
Thể loại trinh thám đem lại đa dạng cảm xúc từ sâu trong tâm hồn. Từ sự hiểu biết đến sự hài hước, lo lắng, căng thẳng, đến những bất ngờ. Mỗi nhân vật chính đều có mục tiêu riêng, từ tìm kẻ phạm tội, tìm kiếm ký ức, đến tìm sự thật, thậm chí là cứu thế giới.
Trọng tâm của tiểu thuyết trinh thám không chỉ là về hành động tội ác, mà còn về quá trình khám phá và giải mã. Cái chết không chỉ là kết thúc, mà còn là khởi đầu cho một câu chuyện phức tạp, mà các nhà điều tra phải tìm ra câu trả lời.
Lịch sử của thể loại tiểu thuyết trinh thám đượm màu qua các tên tuổi như Edgar Allan Poe, Sir Arthur Conan Doyle, Agatha Christie, Dorothy L. Sayers,... Họ đã tạo ra những tác phẩm gây nghiện, với những nhân vật thám tử huyền thoại, thu hút triệu triệu người hâm mộ. Nhưng với sự tiến bộ của xã hội và công nghệ, thể loại này đã trở nên phong phú hơn, vượt ra ngoài câu chuyện của một thám tử duy nhất.
Dưới đây là một số thể loại tiểu thuyết trinh thám mới, được mô tả chi tiết nhất qua các tác phẩm gần đây xuất bản tại Việt Nam.
Trinh thám tâm lý
Các cuốn sách trong thể loại này thường xoay quanh các vụ giết người hàng loạt hoặc tâm thần bất ổn, hoặc khám phá sâu sắc về tâm lý phức tạp của các nhân vật. Hung thủ thường là những người có uy tín, vẻ ngoài lịch sự và nghề nghiệp ổn định như luật sư, bác sĩ, nhà văn, giáo sư,...
Thể loại trinh thám tâm lý rõ nhất qua loạt truyện về Hannibal Lecter của Thomas Harris khi hắn ta giết người và sử dụng cơ thể làm thức ăn. 'Gone girl' của Gillian Flynn cũng là một tác phẩm xuất sắc về tâm lý. Nhân vật Amy Dunne đã thể hiện một phụ nữ đáng sợ khi bộc lộ bản chất xấu xa.
Độc giả Việt vừa được thêm một tác phẩm mới trong thể loại này với cuốn 'Vòng hoa cúc' của Sharon Bolton, có nhiều điểm tương đồng với 'Gone girl'. Cuốn sách kể về một bác sĩ tài năng, bị kết án giết ba người. Đặc biệt, hắn còn điều hành một câu lạc bộ kinh doanh đĩa đen quay những cảnh làm tình với phụ nữ.

Bộ 3 tác phẩm mới của Keigo Higashino đã được phát hành tại Việt Nam
Tác phẩm của Keigo Higashino thường thuộc dạng trinh thám tâm lý, dẫn dắt độc giả khám phá sâu vào tâm lý phức tạp của nhân vật, rồi hé lộ những bất ngờ và kết thúc đầy xót xa. 'Phía sau nghi can X, Bạch dạ hành' và 'Bí mật của Naoko' là những cuốn sách khiến độc giả phải tiếc nuối với cái kết đầy bất ngờ. Ba tác phẩm mới của Higashino vừa xuất bản tại Việt Nam gồm 'Ảo dạ', 'Trước khi nhắm mắt' và 'Trứng chim cúc cu này thuộc về ai.'
Thể loại sách tâm lý tội phạm cũng đóng góp quan trọng trong sách trinh thám, như 'Kẻ móc túi' của Nakamura Fuminori, 'Đừng nói chuyện với cô ấy' của Ngô Cẩn và 'Tokyo Hoàng đạo án' của Soji Shimada,...
Trinh thám pháp lý - hình sự
Dòng sách này chưa phổ biến rộng rãi ở Việt Nam nhưng lại rất được ưa chuộng ở nước ngoài. Nhân vật chính thường là cảnh sát, điều tra viên, luật sư, công tố viên, thẩm phán,... những người làm việc trong hệ thống pháp lý. John Grisham và David Baldacci là hai tên tuổi nổi tiếng trong thể loại trinh thám pháp lý.
Ngoài ra, các tác giả trẻ trong lĩnh vực pháp lý cũng đã tạo nên sự chú ý, ví dụ như Robert Dugoni. Bộ truyện về Tracy Crosswhite của ông mô tả về một nữ điều tra viên có sức mạnh phán đoán, kết hợp với sự giúp đỡ từ các chuyên gia xuất sắc, đã giải quyết nhiều vụ án trong bang Seattle. Các tập truyện về Tracy Crosswhite đã được phát hành tại Việt Nam bao gồm Căn hầm tối, Hơi thở cuối cùng và Trảng đất trống.
Hồ sơ số 113 của Emile Gaboriau cũng miêu tả chi tiết quá trình điều tra, từ hiện trường đến thẩm vấn nghi phạm, khiến cho độc giả dễ dàng theo dõi tình tiết phá án của truyện.

