt đầu lễ chính, các cụ già trong làng thắp hương cầu phù hộ cho con cháu làng chài sức khỏe, ra khơi gặp sóng yên, biển êm
3.1.2 Lễ thể hiện nghề
Lễ thể hiện nghề là một hình thức “hèm” để tưởng nhớ vị Thành hoàng đã có công lập làng và hướng dẫn dân làng cách kiếm sống. Sau ba tiếng trống lớn của vị lãnh đạo, các người đóng vai ngư phủ tung cần câu, sau đó các trẻ em đóng vai cá tranh nhau ăn mồi. Một nhóm ngư phủ khác kéo một chiếc ghe mành cốt tre được làm chắc chắn và phủ giấy đỏ, trên ghe có một người ngồi. Họ tiến vào sân đình và chạy quanh đám trẻ như đàn cá.
Lưới trên thuyền vây quanh đám trẻ tạo thành một vòng tròn, dần dần thu hẹp. Các con cá cố gắng thoát ra khỏi lưới trong khi nhóm ngư phủ giữ chặt. Khi vòng tròn thu nhỏ lại, một người trên ghe nhảy xuống bắt con cá lớn nhất để mang vào đình cúng tượng trưng cho vị Thành hoàng. Đồng thời, trên mặt nước, các ngư dân chèo thuyền biểu diễn các trò kéo lưới, bủa lưới, xúc khuyết, câu mực.
Một số con cá sau đó được gánh ra bờ để rửa sạch, một số khác được mang đi bán. Các phụ nữ bán cá ồn ào như thật. Đây là một phần của nghi thức bán cá trên đường. Các thuyền trưởng sau khi bán cá kéo nhau đến một nơi để chia tiền.
Lễ thể hiện nghề là một hình thức “hèm” để tưởng nhớ vị Thành hoàng đã có công lập làng và hướng dẫn dân làng cách kiếm sống
3.2 Phần hội
Phần tiếp theo là phần hội với những tiết mục trên cạn và cuộc đua ghe truyền thống, cũng như đoàn tàu xuất quân đánh bắt vụ nam, vụ cá đầu năm của ngư dân vùng biển. Chương trình ngày hội tiếp tục với cuộc đua trên dòng sông Tam Giang. Cuộc đua mang ý nghĩa mong muốn có mùa bội thu, đủ cá, đủ lúa, đáp ứng nhu cầu sống của cư dân.
Thuyền truyền thống được làm từ ba tấm ván dài làm đáy và mạn, chứa 14 người chèo bao gồm 1 người chèo mũi, một người chèo lái và 6 cặp ngồi chèo thành hai hàng. Tất cả cùng tham gia các cuộc đua. Có khoảng 6, 7 chiếc đăng ký từ các phường, xóm khác nhau. Thường có nhiều giải đua từ sáng đến chiều. Cuộc đua bắt đầu bằng giải cúng với mâm cau trầu rượu làm giải thưởng, kết thúc bằng giải phá với giải thưởng là các giải lụa đỏ. Giữa đó là các giải tiền với giải thưởng là tiền mặt.
Mỗi cuộc đua với lộ trình ba vòng sáu tráo, lộn vè trung lưu quay lên vè thượng lưu, chèo xuống vè hạ lưu rồi trở lại vè trung lưu là một vòng hai tráo. Cuộc đua kết thúc khi hoàn tất giải phá vào buổi chiều, đánh dấu kết thúc của một lễ hội Xuân sôi động và mở ra một năm làm việc chăm chỉ với nhiều hi vọng.
Lễ hội Cầu Ngư là ngày hội của toàn bộ cộng đồng, tràn ngập niềm vui và hy vọng. Lễ hội là nguồn động viên cho cư dân Huế vượt qua mọi khó khăn trong công việc trên sông nước. Nếu bạn đã lên kế hoạch khám phá Huế, đừng bỏ lỡ cơ hội tham dự lễ hội đặc biệt này nhé!
Lễ hội Cầu Ngư truyền thống ở Huế tại làng Thai Dương Hạ. Video: Youtube/Khám phá Huế
Tạ Mỹ Dung
Nguồn: Tổng hợp thông tin
