“Tik Tok” – Hiện tượng gây cuồng trên mạng số, ảnh hưởng tâm lý và trí óc thanh niên

Mạng xã hội Tik Tok đang dẫn đầu trào lưu giải trí số, cạnh tranh với Facebook, YouTube, Twitter,... Ra mắt toàn cầu từ năm 2016, Tik Tok ban đầu tương đối tầm thường, nhưng chỉ trong vài năm, nó đã trở thành hiện tượng mạng mạnh mẽ, chiếm vị trí quan trọng trên thế giới ảo Internet.

Ở Việt Nam, đến quý 1 năm 2019, Tik Tok thu hút hơn 1,000 nhà sáng tạo nội dung và có hơn 12 triệu người dùng hàng tháng. Đồng thời, mạng xã hội này đã mở rộng tầm ảnh hưởng của mình tới 150 thị trường trên toàn cầu, đồng thời mang đến nhiều thông điệp giải trí và truyền cảm hứng.

Thuật toán thông minh đằng sau thành công của Tik Tok

Trước đây, Tik Tok mục tiêu chia sẻ video giải trí, ngày nay đã mở rộng từ 15 giây lên tới 10 phút, thu hút mọi lứa tuổi. Đằng sau vẻ ngoài là thuật toán phức tạp, đầy bí ẩn.

Khác biệt với các mạng xã hội khác, Tik Tok sử dụng thuật toán thông minh không dựa vào tương tác nhỏ để đề xuất nội dung. Hệ thống AI chi tiết nắm bắt sở thích qua tài khoản theo dõi, nội dung bị ẩn, video đã tạo, và nhiều yếu tố khác.

Thuật toán Tik Tok quá thông minh, Facebook còn suýt 'ăn cắp' mô hình. Sự cảnh báo này khiến Facebook phải lo ngại về khả năng cạnh tranh với Tik Tok.

Sức mạnh đáng kinh ngạc của Tik Tok

So với các đàn anh mạng xã hội khác, Tik Tok mới chỉ là đứa trẻ chập chững, nhưng tốc độ tăng trưởng của nó đáng kinh ngạc. Từ 55 triệu người dùng năm 2018, nó đã vượt qua 700 triệu người dùng vào tháng 7 năm 2020 và gần 1.25 tỷ người dùng tính đến tháng 5 năm 2022.

Ví Tik Tok như một liều thuốc kỳ diệu, khiến người ta không thể rời mắt khỏi thế giới số của mình. Điều này không chỉ đến từ sự sáng tạo của nội dung mà còn từ sức mạnh của thuật toán thông minh của mạng xã hội này. Theo nghiên cứu của Tiến sĩ Julie Albright, Tik Tok không chỉ là nơi tận hưởng thông tin thú vị mà còn là bí mật để kích thích não bộ, tạo nên cảm xúc khoái cảm và hưng phấn.

Khác biệt lớn giữa Tik Tok và YouTube nằm ở việc bạn không cần phải tìm kiếm thông tin. Tik Tok tự động đề xuất những video phù hợp với sở thích của bạn, khiến bạn mải mê 'lướt' mà không biết mình đang tìm kiếm gì. Việc loại bỏ nội dung không phù hợp trở nên đơn giản chỉ qua một thao tác lướt. Điều này thúc đẩy ham muốn của người dùng, khiến họ muốn liên tục tìm kiếm niềm vui và hưng phấn. Dopamine trở thành nguồn động viên để 'lướt' và thỏa mãn cảm xúc cá nhân một cách tự động.

Hãy tưởng tượng, bạn về nhà lúc 17h30 với ý định chỉ 'lướt' Tik Tok 5 phút trước khi chuẩn bị bữa tối. Nhưng khi nhìn đồng hồ, đã là 19 giờ mà không hay biết. Điều này chỉ ra rằng bạn đã hoàn toàn bị cuốn theo những nội dung mà Tik Tok đề xuất. Dopamine liên tục thúc đẩy bạn tìm kiếm niềm vui, kết quả là bạn đánh mất sự tự chủ.

