Thuyền và biển

Thuyền và biển là một bài văn đầy ý nghĩa, giúp học sinh hiểu sâu về nội dung và ý nghĩa văn học, đồng thời phát triển kỹ năng văn học ở cấp độ 11

Tác giả

Tác giả là Xuân Quỳnh

1. Tiểu sử 

- Xuân Quỳnh (1942 - 1988) có tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.

- Sinh ra ở La Khê, thành phố Hà Đông - Hà Tây (nay là Hà Nội).

- Xuân Quỳnh lớn lên trong một gia đình có cha làm công chức, mẹ qua đời sớm, cha thường xuyên đi công tác xa, nên bà được bà nội chăm sóc từ nhỏ đến khi trưởng thành.

- Vào tháng 2 năm 1955, Xuân Quỳnh gia nhập Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa.

- Bà đã có nhiều chuyến biểu diễn ở nước ngoài và tham gia Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Vienna (Áo).

- Từ năm 1962 đến 1964, Xuân Quỳnh tham gia khóa học đầu tiên về viết văn trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam.

- Sau khi hoàn thành khóa học, bà làm việc tại các tờ báo nổi tiếng như Văn nghệ và Phụ nữ Việt Nam.

- Từ năm 1967, Xuân Quỳnh trở thành hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam và được bầu vào Ban chấp hành khoá III.

- Năm 1973, Xuân Quỳnh kết hôn với nhà viết kịch, nhà thơ Lưu Quang Vũ. Trước đó, bà đã từng kết hôn một lần và ly hôn với một nhạc công của Đoàn Văn công nhân dân Trung ương.

- Xuân Quỳnh ra đi vào ngày 29 tháng 8 năm 1988 trong một vụ tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương (nay là thành phố), tỉnh Hải Dương, cùng với chồng là Lưu Quang Vũ và con trai là Lưu Quỳnh Thơ, lúc đó mới 13 tuổi.

2. Sự nghiệp sáng tác

a. Tác phẩm nổi bật

- Các tác phẩm tiêu biểu của Xuân Quỳnh bao gồm Hoa dọc chiến hào (1968), Gió Lào cát trắng (1974), Tự hát (1984), Hoa cỏ may (1989),...

b. Phong cách viết

- Phong cách sáng tác thơ của Xuân Quỳnh mang đậm nét cảm xúc và thể hiện rõ nét tính cách sáng tạo của tác giả.

- Thơ của Xuân Quỳnh là tiếng thổn thức của một tâm hồn phụ nữ sâu lắng, vừa trong trẻo, vừa chân thành, đầy ý nghĩa và luôn ngập tràn trong mong muốn tìm kiếm hạnh phúc trong cuộc sống hàng ngày.

3. Địa vị và ảnh hưởng của tác giả

- Xuân Quỳnh được xem là một trong những nhà thơ đặc biệt của thế hệ những nhà thơ trẻ trong giai đoạn đối mặt với chiến tranh chống Mỹ.

Các tác phẩm

Tác phẩm Thuyền và biển

*Khám phá chung

1. Bối cảnh sáng tác

Bài thơ được viết vào tháng 4 năm 1963 và xuất bản trong tập thơ Chồi biếc (1963).  Sau này, bài thơ đã được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, Hữu Xuân phổ nhạc thành các bài hát cùng tên.

2. Chủ đề

Tình yêu là một trong những đề tài thơ ca vĩnh cửu, và bài thơ Thuyền và biển của Xuân Quỳnh cũng là một bài thơ tình không thể phai mờ.

3. Dạng thơ

Bài Thơ Thuyền Và Biển được viết theo hình thức thơ ngũ ngôn trường thiên, gồm 7 đoạn, mỗi đoạn 4 câu. Điều này giúp thể hiện một cách mạch lạc nhịp điệu của sóng biển cũng như những xao xuyến trong lòng người đang yêu.

Với hình thức thơ năm chữ, khi dịu dàng, chậm rãi, nó vẫn đong đầy sức sống của biển cả, bài thơ “Thuyền và biển” đặc biệt và sâu sắc. Câu thơ chân thành và sâu lắng. Hình ảnh thơ có sự giàu có và ý nghĩa sâu xa. Tình yêu giữa thuyền và biển, giữa hai người là tình yêu vĩnh cửu. Bão tố hay bình yên, đau khổ hay hạnh phúc? Tất cả đều làm cho tình yêu trở nên phong phú và sâu đậm hơn.

*Khám phá chi tiết

1. Phân tích

Mở đầu bài thơ là câu chuyện kể:

Em sẽ kể cho anh nghe

Chuyện về thuyền và biển:

Câu chuyện về thuyền và biển dường như rất đơn giản, rất tự nhiên. Tuy nhiên, bên trong nó chứa đựng:

“Từ khi nào không biết

Thuyền nghe sóng biển gọi

Cánh chim biển, sóng xanh

Đưa thuyền đi khắp nơi

Lòng thuyền chứa đựng muôn ước ao

Và tình yêu biển vô bờ

Thuyền vẫn lướt không mệt mỏi

Biển vẫn còn xa… xa mãi

Câu chuyện về tình yêu trong bài thơ Thuyền và biển được tường thuật thông qua việc sử dụng hình ảnh thuyền và biển để diễn đạt tình yêu, sự chắc chắn và bền vững của nó. Đoạn đầu của bài thơ mô tả về tình yêu mới nảy nở, một cuộc tình ngây thơ, e thẹn như thuyền và biển từ khi nào đã yêu nhau, cũng như người con trai đang yêu một cô gái, trong khi cô gái vẫn ngần ngừ.

