Tiếng Việt lớp 5 VNEN Bài 21A: Sự kết hợp hoàn hảo giữa trí tuệ và dũng cảm

1. Hoạt động chính trong Bài 21A Tiếng Việt lớp 5 VNEN

Câu 1 

Hãy nêu tên những người nổi bật về trí thông minh và lòng dũng cảm mà bạn biết

Cách giải quyết:

a) Những anh hùng dân tộc từ xưa đến nay.

b) Các anh hùng dân tộc mà em đã đọc trong sách báo và tài liệu khác…

Lời giải chi tiết:

Những nhân vật nổi bật về trí thông minh và lòng dũng cảm mà em biết bao gồm: Trần Quốc Toản, Lê Lợi, Võ Nguyên Giáp, Phan Đình Giót, Lý Thường Kiệt, Lê Lai, Trần Quốc Tuấn, Võ Thị Sáu, Kim Đồng, Lê Văn Tám.

Câu 2

Lắng nghe thầy cô (hoặc bạn) đọc đoạn văn sau: Sự kết hợp hoàn hảo giữa trí thông minh và dũng cảm

Vào mùa đông năm 1637, thám hoa Giang Văn Minh được vua Lê Thần Tông cử làm sứ giả sang Trung Quốc. Sau một thời gian dài chờ đợi mà vẫn không được vua Minh tiếp kiến, ông đã giả vờ khóc lóc rất đau khổ. Vua Minh liền ra lệnh triệu ông vào để làm rõ vấn đề.

Thám hoa vừa khóc vừa nói:

- Hôm nay là ngày giỗ tổ tiên của tôi, nhưng tôi không thể có mặt để thực hiện nghi lễ. Thật là một sự bất hiếu với tổ tiên!

Vua Minh nói:

- Không ai phải thực hiện lễ giỗ cho người đã qua đời từ lâu như vậy. Sứ giả khóc lóc như thế thật không hợp lý!

Giang Văn Minh nghe xong, liền đáp:

- Vậy mà, tướng Liễu Thăng đã chết hàng trăm năm rồi, sao hàng năm vua vẫn yêu cầu nước tôi phải gửi lễ vật để cúng giỗ?

Nhận ra đã bị sứ thần dạy cho một bài học, vua Minh vẫn phải nói:

- Từ nay trở đi, quốc gia của ngươi không cần phải cúng giỗ cho Liễu Thăng nữa.

- Đồng trụ đến nay vẫn còn phủ rêu.

Nhận thấy họ kiêu ngạo nhắc lại việc Mã Viện đã dẹp tan cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng, Giang Văn Minh mạnh mẽ phản bác:

- Sông Bạch Đằng ngày trước vẫn còn dấu vết chiến tranh.

Khi vua Minh thấy sứ thần Việt Nam dám nhắc đến chiến thắng của quân đội các triều đại Nam Hán, Tống và Nguyên trên sông Bạch Đằng, ông vô cùng tức giận và sai người ám sát Giang Văn Minh.

Thi thể của Giang Văn Minh được đưa về quê hương. Vua Lê Thần Tông đã đến tận nơi và khóc thương rằng:

- Sứ thần không làm nhục lệnh vua, thực sự là một anh hùng vĩ đại.

Trong điếu văn, vua Lê có viết: “Sống như ông, quả là đáng sống. Chết như ông, chính là sống mãi.”

Câu 3

Thay phiên nhau đọc từ ngữ và giải thích:

- Trí dũng song toàn: Kết hợp giữa trí tuệ và lòng dũng cảm

- Thám hoa: Vị trí thứ ba trong kỳ thi Đình, đứng sau trạng nguyên và bảng nhãn, được tổ chức sau kỳ thi tiến sĩ xưa.

- Giang Văn Minh (1573 – 1638): Một trong những đại thần quan trọng dưới triều đại Lê.

- Liễu Thăng: Tướng quân của nhà Minh, bị nghĩa quân Lam Sơn phục kích và giết chết năm 1427 tại ải Chi Lăng (nay thuộc tỉnh Lạng Sơn).

- Đồng trụ: Theo truyền thuyết, đây là cây cột đồng do Mã Viện, tướng nhà Hán, dựng lên ở biên giới sau khi đàn áp cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng.

Câu 4

Cùng thực hành đọc

Đọc liên tiếp 3 đoạn văn trong bài

- Đoạn 1: Từ đầu đến phần không phải lý do!

- Đoạn 2: Từ phần tiếp theo đến chỗ máu vẫn còn vương.

- Đoạn 3: Phần còn lại của đoạn văn.

