Tia UV là gì? Loại tia UV nào gây tổn hại cho da? Cách bảo vệ da khỏi tác động của tia UV

Hầu hết chúng ta đều được khuyến cáo nên áp dụng biện pháp bảo vệ da để đối phó với tác động của tia UV từ ánh sáng mặt trời. Tuy nhiên, tia UV là gì? Chúng có ảnh hưởng như thế nào đối với da? Làm thế nào để ngăn chặn tác động của chúng?

Tia UV là gì?

Bên cạnh những lợi ích lớn từ ánh sáng mặt trời, vẫn tồn tại những nguy cơ đối với sức khỏe con người. Tia UV, hay còn gọi là tia cực tím hoặc tia tử ngoại, là dạng sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy nhưng dài hơn tia X.

Với sự tiến bộ của khoa học, các nhà nghiên cứu đã phát hiện và phân loại ánh sáng mặt trời thành 3 nhóm chính dựa trên độ dài bước sóng:

• Tia hồng ngoại
• Ánh sáng nhìn thấy bởi mắt người
• Tia UV

Tia UV có những loại nào?

Tia UV được phân thành 3 loại: UVA, UVB và UVC. Trong đó, tia UVA (từ 380 đến 315 nm) được biết đến là sóng dài hay ánh sáng đen, tia UVB (từ 315 đến 280 nm) là sóng trung bình, và tia UVC (dưới 280 nm) còn được biết đến là sóng ngắn hoặc sóng khử trùng.

Tia UV (Tia cực tím)

Tia UV mang lại nhiều lợi ích cho con người như giúp tổng hợp vitamin D trong cơ thể. Ở mức độ phù hợp, tia cực tím có thể kích thích các quá trình hoạt động chính của cơ thể,...

Tuy nhiên, cùng với những lợi ích đó, tia cực tím chứa đựng nhiều tác nhân gây hại cho da và có thể gây ra các vấn đề liên quan đến sức khỏe con người.

Tia hồng ngoại

Đây là loại bức xạ điện từ có bước sóng dài hơn so với ánh sáng nhìn thấy. Mặc dù không thể nhìn thấy tia hồng ngoại, nhưng chúng ta vẫn có thể cảm nhận được thông qua nhiệt độ mà Mặt trời truyền đến Trái Đất.

Ánh sáng nhìn thấy

Ánh sáng mà mắt người có thể nhìn thấy (ánh sáng khả kiến) chiếm 40% trên tổng tỉ lệ bức xạ mặt trời đến mặt đất, đây là nguồn năng lượng tự nhiên mà hiện nay được sử dụng rộng rãi.

Tia UV có bao nhiêu loại?

Mặt Trời tỏa ra cả 3 loại tia cực tím: UVA, UVB và UVC. Tuy nhiên, theo lí thuyết, do tầng ozone hấp thụ, 99% tia cực tím đến mặt đất thuộc loại UVA, trong khi tầng ozone được tạo ra từ phản ứng hóa học với tia UVC nên UVC bị hấp thụ. Vì vậy, nơi nào có ánh sáng mặt trời, nơi đó cũng có tia cực tím.

• Tia tử ngoại UVA (380 – 315 nm): không bị tầng ozone hấp thụ, có thể nhìn thấy đối với chim, côn trùng và cá.
• Tia tử ngoại UVB (315 – 280 nm): bị tầng ozone hấp thụ nhiều nhất.
• Tia tử ngoại UVC (280 – 100 nm): bị tầng ozone và khí quyển hấp thụ hoàn toàn.

Tuy nhiên, tình trạng suy giảm tầng ozone ngày nay đã làm cho các tia UVB, UVC trở nên nhiều hơn trong ánh sáng mặt trời.

Các loại kính cũng khác nhau tùy thuộc vào chất lượng, thường là trong suốt với tia UVA (UVA đi qua kính) nhưng không trong suốt với các tia ngắn hơn (UVB, UVC không đi qua kính). Thủy tinh silic hoặc thạch anh tùy thuộc vào chất lượng có thể trong suốt với cả tia UVC.

Mức độ ảnh hưởng của tia UV theo các yếu tố

• Vị trí địa lý

Cường độ của tia UV thường cao ở các khu vực nhiệt đới, đặc biệt là gần xích đạo. Trong khi đó, ở những vùng xa xích đạo, nguy cơ ít hơn.

• Độ cao so với mực nước biển

Cường độ của tia UV thường tăng khi độ cao so với mực nước biển tăng lên.

• Thời điểm trong ngày

Tia UV thường mạnh vào giữa trưa, khi mặt trời ở vị trí cao nhất và chiếu trực tiếp, gần như vuông góc với mặt đất (mặt trời ở trên đỉnh, đứng bóng). Thời gian này thường từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều.

• Khung cảnh và môi trường

Mức độ UV thường cao ở các vùng mở rộng, đặc biệt là trên các bề mặt có khả năng phản xạ cao như tuyết và cát biển. Trên thực tế, mức độ của tia UV thường tăng gấp đôi khi chúng được phản xạ từ bề mặt tuyết.

Ở các khu vực thành phố, thường có ít tia UV hơn do sự tập trung của các tòa nhà cao tầng và bóng râm từ cây cối.

Tia UV nào ảnh hưởng đến da?