Bộ sách trinh thám pháp lý - hình sự Tracy Crosswhite của Robert Dugoni
Văn học Nhật Bản chứng kiến sự xuất hiện của Mặt nạ hoàn hảo của Ryōhei Sasamoto, một tác phẩm vạch trần bộ máy quan liêu của cảnh sát thông qua cuộc điều tra của chính những người trong ngành.
Văn học Trung Quốc không thể không nhắc đến series về cảnh sát Phương Mộc của Lôi Mễ, khi tác giả không chỉ là một nhà văn nổi tiếng mà còn là một sĩ quan cảnh sát giảng dạy Hình pháp học tại một trường cảnh sát ở Trung Quốc.
Trinh thám kinh dị
Đây là sự kết hợp độc đáo giữa trinh thám và kinh dị để tạo ra một câu chuyện đen tối, đầy bạo lực và tình dục, với nhiều yếu tố siêu nhiên như ma quỷ, sinh vật cổ xưa và hiện tượng kỳ quái.
Các tác phẩm đáng chú ý trong thể loại này bao gồm Tên sát nhân Mercedes của Stephen King, một câu chuyện rượt đuổi đầy ám ảnh trong bóng tối.

Bộ sách trinh thám kinh dị Hồ sơ tội ác của tác giả Trung Quốc Quỷ Cổ Nữ
Series Hồ sơ tội ác của Quỷ Cổ Nữ là điển hình cho thể loại trinh thám kinh dị. Với các tác phẩm như Hồ tuyệt mệnh, Tuyết đoạt hồn, Tiệc đoạt hồn và Tơ đồng rỏ máu, độc giả không chỉ đối mặt với tội ác mà còn với nỗi sợ hãi tâm linh. Tác giả Trung Quốc Lôi Mễ cũng đóng góp vào bộ sưu tập sách này với Đề thi đẫm máu.
Tác phẩm mới của Hamanaka Aki mang tên Tiếng thét cũng gây ấn tượng mạnh mẽ khi mô tả hàng loạt cái chết kỳ dị và mặt trái của ngành công nghiệp tình dục ở Nhật Bản. Tất cả tạo nên một tội ác không thể tha thứ của một phụ nữ đã chịu đựng đau khổ không biết mệt mỏi.
Trinh thám hành động
Trái ngược với việc suy luận của Hercules Poirot của Agatha Christie, các nhân vật trong trinh thám hành động thực sự phải hành động nhiều. Câu chuyện thường liên quan đến các vụ tấn công lớn và nhân vật chính thường phải trở thành anh hùng để cứu thế giới.

Series Robert Langdon của Dan Brown thuộc thể loại trinh thám hành động
Series về giáo sư Robert Langdon của Dan Brown là ví dụ điển hình của trinh thám hành động. Langdon phải đi qua nhiều địa điểm, giải các câu đố và truy tìm nguồn gốc của những thách thức để cứu thế giới. Loạt sách này bao gồm Mật mã Da Vinci, Thiên thần và ác quỷ, Biểu tượng thất truyền, Hỏa ngục và Nguồn cội.
Một tập hợp sách khác nổi tiếng không kém trong lĩnh vực này là loạt ba Cô gái của Stieg Larsson. Với hình ảnh của một cô gái mạnh mẽ có hình xăm rồng, chọc tổ ong bầu và chơi với lửa, Larsson đã tạo ra một cuộc hành trình kỳ thú nhưng không kém phần bất ngờ mỗi khi tiến gần đến sự thật.
***
Dù ở bất kỳ lĩnh vực nào, tiểu thuyết trinh thám vẫn là một món ăn tinh thần không thể thiếu cho những ai yêu thích các câu chuyện thách thức trí óc của họ. Không còn nghi ngờ gì, tiểu thuyết trinh thám ở bất kỳ dạng nào cũng sẽ tiếp tục chiếm trọn sự tưởng tượng của công chúng vào hiện tại và tương lai, bất kể sự thịnh hành của internet và các phương tiện giải trí khác.