Tiếp tục soạn bài 'Các phương châm hội thoại' trên trang 36 của Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 (phần chi tiết)

Buzz

Đọc tóm tắt

- Phần I: Quan hệ giữa phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp: Chàng rể không tuân thủ phương châm lịch sự vì không quan tâm đến tình huống giao tiếp cụ thể. Bài học là cần chú ý đến đặc điểm của tình huống giao tiếp.
- Phần II: Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại: Trong các ví dụ đã học, ngoại trừ hai tình huống về phương châm lịch sự, tất cả đều không tuân thủ. Câu trả lời của Ba không đáp ứng nhu cầu thông tin đúng. Khi bác sĩ nói với bệnh nhân về tình trạng sức khỏe, phương châm về chất có thể không được tuân thủ. Câu 'tiền bạc chỉ là tiền bạc' có thể không tuân thủ phương châm về lượng.

Phần I

I. QUAN HỆ GIỮA PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI VÀ TÌNH HUỐNG GIAO TIẾP

(trang 36 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Ví dụ: Câu chuyện Chào hỏi

Nhân vật chàng rể có tuân thủ đúng phương châm lịch sự không? Vì sao em nhận xét như vậy? Có thể rút ra bài học gì qua câu chuyện này?

Trả lời:

- Anh chàng rể trong truyện Chào hỏi không tuân thủ phương châm lịch sự trong hội thoại vì không quan tâm đến tình huống giao tiếp cụ thể. Câu hỏi “Bác làm việc vất vả và nặng nhọc lắm phải không?' trong tình huống này, người được hỏi bị chàng rể ngốc gọi xuống từ trên cao mà người đó đang tập trung làm việc. Chàng rể đã làm một việc quấy rối đến người khác, gây phiền hà cho người đó.

- Bài học: cần phải chú ý đến đặc điểm của tình huống giao tiếp, vì một câu nói có thể thích hợp trong tình huống này, nhưng không thích hợp trong một tình huống khác.

Phần II

II. NHỮNG TRƯỜNG HỢP KHÔNG TUÂN THỦ PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI

Câu 1 (trang 37 SGK

Ngữ Văn 9 Tập 1)

Đọc lại những ví dụ đã được phân tích khi học về các phương châm hội thoại và cho biết trong những tình huống nào, phương châm hội thoại không được tuân thủ:

Trả lời:

- Trong các ví dụ về các phương châm hội thoại đã học ngoại trừ hai tình huống trong phần học về phương châm lịch sự, tất cả các tình huống còn lại đều không tuân thủ phương châm hội thoại.

Câu 2 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Câu trả lời của Ba có đáp ứng nhu cầu thông tin đúng như An mong muốn hay không? Có phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ? Vì sao người nói không tuân thủ phương châm hội thoại ấy?

Trả lời:

- Câu trả lời của Ba không đáp ứng nhu cầu thông tin đúng như An mong muốn.

- Phương châm hội thoại không được tuân thủ là phương châm về lượng.

- Người nói không tuân thủ vì không biết chính xác chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới được chế tạo vào năm nào. Để tuân thủ phương châm về chất, người nói phải trả lời một cách chung chung “Có lẽ khoảng đầu thế kỷ XX”.

Câu 3 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Khi bác sĩ nói với bệnh nhân mắc bệnh nan y về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân đó thì phương châm hội thoại nào có thể không được tuân thủ? Vì sao bác sĩ phải làm như vậy? Hãy tìm những tình huống giao tiếp khác mà phương châm đó cũng không được tuân thủ.

Trả lời:

- Khi bác sĩ nói với bệnh nhân mắc bệnh nan y về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân đó thì phương châm về chất không được tuân thủ.

- Vì: Có thể đây là sự lựa chọn của người bác sĩ, vì nếu nói thật về tình trạng nguy kịch của người bệnh có thể sẽ khiến người bệnh suy sụp, ảnh hưởng xấu đến tình trạng sức khoẻ. Người bác sĩ có thể không nói ra sự thật và động viên bệnh nhân lạc quan, đây là việc làm nhân đạo. Như vậy, để đạt được mục đích quan trọng hơn, người ta có thể không tuân thủ một phương châm hội thoại nào đấy.

Câu 4 (trang 37 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Khi nói 'Tiền bạc chỉ là tiền bạc' thì có phải người nói không tuân thủ phương châm về lượng hay không? Phải hiểu ý nghĩa của câu này thế nào?