Câu 5

Thảo luận và trả lời các câu hỏi

(1) Sứ thần Giang Văn Minh đã thuyết phục vua nhà Minh như thế nào để bãi bỏ quy định 'góp giỗ Liễu Thăng'?

(2) Cuộc trao đổi giữa Giang Văn Minh và đại thần nhà Minh đã diễn ra ra sao?

(3) Hành động của vua nhà Minh khi sai người ám hại Giang Văn Minh phản ánh điều gì?

(4) Tại sao Giang Văn Minh được coi là người có trí tuệ và dũng cảm toàn diện?

Lời giải chi tiết:

(1) Để thuyết phục vua Minh bãi bỏ lệnh góp giỗ Liễu Thăng, Giang Văn Minh đã sử dụng mưu kế sau: Ông giả vờ khóc lóc vì không thể tham dự lễ giỗ tổ tiên năm đời, khiến vua Minh nghĩ rằng không ai lại đi giỗ tổ tiên đã mất từ lâu như vậy. Sau đó, ông mới nhắc lại việc phải góp giỗ Liễu Thăng dù đã qua nhiều thế kỷ, khiến vua Minh, dù biết bị lừa, vẫn phải ra lệnh bãi bỏ.

(2) Hôm nay là ngày giỗ tổ tiên năm đời của thần, nhưng thần không có mặt ở nhà để thực hiện lễ cúng. Thật là một sự bất hiếu với tổ tiên! – thám hoa vừa khóc vừa than.

Không ai phải thực hiện lễ giỗ cho người đã mất từ năm đời. Sứ thần khóc lóc như vậy thật không hợp lý! – Vua Minh nhận định.

Vậy, dù tướng Liễu Thăng đã tử trận từ hàng trăm năm, sao nhà vua vẫn yêu cầu chúng tôi hàng năm phải cử người mang lễ vật đến cúng giỗ? – Giang Văn Minh bày tỏ

Từ nay trở đi, quốc gia của ngươi không còn phải thực hiện lễ giỗ Liễu Thăng nữa – Vua Minh tuyên bố dù biết đã bị lừa.

(3) Việc vua Minh sai người ám hại Giang Văn Minh chứng tỏ sự hèn nhát và nhục nhã của ông ta trước tinh thần kiên cường, bất khuất của Giang Văn Minh. Chỉ vì thua kém Giang Văn Minh trong cuộc đấu trí mà vua Minh đã hèn hạ dùng mưu ám hại ông.

(4) Giang Văn Minh có thể được coi là người trí dũng toàn diện vì ông không chỉ có mưu trí mà còn dũng cảm và kiên cường. Trong triều đình nhà Minh, ông đã khéo léo dùng mưu để ép vua Minh phải bãi bỏ lệ góp giỗ Liễu Thăng cho nước Việt. Để bảo vệ danh dự và thể diện quốc gia, ông đã can đảm, không sợ cái chết, sẵn sàng đối đầu với lòng tự hào dân tộc.

Câu 6

Thi đọc

- Mỗi nhóm chọn một đoạn văn để thực hành đọc.

- Nhóm gồm 5 bạn sẽ thực hiện phân vai: người dẫn chuyện, Giang Văn Minh, vua nhà Minh, đại thần nhà Minh, và vua Lê Thần Tông.

- Các nhóm sẽ thi đọc phân vai trước cả lớp.

- Lớp sẽ bầu chọn nhóm có phần đọc hay nhất.

2. Hoạt động thực hành bài 21A Tiếng Việt lớp 5 VNEN

Câu 1: Chơi cùng nhau: Thi ghép các thẻ từ nhanh chóng.

Mỗi nhóm sẽ có một bộ thẻ từ. Ghép thẻ từ 'công dân' với các thẻ như: 'gương mẫu', 'ý thức', 'nghĩa vụ', 'quyền', 'danh dự', 'bổn phận', 'trách nhiệm' để tạo thành các cụm từ có nghĩa.

Trả lời

Ví dụ mẫu:

- Công dân mẫu mực

- Ý thức của công dân

- Nghĩa vụ của công dân

- Danh dự của công dân

- Trách nhiệm của công dân

- Bổn phận của công dân

- Quyền lợi của công dân

- Danh dự của công dân

Câu 2: Chọn ý nghĩa từ cột A phù hợp với từng cụm từ ở cột B

Trả lời

a) -2

b) -3

c) -1

Câu 3: Viết một đoạn văn dựa trên đề bài dưới đây:

Viết 3-4 câu thể hiện suy nghĩ của em về câu nói của Bác Hồ khi thăm đền Hùng: 'Các vua Hùng đã có công dựng nước, bác cháu ta phải cùng nhau giữ gìn đất nước'.