Ảnh hưởng nghiêm trọng khi nghiện Tik Tok đối với mọi lứa tuổi

Dấu hiệu cho thấy bạn đã bị cuốn theo Tik Tok

Theo nghiên cứu của Addictive Behaviours Journal, việc mê mải Tik Tok không chỉ ảnh hưởng đến tâm thần mà còn gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Những dấu hiệu của việc nghiện Tik Tok bao gồm sự bồn chồn, căng thẳng, bực bội, lo lắng, thể hiện cảm xúc quá mạnh mẽ và khó kiểm soát. Nếu bạn không thể tự kiểm soát và liên tục bị cuốn theo thông tin trên Tik Tok, đó là dấu hiệu bạn cần xem xét lại mức độ 'rủi ro' mà bạn đang đối mặt.

Nội dung vô nghĩa, thô tục và độc hại

Bên cạnh những nội dung mang tính giáo dục, Tik Tok cũng xuất hiện những nội dung độc hại, vô nghĩa và thô tục, ảnh hưởng đến tư duy của người xem. Nhiều lần, những nội dung gây tranh cãi vẫn được đề xuất mạnh mẽ. Những cá nhân như Nờ Ô Nô từng tạo ra các video gây sốc, không tuân theo chuẩn mực văn hóa, tác động tiêu cực đến ý thức và suy nghĩ của giới trẻ - đối tượng chính sử dụng Tik Tok.

Không chỉ giới hạn ở đó, tính năng 'Phát TRỰC TIẾP' trên Tik Tok cho phép người tạo nội dung tương tác trực tiếp với người hâm mộ và chia sẻ thông tin hữu ích. Tuy nhiên, nhiều người thách thức nhau trong các buổi trực tiếp, thậm chí thực hiện những hành động kỳ quặc chỉ để thu hút sự chú ý và nhận quà. Những nội dung vô lý và thô tục như vậy dường như không được Tik Tok kiểm soát chặt chẽ mà ngược lại, chúng thường xuất hiện nhiều và được đề xuất rộng rãi.

Những nội dung không đúng chuẩn trên Tik Tok đã tác động đặc biệt lớn đối với đối tượng chủ yếu là trẻ em và thanh thiếu niên, ảnh hưởng đến tư duy và suy nghĩ của họ trong tương lai.

Sức hút của Tik Tok làm giảm khả năng tập trung

Với cách hoạt động liên tục của Tik Tok, người dùng dễ bị mất tập trung vì liên tục vuốt màn hình. Mỗi video trung bình chỉ 90 giây, làm suy giảm sự tập trung. Theo Phó Giáo sư Tâm thần học và Nhi khoa - Jessica Griffin, xem Tik Tok trong thời gian dài ảnh hưởng đến khả năng tập trung và ghi nhớ ngắn hạn. Thói quen này làm cho người dùng trở nên lười biến và tìm kiếm những nội dung ngay từ đầu để không mất thời gian.

Ảnh hưởng đến tư duy và phát triển của trẻ em

Tik Tok là ứng dụng hoàn hảo để kích thích não bộ bằng dopamine, đặc biệt đối với trẻ em. Các thuật toán làm cho việc sử dụng trở nên gây nghiện, đặc biệt là đối với những đứa trẻ chưa đầy đủ nhận thức và khả năng kiểm soát thời gian. Video ngắn và thao tác lướt nhanh khiến trẻ luôn muốn xem thêm, tìm kiếm thỏa mãn cho bộ não đang phát triển. Điều này có thể làm thay đổi tư duy của trẻ, làm mất kiên nhẫn và sẵn sàng nhận thức.

Cho trẻ em tiếp xúc sớm với Tik Tok đồng nghĩa với việc họ tiếp xúc với nhiều nội dung không lành mạnh, ảnh hưởng đến tư duy và nhận thức. Việc ôm khư liên tục cũng giảm sự tương tác với thế giới xung quanh và có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm. Nếu trẻ quen với sự thay đổi liên tục, não bộ sẽ khó thích nghi với môi trường ổn định hơn.

Tổng kết

Tik Tok đang phát triển nhanh chóng, nhưng nội dung mà nó mang lại vẫn gây nhiều lo ngại về chất lượng. Thuật toán mục tiêu sự quan tâm mà không cân nhắc có thể gây nên nhiều vấn đề. Chúng ta cần tự giác và tạo điểm dừng, đặc biệt không nên cho trẻ em sử dụng Tik Tok quá sớm để tránh hậu quả tiêu cực trong tương lai.

• Xem thêm bài viết trong chuyên mục Khám phá