Buzz
Trong chương trình học Ngữ Văn lớp 9, học sinh sẽ khám phá những kiến thức về các phương châm giao tiếp.
Tài liệu mà chúng tôi cung cấp cho các bạn học sinh là Soạn văn 9: Các phương châm giao tiếp (phần tiếp theo, trang 36). Mời quý vị độc giả cùng tham khảo chi tiết ở dưới đây.
Lập kế hoạch cho bài viết về các nguyên tắc giao tiếp (phần tiếp theo) - Mẫu 1
I. Mối quan hệ giữa các nguyên tắc giao tiếp và tình huống gặp phải
Đọc truyện cười trong sách giáo khoa và trả lời câu hỏi:
- Nhân vật chàng rể trong câu chuyện cười “Chào hỏi” không tuân thủ các nguyên tắc lịch sự trong giao tiếp.
- Lý do: Chàng rể đã không chú ý đến tình hình giao tiếp. Người được hỏi đang bận rộn với công việc, nhưng chàng rể lại gọi điện chỉ để hỏi “Anh đang bận không?”. Hành động của chàng rể đang làm phiền người khác.
- Bài học: Khi tiếp xúc, cần chú ý đến bối cảnh giao tiếp.
II. Các trường hợp không tuân thủ các nguyên tắc giao tiếp.
1. Ngoài hai tình huống mà đã được nêu trong phần về các nguyên tắc lịch sự, các tình huống khác đều không tuân thủ các nguyên tắc giao tiếp.
2.
- Phản ứng của Ba không đáp ứng được mong muốn của An.
- Nguyên tắc bị vi phạm: nguyên tắc về số lượng (An hỏi về năm, Ba trả lời về thế kỷ).
- Lý do: Do người nói không biết chắc chắn năm máy bay ra đời, nên đã trả lời là đầu thế kỷ XX để tránh vi phạm nguyên tắc về chất.
3.
- Nguyên tắc không được tuân thủ là: nguyên tắc về chất (Người bác sĩ đã nói những điều mà chính bản thân mình không tin là thật).
- Lý do: Người bác sĩ làm như vậy để an ủi và mang lại hy vọng cho bệnh nhân. Bệnh nhân sẽ có động lực để chiến đấu với bệnh tật. Đôi khi việc nói sự thật có thể làm cho bệnh nhân trở nên bi quan và mất hứng thú với cuộc sống.
- Một số trường hợp khác:
- Cha mẹ thường nhường phần ngon nhất cho con cái và nói rằng họ không ưa thích món đó.
- Khi cha hoặc mẹ qua đời, người sống sót thường nói dối cho trẻ em rằng cha/mẹ đi công tác ở một nơi xa, và sẽ trở về sau một thời gian dài…
4. Khi nói “Tiền bạc chỉ là tiền bạc” thì liệu người nói có vi phạm nguyên tắc về số lượng không? Ý nghĩa của câu này là gì?
- Về nghĩa: Câu nói nhấn mạnh một sự thật rõ ràng, không mang lại ý nghĩa mới.
- Về mặt ý niệm: Cố ý vi phạm nguyên tắc về số lượng, để nhấn mạnh rằng trong cuộc sống tiền bạc chỉ là công cụ, không phải là mục tiêu cuối cùng.
III. Thực hành
Câu 1. Đọc đoạn truyện trong sách giáo khoa và trả lời câu hỏi
- Câu trả lời: “Quả bóng nằm ngay dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao kia đấy” đã vi phạm nguyên tắc cách thức.
- Câu trả lời được dựa trên việc giả định người nghe là một đứa trẻ (mới 5 tuổi) chưa biết hết các chữ cái. Trẻ sẽ cảm thấy mơ hồ, không hiểu rõ về việc bóng nằm dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn của Nam Cao.
Câu 2. Đọc đoạn trích trong sách giáo khoa và trả lời câu hỏi.
- Nguyên tắc vi phạm: Nguyên tắc về sự lịch sự.
- Việc không tuân thủ được giải thích bằng lý do hợp lý. Trong tình huống này, cả Chân, Tay, Tai, Mắt đều tức giận vì phải làm công việc vất vả, trong khi lão Miệng chỉ biết hưởng thụ mà không chịu làm việc. Vì vậy, mọi người không chào đón lão Miệng mà lên tiếng thẳng thắn về mục đích của cuộc gặp gỡ.
IV. Bài tập ôn luyện
Đoạn thơ sau được cung cấp:
Đoạn thơ sau đây chứa:
“Bố ở chiến trường, bố còn làm việc,
Cậu đừng viết thư về những chuyện này, chuyện kia,
Nói rằng nhà vẫn yên ổn!”
(Trích từ bài thơ 'Tiếng gà trưa' của Xuân Quỳnh)
Cho biết phương châm giao tiếp bị vi phạm trong đoạn thơ. Việc vi phạm phương châm giao tiếp đó có hợp lý không? Tại sao?
Gợi ý:
- Phương châm bị vi phạm: phương châm về chất (Cậu đừng viết thư về những chuyện này, chuyện kia/Nói rằng nhà vẫn yên ổn).
- Việc vi phạm phương châm giao tiếp đó có hợp lý.
- Lý do: Trong tình huống này, người cha đang ở nơi chiến trường gian khổ, đương đầu với kẻ thù tàn bạo. Vì vậy, lời khuyên của người bà là để bảo vệ con cái, không để con phải lo lắng về tình hình ở nhà trong khi cha đang chiến đấu.
