Bài viết được tham khảo ý kiến chuyên gia BS. Nguyễn Hải Hà - Trưởng Đơn vắc xin – Khoa Ngoại trú Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Quốc tế Mytour Times City.

Không có vắc-xin phòng bệnh dại nào có khả năng tạo miễn dịch suốt đời. Hiện nay, có các loại vắc-xin liều đơn nhưng chỉ tạo miễn dịch trong khoảng thời gian nhất định.

Vắc-xin phòng bệnh dại là lựa chọn an toàn và hiệu quả, phù hợp với mọi đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai.

• Vắc-xin được sử dụng cho phòng ngừa trước khi tiếp xúc với nguy cơ, đặc biệt là trẻ em, những người chăm sóc, và những người làm việc liên quan đến giết mổ động vật. Vắc-xin cũng được áp dụng cho điều trị phòng ngừa sau khi tiếp xúc với trường hợp bị cắn (PEP).
• Người được tiêm vắc-xin dự phòng bệnh dại trước khi tiếp xúc hoặc điều trị phòng ngừa sau khi tiếp xúc sẽ tạo ra tế bào nhớ miễn dịch, kích thích phản ứng miễn dịch nhanh chóng khi tiếp tục tiêm vắc-xin phòng dại.

Hiện nay tại Việt Nam, có một số loại vắc-xin phòng bệnh dại được sử dụng, bao gồm:

• Verorab (Pháp).
• Abhayrab (Ấn Độ).
• Indirab (Ấn Độ).
• Rabipur ( Ấn Độ).

2.1. Dự phòng trước khi tiếp xúc

Là phương pháp tiêm trước khi người được tiêm chủng gặp súc vật cắn. Gồm 2 phương pháp tiêm bắp và tiêm trong da:

• Phương pháp tiêm bắp: Một liều 0.5ml tiêm bắp vào ngày 0, 7 và 21 hoặc 28.
• Phương pháp tiêm trong da: Một liều tiêm trong da 0,1ml vào ngày 0, 7 và 21 hoặc 28.

Tiêm bắp hoặc tiêm trong da, 1 liều mỗi lần vào các ngày 0, 7 và 21 hoặc 28. Ngày 0 là ngày đầu tiên tiêm. Sau chuỗi 3 liều, để duy trì bảo vệ tốt nhất, cần tiêm mũi thứ 4 sau 1 năm và sau đó mỗi 5 năm/1 lần.

Khi tiêm dự phòng trước khi tiếp xúc theo phương pháp tiêm trong da, cần tổ chức đủ người tiêm để sử dụng hết vắc-xin đã mở trong vòng 6 giờ từ lúc mở, 3 liều/3 lần tiêm nhằm tiết kiệm chi phí và tăng tỷ lệ bảo vệ trong trường hợp vắc-xin khan hiếm.

2.2. Điều trị dự phòng sau khi tiếp xúc (PEP): 3 phương pháp tiêm được khuyến cáo bởi Tổ chức Y tế thế giới (WHO):

• Phương pháp tiêm bắp 5 liều và 4 liều (Phương pháp “Essen”)

Mỗi liều mỗi ngày vào các ngày 0, 3, 7, 14 và 28. Tiêm vào vùng trên cánh tay (vùng cơ delta) hoặc, ở trẻ nhỏ, tiêm vào vùng mặt trước đùi. Không tiêm vắc-xin ở vùng mông vì hấp thụ vắc-xin ở vùng này không đảm bảo.

Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) Atlanta, Mỹ khuyến cáo phương pháp tiêm giảm liều (4 liều tiêm bắp) dựa trên nghiên cứu chỉ ra rằng tiêm 4 liều vắc-xin kết hợp với huyết thanh kháng dại tạo ra đáp ứng miễn dịch đầy đủ và việc tiêm mũi vắc-xin thứ 5 cũng không có nhiều ưu điểm hơn so với 4 mũi.

Phương pháp Essen đầy đủ (5 lần tiêm vắc-xin/có hoặc không dùng huyết thanh kháng dại)

• Tiêm bắp mỗi liều vào mỗi ngày 0, 3, 7, 14 và 28.
• Tiêm bắp mỗi liều vào các ngày 0, 3, 7 và 14.

Phương pháp Essen giảm liều (4 lần tiêm vắc-xin/có hoặc không dùng huyết thanh kháng dại)

• Tiêm bắp mỗi liều vào các ngày ngày 0, 3, 7 và 14.

Nên điều trị dự phòng sau khi tiếp xúc với phương pháp 5 liều tiêm bắp cho những người có miễn dịch suy giảm. Liều đầu tiên (ngày 0) càng sớm càng tốt sau khi tiếp xúc. Ngày 0 là ngày tiêm đầu tiên, có thể không phải là ngày bị cắn.

• Phương pháp tiêm bắp nhiều vị trí tiết kiệm thời gian (phương pháp Zagreb), 4 liều/3 lần tiêm, phương pháp (2-1-1)

1 liều tiêm bắp vào bên cánh tay phải và 1 liều tiêm bắp vào cánh tay trái (vùng cơ delta) vào ngày 0, sau đó 1 liều tiêm bắp tiếp vào cánh tay (vùng cơ delta) vào ngày 7 và 21.

Phương pháp tiêm này giảm 1 liều vắc-xin và 2 lần tiêm.

• Phương pháp tiêm trong da (ID) nhiều vị trí của Hội chữ thập đỏ Thái Lan (TRC). Tiêm trong da 2 vị trí (2-2-2-0-2)

Mỗi liều (0,1 ml) tiêm vào trong da vào 2 cánh tay phía trên cơ delta vào ngày 0, 3, 7 và 28.

Tham khảo liều tiêm vắc-xin phòng bệnh dại để hiểu rõ về hiệu suất và liều lượng của vắc-xin. Tuy nhiên, hãy thăm bác sĩ để được tư vấn chi tiết theo từng trường hợp cụ thể.

Tại Việt Nam, nơi mà nguy cơ bị bệnh dại là cao, ngoài việc xử trí vết thương sau khi bị súc vật cắn, việc sử dụng phương pháp tiêm vắc-xin là chính để dự phòng sau khi tiếp xúc, bao gồm phương pháp 5 liều vắc-xin phòng bệnh dại (đối với những người chưa được tiêm phòng trước khi tiếp xúc), tiêm vào ngày 0, 3, 7, 14, 28 (với 0 là ngày đầu tiên tiêm vắc-xin, tiêm càng sớm sau khi bị súc vật cắn càng tốt). Ngoài ra, tùy thuộc vào đặc điểm vết thương, việc kết hợp tiêm huyết thanh kháng dại và vắc-xin phòng uốn ván sẽ giúp cơ thể được bảo vệ tốt. Nếu đã được tiêm phòng trước khi tiếp xúc, sau khi bị súc vật cắn, không cần tiêm huyết thanh kháng dại và chỉ cần tiêm vắc-xin phòng bệnh dại 2 liều vào ngày 0 và ngày 3 là đã đủ để bảo vệ cơ thể khỏi virus dại.