Với việc soạn bài Nghĩa tường minh và hàm ý tiếp theo trên các trang 90, 91, 92, 93 của sách Ngữ văn lớp 9, học sinh sẽ dễ dàng trả lời các câu hỏi và tự soạn văn 9.
Tiếp tục soạn bài Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Câu in đậm 'con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi' có ý nghĩa: từ bữa sau, con sẽ không được phép ăn ở nhà nữa.
- 'Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài' hàm ý: U đã bán con cho gia đình cụ Nghị thôn Đoài.
Chị Dậu phải bán con mình nên không thể nói trực tiếp, cô ấy sử dụng hàm ý để tránh những đau lòng và giấu điều đó.
2. Mức độ hàm ý ở câu thứ hai thấp hơn, có nghĩa là người nghe có thể dễ dàng hiểu ý của người nói hơn. Thông thường, người ta có thể hiểu được ý trong lời mẹ nói khi 'giãy nảy', 'liệng củ khoai vào rổ và bật khóc', 'u bán con thật đấy ư?'
Thực hành
Bài 1 (trang 91 sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
a, ' Chè đã ngấm rồi đấy' : Người nói là một thanh niên, người nghe là một họa sĩ và cô con gái. Ý nghĩa là mời bác vào uống nước.
b, ' Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để…' : Người nói là anh Tấn, người nghe là chị hàng đậu. Ý nghĩa: Chúng tôi không thể để những thứ này ở đây nữa.
c, Cả hai câu của Thúy Kiều đều chứa hàm ý, người nghe là Hoạn Thư
- ' Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!' : Người quyền uy, quý phái như tiểu thư lại phải tới đây (ý giễu cợt, mỉa mai)
- ' Càng độc ác càng gặp phải những hậu quả xứng đáng' : một lời cảnh báo về hậu quả tồi tệ cho những người độc ác như Hoạn Thư
- Cả người nói và người nghe đều hiểu được ý của người nói, điều này được minh chứng bởi:
a, Ông liền theo sau anh thanh niên vào trong nhà, quét mắt một vòng trước khi ngồi xuống ghế
b, Ôi dào! Thật là càng giàu có thì càng không dám để mất một đồng xu! Càng không dám mất đồng xu thì càng giàu có!
c, Hoạn Thư lòng lạc phách xiêu/ Dâng đầu dưới chân để điều kêu ca.
Câu 2 (trang 92 sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Câu ' cơm sôi rồi, nhão nước ra nào!' Ý nghĩa: dùng tay vớt nước để cơm không nhão
Bé Thu sử dụng hàm ý vì không muốn gọi ông Sáu là ba, và vì tính cách bướng bỉnh của bé.
- Việc sử dụng hàm ý trong tình huống này không hiệu quả vì người nghe từ chối hợp tác bằng cách ' ngồi im' giả vờ như không nghe thấy.
Câu 3 (trang 92 sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Một số lời nói ẩn dụ cho trường hợp:
- Tiếc quá, ngày mai tớ có tiết kiểm tra cuối kì
- Mai tớ đi thăm bạn ốm, để lần sau tớ sẽ ghé lại với cậu nhé.
Câu 4 (Trang 92 sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Qua việc so sánh của Lỗ Tấn, có thể nhận ra ý nghĩa: Dù chưa biết kết quả thực sự, nhưng nếu cố gắng thực hiện, có thể đạt được thành công.
Câu 5 (trang 92 sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
a, Các câu mời mọc:
+ ' Bọn mình chơi từ khi bình minh vừa ló dạng cho đến khi hoàng hôn xuống. Bọn mình vui đùa với ánh bình minh vàng, với ánh trăng bạc'
+ ' Bọn mình hát từ sáng sớm đến khi hoàng hôn tắt. Bọn mình vui đùa với ánh bình minh vàng, với ánh trăng bạc.'
Câu từ chối:
+ ' Mẹ tôi đang chờ ở nhà'
+ ' Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời xa mẹ được?'
b, Có thể viết thêm câu mời mọc rõ hơn như sau:
+ Có ai muốn tham gia cùng bọn mình không nhỉ?
+ Chơi với chúng mình thật là thú vị!