Soạn bài Các nguyên tắc giao tiếp (phần tiếp theo) - Mẫu 2
I. Thực hành
Câu 1. Đọc đoạn truyện trong sách giáo khoa và trả lời câu hỏi
- Câu trả lời: “Quả bóng nằm ngay dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn của Nam Cao kia đấy” đã vi phạm nguyên tắc cách thức.
- Trả lời được đặt trong tình huống người nghe là một đứa trẻ (mới 5 tuổi) chưa biết hết các chữ cái. Đứa trẻ sẽ cảm thấy mơ hồ, không hiểu rõ về việc quả bóng nằm dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn của Nam Cao ở đâu.
Câu 2. Đọc đoạn trích trong sách giáo khoa và trả lời câu hỏi.
- Nguyên tắc vi phạm: Nguyên tắc về sự lịch sự.
- Việc không tuân thủ được giải thích bằng lý do hợp lý. Trong tình huống này, cả Chân, Tay, Tai, Mắt đều tức giận vì phải làm việc cực nhọc, trong khi lão Miệng chỉ biết hưởng thụ mà không chịu làm việc. Vì vậy, mọi người đã không chào đón lão Miệng mà lên tiếng thẳng thắn về mục đích của cuộc gặp gỡ.
II. Bài tập ôn luyện
Câu 1. Hành động của nhân vật A Phủ trong đoạn trích dưới đây vi phạm nguyên tắc nào?
Khi đến nhà, A Phủ thản nhiên ném nửa con bò xuống gốc đào trước cửa. Pá Tra bước ra hỏi:
- Mất mấy con bò?
A Phủ trả lời không màng:
- Tôi về mang súng, sao cũng sẽ bắn được. Con hổ này to lắm.
(Trích từ tác phẩm 'Vợ chồng A Phủ' của Tô Hoài)
Gợi ý:
- Nguyên tắc quan hệ.
- Câu trả lời của nhân vật A Phủ không tương xứng với câu hỏi của Pá Tra.
Câu 2. Tìm thêm một số câu ca dao, tục ngữ có liên quan đến nguyên tắc lịch sự.
Gợi ý:
Một mai tóc bạc phơ
Hai mai ăn nói tròn trịa, có duyên.
*
Đất mà trồng cây rợp mát
Những người tôn trọng nói chín chắn.
Soạn bài Nguyên tắc giao tiếp (tiếp theo) - Mẫu 3
I. Mối liên hệ giữa nguyên tắc giao tiếp và tình huống giao tiếp
Trong câu chuyện hài hước “Chào hỏi”:
- Nhân vật chàng rể không tuân theo nguyên tắc lịch sự.
- Lí do: Nhân vật không quan tâm đến hoàn cảnh giao tiếp. Người được hỏi đang làm việc, nhưng chàng rể lại gọi điện chỉ để hỏi “Bác làm việc vất vả lắm không?”. Hành động của chàng rể làm phiền người khác.
- Bài học: Trong giao tiếp, cần chú ý đến hoàn cảnh giao tiếp.
II. Các trường hợp không tuân theo nguyên tắc giao tiếp
1. Ngoại trừ hai tình huống trong nguyên tắc lịch sự, các trường hợp còn lại đều vi phạm nguyên tắc giao tiếp.
2.
- Ba không đáp ứng đúng nhu cầu của An trong câu trả lời.
- Nguyên tắc bị vi phạm: nguyên tắc về chất lượng.
Do không rõ nguyên nhân, người đó đã ước đoán rằng máy bay được phát minh vào thế kỉ XX để tránh vi phạm phương châm về chất.
3.
Phương châm không tuân thủ là quy tắc về chất.
Với hi vọng khích lệ và động viên, đó là cách để bệnh nhân chiến đấu với căn bệnh.
Một số trường hợp khác như việc chia sẻ đồ chơi và từ chối món đồ mình không thích...
Khi nói 'Tiền chỉ là tiền', liệu người đó đang không tuân thủ nguyên tắc về giá trị không? Ý nghĩa của câu này là gì?
Về nghĩa: Câu này nhấn mạnh một sự thật rõ ràng, không có ý nghĩa mới nào được khám phá.
Về ý định: Người nói cố ý vi phạm nguyên tắc về giá trị, để làm nổi bật rằng trong cuộc sống, tiền chỉ là một công cụ cần thiết, không phải là mục đích cuối cùng.
III. Thực hành
Câu 1. Đọc một đoạn truyện từ sách giáo khoa và trả lời câu hỏi
- Lời nói vi phạm nguyên tắc về cách ứng xử.
- Phân tích: Người nghe là một đứa trẻ năm tuổi chưa biết chữ. Cậu bé không nhận ra quyển sách Tuyển tập truyện ngắn của Nam Cao.
Câu 2. Đọc một đoạn văn bản từ sách giáo khoa và trả lời câu hỏi.
- Nguyên tắc vi phạm: Nguyên tắc của sự lịch sự.
- Lí do chính đáng: Chân, Tay, Tai, Mắt đều tỏ ra tức giận khi phải làm việc vất vả, còn lão Miệng chỉ biết hưởng thụ, không chịu làm việc. Vì vậy, mọi người đã không chào đón lão Miệng và tiết lộ mục đích của việc đến gặp lão.