Hai khổ thơ tiếp theo so sánh giữa biển và cô gái tạo ra nhiều tầng cảm xúc trong tình yêu. Trước biển, Xuân Quỳnh cảm nhận được cảm xúc của biển: biển có những con sóng nổi và những con sóng chìm. Vì vậy, trong lòng biển không bao giờ yên bình, biển sâu, bao la cũng là biểu hiện của một tâm trạng lớn với đầy đủ cảm xúc.

Trăng dịu dàng rọi

Biển như một cô gái nhỏ

Bày tỏ tâm tư một cách dấu kín

Thuyền lướt trên sóng biển rì rào

Đôi khi cũng không lý do gì

Biển xoáy sóng đẩy thuyền

(Vì tình yêu vĩnh cửu

Có khi nào ngừng chuyển?)

Biển như chính một người con gái đang yêu và cũng như chính tình yêu ấy: không bao giờ dừng lại. Từng khoảnh khắc, mỗi giây phút, những ước ao, nhớ nhung, và nỗi đau tương tư đều tràn ngập trong những con sóng của trái tim, khiến tình yêu luôn là một điều bí ẩn. Và có lúc, biển:

Chỉ có thuyền mới hiểu được

Biển vô hạn bao la

Chỉ có biển mới hiểu được

Thuyền đi đâu, về đâu...

Mềm mại và mạnh mẽ, đồng thời đối lập và hòa hợp, đó cũng là bản chất của trái tim yêu thương, chân thành. Trái tim của nữ thi sĩ thể hiện khát khao về một tình yêu lý tưởng. Có lẽ vì điều đó mà những bài thơ của bà luôn đậm chất ngọt ngào, da diết và sâu lắng. Với trái tim nồng nhiệt, Xuân Quỳnh khao khát một tình yêu lý tưởng, chung thủy, duy nhất và thấu hiểu tận cùng:

Những ngày không gặp nhau

Biển bao la gợi nhớ

Những ngày không gặp nhau

Lòng thuyền buồn – nát vụn

Nếu phải từ biệt thuyền

Biển chỉ còn sóng vỗ

Những tầng lớp cảm xúc trong tình yêu được Xuân Quỳnh mô tả rõ ràng và cụ thể hơn, đặc biệt là sự nhớ nhung khi 'không gặp nhau'. Đó là nỗi đau khi 'rạn vỡ', những cảm xúc tình yêu chỉ có biển, chỉ thuyền, chỉ những cặp đôi yêu nhau mới hiểu hết và cảm nhận được.

Nếu phải từ biệt thuyền

Biển chỉ còn sóng vỗ

Nếu phải xa anh

Em chỉ còn cơn bão

Tình yêu ngọt ngào là như vậy, nhưng khi xa cách, sự rạn vỡ đó là nỗi đau, là 'sóng gió', 'bão tố', khiến cho nhiều trái tim, tâm hồn đau đớn, xót xa.

2. Ý nghĩa của biểu tượng thuyền và biển

Thuyền và Biển không chỉ là biểu tượng của tình yêu mà hình ảnh đó còn là biểu trưng cho cảm xúc của những đôi tình nhân. Đó là tâm trạng nhớ nhung, buồn đau trong tháng ngày xa cách, là ước nguyện luôn bên nhau. Bài thơ là lời nhắn gửi đến những người đang yêu xa, hãy luôn nghĩ về nhau để giữ vững niềm tin, hy vọng vào một ngày hội ngộ.

3. Ý nghĩa nội dung

Thuyền và biển là khúc ca về tình yêu, với nhiều cung bậc và cảm xúc khác nhau. Bài thơ mang lại cho độc giả những cảm xúc, những suy tư và khát khao về tình yêu, những lo âu... trong tình yêu.

Câu chuyện về tình yêu trong bài thơ Thuyền và biển là việc sử dụng hình tượng thuyền và biển để kể lại câu chuyện về tình yêu, về sự gắn kết và bền vững của tình yêu. Những biến động cảm xúc trong tình yêu được Xuân Quỳnh mô tả một cách rõ ràng, khiến nhiều trái tim tan chảy, rạo rực khó diễn tả.

4. Đặc sắc nghệ thuật

- Bài thơ Thuyền và biển được viết theo thể thơ năm chữ.

- Lời thơ chân thực, sâu sắc. Hình ảnh sinh động, sắc nét, giúp người đọc dễ hình dung và cảm nhận được tâm trạng, tình cảm, ý nghĩa của tác giả truyền đạt qua từng câu thơ.

- Sử dụng kỹ thuật ẩn dụ hình ảnh Thuyền và biển để diễn đạt về mối quan hệ của những người yêu xa.

- Cấu trúc “Chỉ có.. mới, những ngày không gặp nhau” được sử dụng để nhấn mạnh, thể hiện sự xa cách trong tình yêu.

- Giọng thơ dịu dàng, ấm áp, thể hiện nỗi buồn, nhớ nhung khi hai người yêu nhau phải xa cách.