Trả lời

Câu nói của Bác Hồ: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, bác cháu ta phải cùng nhau giữ gìn đất nước” thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của Bác đối với công lao của các vua Hùng và nhấn mạnh trách nhiệm của chúng ta trong việc bảo vệ và phát triển đất nước. Là học sinh, em nhận thấy cần phải nỗ lực học tập và rèn luyện đạo đức để sau này góp phần xây dựng và phát triển đất nước, đưa Việt Nam hòa nhập với các quốc gia trên thế giới.

Câu 4

a) Nghe thầy cô đọc và chép vào vở: Trí dũng song toàn (từ “Thấy sứ thần Việt Nam …” đến hết)

b) Trao đổi bài với bạn để kiểm tra và chỉnh sửa lỗi.

Lời giải chi tiết:

Khi thấy sứ thần Việt Nam dám dùng thành tích quân sự chống lại các triều đại Nam Hán, Tống và Nguyên trên sông Bạch Đằng để phản bác, vua Minh tức giận đã ra lệnh ám sát ông.

Xác của Giang Văn Minh được đưa về quê. Vua Lê Thần Tông đã đến viếng linh cữu của ông và nghẹn ngào khóc:

- Sứ thần đã không làm nhục mệnh vua, thực sự xứng đáng là anh hùng bất tử.

Điếu văn của vua Lê có đoạn: “Mọi người đều sống, sống như ông, quả là đáng sống. Ai cũng chết, chết như ông, chết mà vẫn như sống”

Câu 5: Thi tìm và viết các từ:

Có chứa tiếng bắt đầu bằng r, d hoặc gi, và có nghĩa như sau:

- Để lại để sử dụng sau này

- Hiểu rõ, thành thạo

- Hộp làm từ tre hoặc nứa, đáy bằng phẳng và thành cao (thường dùng để chứa cua hoặc cá)

Có chứa từ có thanh hỏi hoặc thanh ngã, và có nghĩa như sau:

- Dám đối mặt với thử thách, nguy hiểm

- Lớp vỏ mỏng bên ngoài của cây hoặc quả

- Tương đương với bảo vệ

Trả lời

a. Có các từ bắt đầu bằng r, d hoặc gi với ý nghĩa như sau:

Dành để sử dụng sau này => tích lũy, để dành

Hiểu rõ, nắm vững => rành rẽ, rõ ràng

Hộp đan bằng tre hoặc nứa, có đáy phẳng và thành cao (thường dùng để chứa cua, cá) => giỏ

b. Có các từ có thanh hỏi hoặc thanh ngã với ý nghĩa như sau:

Sẵn sàng đối mặt với khó khăn và nguy hiểm => can đảm, dũng mãnh

Lớp ngoài cùng của cây hoặc quả => lớp vỏ

Có nghĩa tương tự như bảo vệ => giữ gìn

Câu 6: Chọn đáp án a hoặc b:

a. Điền các chữ r, d hoặc gi vào các chỗ trống trong bài thơ “Dáng hình ngọn gió”. Sau đó, viết lại các từ có chứa chữ vừa điền vào vở

b. Đặt dấu hỏi hoặc dấu ngã trên các từ in đậm trong câu chuyện vui “Sợ mèo không biết”. Viết lại các từ chứa dấu thanh vừa điền vào vở

Sợ mèo không biết

Một người mắc chứng hoang tưởng (1) cứ nghĩ mình là chuột suốt ngày. Khi được ra viện, anh ta vẫn đứng lừng khừng (2) ở cổng viện mà không đi. Một bác sĩ thấy lạ nên hỏi. Bệnh nhân sợ (3) và (4) giải thích:

- Bên (5) công có một con mèo

Bác sĩ nói:

- Nhưng anh không (6) phải là chuột cơ mà

Anh chàng đáp lại:

- Tôi biết vậy có quan trọng gì. (7) Nếu con mèo không hiểu điều đó thì sao.

Trả lời

a. (1) rầm (2) rì, (3) dạo nhạc, (4) dịu dàng, (5) rào, (6) giờ, (7) dáng vẻ

b. (1) tưởng tượng, (2) mãi mãi, (3) sợ hãi, (4) giải thích, (5) cổng vào, (6) phải chăng, (7) lỡ

3. Thực hành bài 21A Tiếng Việt lớp 5 VNEN

Kể lại câu chuyện 'Trí dũng song toàn' cho người thân nghe. Thảo luận với họ về ý nghĩa của câu chuyện.

Trả lời

Kể lại câu chuyện: 'Trí dũng song toàn'

Ý nghĩa câu chuyện: Truyện tôn vinh sứ thần Giang Văn Minh với phẩm chất trí tuệ và dũng cảm, không khuất phục, đầy mưu lược và anh hùng.