Tia UVA

Tia UVA chiếm 9.5% tổng lượng bức xạ mặt trời và thường hiện diện ở mọi nơi có ánh sáng mặt trời. Chúng có khả năng xâm nhập qua quần áo, kính cửa, và có thể tác động trực tiếp lên da.

• Với bước sóng ngắn, tia UVA có thể gây ảnh hưởng đến tầng hạ bì của da, gây sạm da và nám.
• Còn với bước sóng dài, chúng xâm nhập sâu vào tầng hạ bì của da, làm hỏng collagen và gây lão hóa da nhanh chóng.

Tia UVB

Tia UVB có bước sóng nhỏ và đã bị suy giảm trước khi đến tầng khí quyển, nên phần lớn bị ngăn cản bởi kính hoặc quần áo thông thường. Mặc dù không mạnh mẽ như tia UVA, nhưng độ nguy hiểm của chúng không kém.

• Tia UVB trực tiếp tác động lên tầng biểu bì của da, gây ra nhiều tổn hại như: da khô, sạm, cháy nắng, nám, tàn nhang, đốm đen và kích ứng.
• Với cường độ cao hơn, tia UVB còn ảnh hưởng đến tầng đáy của tầng biểu bì, tạo ra tế bào hỏng. Những tế bào này sau đó có thể gây ra khối u và gây ung thư da.

Tia UVC

Và đây chính là 'kẻ hủy diệt' - tia UVC. Đây là tia có năng lượng cao nhất so với hai loại khác. Tia UVC gây tổn thương nghiêm trọng cho da và mắt của chúng ta.

May mắn là tầng ozone trong khí quyển đã chặn hầu hết tia này chiếu xuống mặt đất. Tuy nhiên, với sự suy giảm của tầng ozone, các tia UVC với năng lượng cao vẫn có thể xâm nhập xuống bề mặt Trái Đất, gây ra những vấn đề nghiêm trọng cho sức khỏe.

Chỉ số UV đáng lo ngại là bao nhiêu?

Trong các thông báo về chỉ số tia cực tím từ các Trung tâm Khí tượng Thủy văn thường sử dụng thuật ngữ: Chỉ số UV là tiêu chuẩn quốc tế để đo lường độ mạnh của bức xạ cực tím từ ánh sáng mặt trời.

Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA)

• Chỉ số UV từ 0 - 2 được coi là thấp
• Chỉ số UV từ 8 - 10 có khả năng gây cháy nắng sau 25 phút tiếp xúc
• Chỉ số UV từ 11 trở lên được xem là cực kỳ cao, rất nguy hiểm, có thể làm tổn thương da và mắt nếu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong khoảng 15 phút mà không được bảo vệ.

Cách bảo vệ da khỏi tác động của tia UV

Như đã được các nhà khoa học khuyến nghị, cách tốt nhất để bảo vệ da khỏi tác động của tia UV là sử dụng kem chống nắng. Việc lựa chọn sản phẩm kem chống nắng phù hợp và sử dụng đúng cách là rất quan trọng.

Bôi kem chống nắng

Đây là phương pháp phổ biến và mang lại hiệu quả tốt nhất. Ngoài việc chọn một sản phẩm kem chống nắng phù hợp, bạn cũng cần chú ý đến chỉ số chống nắng như SPF và PA.

SPF là chỉ số chống tia UVB, số càng cao thì khả năng chống tia UVB càng mạnh. PA là chỉ số cho biết khả năng chống nắng.

Số lớn của chỉ số này càng bảo vệ da khỏi tia UVA tốt hơn. Bạn có thể chọn các sản phẩm có chỉ số PA+++ đến PA++++ để bảo vệ da hiệu quả nhất.

Dù là thời tiết se lạnh hay làm việc trong nhà, việc sử dụng kem chống nắng là cần thiết để bảo vệ da của bạn.

Sử dụng viên uống chống nắng

Viên uống chống nắng là một giải pháp bảo vệ da mới và được nhiều người ưa chuộng. Chúng giúp bổ sung chất chống oxy hóa cho cơ thể, phòng ngừa ung thư da và lão hóa da.

Một số biện pháp khác để bảo vệ da

• Ăn uống cân đối, bổ sung chất chống oxy hóa từ thực phẩm (cam, trà xanh, cà rốt, ớt chuông đỏ,...)
• Sử dụng đồ bảo vệ da chuyên dụng như quần áo chống nắng, kính râm chống tia UV, khẩu trang chống tia UV để ngăn ngừa tác hại từ tia tử ngoại.
• Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian cao điểm (11h đến 14h)
• Hạn chế tiếp xúc với ánh sáng nhân tạo (từ màn hình máy tính, điện thoại), sử dụng tấm phim cách nhiệt cho cửa kính trong nhà hoặc ô tô,...

Nguồn: Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thị Thu Hằng - Bác sĩ Da Liễu - Khoa Khám bệnh & Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Mytour Hải Phòng

Tia UV mang theo những hậu quả lớn lao và mọi người đều cần hiểu và áp dụng biện pháp bảo vệ một cách hiệu quả. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tia UV, cũng như cách bảo vệ da và sức khỏe của bạn.

Bạn có thể quan tâm đến:

• Cách chọn và sử dụng kem chống nắng hiệu quả để bảo vệ làn da khỏi tác động của tia UV
• Cách lựa chọn loại kem chống nắng phù hợp nhất với từng loại da của bạn
• Sự khác biệt giữa kem chống nắng vật lý và hóa học, và ưu điểm của mỗi loại