Tiêm chủng phòng lao: mọi điều cần biết

1. Giới thiệu về bệnh lao

Bệnh lao do vi khuẩn lao Mycobacterium Tuberculosis gây ra, thường tấn công vào phổi và lây truyền từ người bệnh sang người lành qua giọt bắn từ phổi và họng của người mắc bệnh lao phổi trong giai đoạn tiên triển. Sự lây truyền này thường xảy ra qua không khí, khi hít thở cùng không khí với người mắc bệnh lao, nguy cơ mắc bệnh lao là rất cao.

Vi khuẩn lao tấn công vào phổi gây nguy hiểm cho sức khỏe của người mắc bệnh

Những người mắc bệnh thường có các triệu chứng như ho kèm đờm hoặc không, ho ra máu, suy nhược cơ thể, đau ngực, suy nhược, ra mồ hôi nhiều vào ban đêm, và sốt. Lao vẫn là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong trên toàn thế giới. Ngoài việc nhiễm lao ở phổi là phổ biến nhất, vi khuẩn lao cũng có thể gây ra biến chứng ở nhiều bộ phận khác nhau như: hạch, tiết niệu, màng bụng, cơ quan sinh dục, da, khớp, xương, màng não,...

2. Tầm quan trọng của tiêm chủng vắc xin phòng lao

Bởi vì bệnh lao có khả năng lây lan dễ dàng và Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ người mắc bệnh lao cao nhất trên thế giới, vắc xin phòng lao đã được Bộ Y tế bao gồm vào chương trình tiêm chủng mở rộng toàn quốc cho trẻ sơ sinh nhằm đảm bảo sức khỏe cho họ. 

Trẻ sơ sinh chưa tiếp xúc với vi khuẩn lao nên quan trọng nhất là phải tiêm vắc xin trong vòng 24 giờ đầu sau khi sinh để hệ miễn dịch có thể nhận biết và loại bỏ vi khuẩn lao khi chúng tấn công cơ thể.

Vắc xin chống lao BCG là một loại vắc xin yếu sống giảm độc lực, chứa một dạng của vi khuẩn lao đã bị làm yếu để không gây ra bệnh. Vắc xin này được sử dụng cho trẻ em và trẻ sơ sinh để giúp cơ thể phát triển hệ miễn dịch chống lại bệnh lao mà không gây ra bệnh. Nó được coi là hiệu quả đối với phòng tránh các biến thể nguy hiểm của bệnh lao, đặc biệt là lao viêm màng não (hiệu quả lên đến 70%). Hiệu quả của vắc xin này kéo dài trong thời gian dài sau một lần tiêm.

Lịch tiêm phòng lao cho trẻ em và các vấn đề cần lưu ý

Lịch tiêm phòng lao cho trẻ em

Vắc xin phòng lao hiện nay được sử dụng tại Việt Nam là vắc xin BCG. Vắc xin này được khuyến nghị cho trẻ sơ sinh tiêm trong vòng 1 tháng đầu tiên sau khi sinh ra, với cân nặng trên 2kg. Trẻ em sinh ra trong điều kiện sức khỏe tốt, không có yêu cầu đặc biệt về chăm sóc, và có sự phát triển bình thường nên được tiêm phòng lao càng sớm càng tốt, đặc biệt là trong 24 giờ đầu tiên sau khi sinh.

Việc tiêm phòng lao cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ sau khi sinh ra được xem là phương pháp tốt nhất

Sau khi trẻ đủ 1 tuổi, việc tiêm vắc xin BCG chỉ mang lại hiệu quả phòng tránh bệnh lao nếu trẻ chưa từng mắc bệnh. Đối với những trường hợp đã biết chắc chắn trẻ đã từng mắc bệnh lao, việc tiêm phòng không còn mang lại lợi ích và nếu tiêm, cần phải cân nhắc kỹ lưỡng vì đây là nhóm đối tượng dễ gặp phản ứng phụ sau tiêm ở mức độ nghiêm trọng.

Trẻ trên 1 tuổi và người lớn có nguy cơ mắc bệnh lao, trong một số trường hợp đặc biệt có thể được tiêm vắc xin phòng lao hoặc tiêm theo chỉ định từ bác sĩ. Tuy nhiên, đến thời điểm này, hiệu quả của vắc xin phòng lao đối với người lớn ở độ tuổi trên 35 vẫn chưa được chứng minh.