Trả lời:

- Về nghĩa bề mặt, nghĩa hiển ngôn, câu 'tiền bạc chỉ là tiền bạc' không đem lại cho chúng ta thông tin mới, tức là nó không tuân thủ phương châm về lượng. Nhưng nếu xét ý nghĩa hàm ẩn, ngụ ý của người nói, thì câu này chứa nội dung thông tin mới: tiền bạc chỉ là phương tiện trong cuộc sống chứ không phải là tất cả; có nhiều thứ khác còn quan trọng, quý giá hơn tiền bạc.

- Như vậy, có khi để gây chú ý, muốn thể hiện một ngụ ý nào đó, người nói có thể không tuân thủ phương châm hội thoại.

Luyện tập 1

Câu 1 (trang 38 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phương châm hội thoại nào? Phân tích để làm rõ sự vi phạm ấy?

Lời giải chi tiết:

- Câu trả lời của ông bố: Quả bóng nằm ngay dưới cuốn “Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao” kia kìa, là câu trả lời không tuân thủ phương châm cách thức .

- Đối với người khác thì đây là một câu nói có thông tin rõ ràng, nhưng đối với cậu bé thì câu nói lại mơ hồ. Trường hợp một cậu bé 5 tuổi chưa biết chữ thì không thể nhận biết được Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao. Vì vậy, cậu sẽ không tìm được quả bóng kể cả khi bố đã trả lời.

Bài tập 2

Câu hỏi 2 (trang 38 Sách Giáo Khoa Ngữ Văn lớp 9 Tập 1)

Thái độ và cách nói của Chân, Tay, Tai, Mắt đã phạm vào nguyên tắc nào trong giao tiếp? Việc không tuân thủ nguyên tắc đó có đáng phải không? Tại sao?

Lời giải chi tiết:

- Thái độ và cách nói của Chân, Tay, Tai, Mắt đã không tuân thủ nguyên tắc lịch sự trong giao tiếp.

- Việc không tuân thủ nguyên tắc này là không có lí do đáng, không phù hợp với tình huống giao tiếp. Bởi thông thường trong giao tiếp, khi đến nhà người khác, trước hết cần phải chào hỏi chủ nhà, sau đó mới bàn về những vấn đề khác. Nhưng trong tình huống này, Chân, Tay, Tai, Mắt không chào hỏi mà ngay lập tức nói với chủ nhà những lời tức giận, đầy ác ý. Dựa vào nội dung của câu chuyện mà chúng ta đã biết, thì sự tức giận, cách nói của Chân, Tay, Tai, Mắt là không có căn cứ.

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Phương châm hội thoại có vai trò gì trong giao tiếp hàng ngày?

Phương châm hội thoại đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự hiểu biết và giao tiếp hiệu quả giữa các cá nhân. Nó giúp xác định cách thức và nội dung cuộc trò chuyện, từ đó giảm thiểu hiểu lầm và tăng cường sự lịch sự.

Tại sao câu hỏi của chàng rể không tuân thủ phương châm lịch sự?

Câu hỏi của chàng rể không tuân thủ phương châm lịch sự vì không chú ý đến tình huống cụ thể. Việc hỏi trong khi người khác đang làm việc có thể gây phiền hà và làm mất đi sự tôn trọng cần thiết trong giao tiếp.

Có phải phương châm về chất luôn được tuân thủ trong mọi tình huống không?

Không, phương châm về chất không luôn được tuân thủ. Trong một số trường hợp, như bác sĩ nói với bệnh nhân mắc bệnh nan y, có thể không tiết lộ thông tin đầy đủ để tránh gây áp lực tâm lý cho bệnh nhân.

Câu 'tiền bạc chỉ là tiền bạc' có nghĩa gì trong ngữ cảnh giao tiếp?

Câu này thể hiện một quan điểm sâu sắc rằng tiền bạc không phải là tất cả trong cuộc sống. Mặc dù không cung cấp thông tin mới, nhưng nó ngụ ý rằng có nhiều giá trị khác quan trọng hơn tiền bạc, thể hiện sự triết lý trong giao tiếp.

Việc không tuân thủ nguyên tắc lịch sự có thể dẫn đến hậu quả gì trong giao tiếp?

Việc không tuân thủ nguyên tắc lịch sự có thể dẫn đến xung đột và hiểu lầm trong giao tiếp. Sự thiếu tôn trọng có thể làm cho mối quan hệ giữa các bên trở nên căng thẳng và khó khăn hơn trong việc giải quyết vấn đề.