Chỉ định, chống chỉ định và trì hoãn đối với tiêm phòng lao

- Trường hợp chỉ định tiêm vắc xin phòng lao: tất cả các trẻ sơ sinh có tình trạng sức khỏe bình thường, chưa từng mắc bệnh lao và không mắc các bệnh lý suy giảm miễn dịch.

- Các trường hợp không nên tiêm vắc xin phòng lao:

+ Trẻ được sinh ra từ mẹ mắc HIV nhưng không được điều trị dự phòng hiệu quả, dẫn đến nguy cơ lây bệnh từ mẹ sang con.

+ Những trường hợp không nên tiêm do hướng dẫn của nhà sản xuất vắc xin phòng lao.

- Các trường hợp tạm hoãn tiêm vắc xin phòng lao:

+ Đang trong tình trạng sốt hoặc đang mắc bệnh nhiễm trùng cấp tính.

+ Đang điều trị globulin miễn dịch hoặc corticoid hoặc vừa mới kết thúc điều trị.

+ Trẻ được sinh ra với cân nặng dưới 2kg.

+ Trẻ sinh non trước 34 tuần tuổi, cần phải chờ đến khi trẻ đủ 34 tuần tuổi (bao gồm cả tuổi thai) để tiêm vắc xin BCG.

Những phản ứng thường gặp sau khi tiêm vắc xin phòng lao

Ngay sau khi tiêm vắc xin phòng lao, vùng tiêm thường xuất hiện đỏ nhưng sau 30 phút sẽ biến mất. Sau 10 - 15 ngày từ lúc tiêm, ở vùng tiêm có thể xuất hiện vết loét đỏ, nang mủ, có kích thước tương đương với đầu bút chì. Hai tuần sau đó, vết loét này sẽ tự lành và để lại một vết sẹo nhỏ, có đường kính khoảng 5mm. Đây là biểu hiện cho thấy cơ thể trẻ đã phản ứng và phát triển miễn dịch đối với bệnh lao.

Nổi hạch là một trong những phản ứng phụ thường gặp sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh lao.

Cũng có trường hợp trẻ em bị nổi hạch ở khuỷu tay hoặc nách. Hạch có đặc tính di động, mềm mại và thường sưng to lên vài tháng sau khi tiêm vắc xin nhưng sẽ tự biến mất sau. Một số trẻ em có sốt sau khi tiêm vắc xin, trong trường hợp sốt nhẹ, chỉ cần dùng thuốc giảm đau và tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế để hồi phục.

Một trong mỗi triệu trường hợp sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh lao gặp phản ứng phụ nghiêm trọng. Đây thường là trường hợp xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy yếu nặng hoặc mắc HIV.

Xử lý các phản ứng phụ sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh lao.

Hầu hết các phản ứng phụ sau tiêm vắc xin phòng bệnh lao đều là an toàn và tạm thời. Nếu gặp phản ứng này, cha mẹ nên làm những điều sau:

- Cho trẻ bú nhiều hơn, uống thêm nước.

- Thường xuyên quan sát trẻ để phòng tránh các biểu hiện bất thường đi kèm.

- Không chạm, bóp hoặc áp dụng bất kỳ thứ gì lên vết tiêm.

- Nếu trẻ có sốt nhẹ dưới 38.5 độ C, hãy cho trẻ nghỉ ngơi, có thể sử dụng thuốc hạ sốt theo liều lượng khuyến nghị cho độ tuổi và cân nặng của trẻ, cho trẻ ăn uống đúng cách, mặc quần áo thoáng mát và chườm ấm cho trẻ.

Khi thấy trẻ có bất kỳ dấu hiệu bất thường sau đây, hãy đưa trẻ đến bệnh viện để được cấp cứu ngay:

- Phát ban trên da.

- Sốt cao (trên 39 độ C), quấy khóc liên tục, việc bú kém, trẻ khó chịu,... và càng nặng hoặc kéo dài hơn 24 giờ.

- Trẻ có các cơn co giật liên tục.

- Mất ý thức, da tái nhợt.

Hy vọng những chia sẻ này đã giúp quý vị hiểu rõ hơn về quá trình tiêm vắc xin phòng bệnh lao và chuẩn bị tốt nhất cho việc tiêm.

Trung tâm tiêm chủng Mytour - một địa chỉ uy tín về dịch vụ tiêm vắc xin phòng bệnh lao. Với đội ngũ bác sĩ chuyên môn hàng đầu, quy trình sàng lọc trước tiêm, vắc xin chất lượng và cơ sở vật chất tiêu chuẩn, chúng tôi cam kết mang lại sự an tâm và hài lòng cho quý khách.