Buzz
Trong truyện Bến quê, chúng ta cảm nhận được một tâm trạng buồn và tình thương sâu lắng khi đối mặt với một nhân vật ốm đau đang nằm liệt trên giường bệnh. Nhĩ - người chồng, người cha, người hàng xóm, người bạn - đã phải chịu đựng nhiều khổ đau, không thể tự mình đi lại, thậm chí cần sự giúp đỡ của người khác để ngồi dậy; có lúc anh phải vượt qua mọi khó khăn mới có thể di chuyển ra khỏi giường nằm, và anh cảm thấy như mình đã đi qua nửa vòng trái đất. Sự đau đớn kéo dài từng tháng, cơ thể anh bị tổn thương nặng nề, 'để lại những vết thương sưng phồng trên da và thịt'.
Trong truyện Bến quê, chúng ta được chứng kiến những hình ảnh, âm thanh, những suy tư và ước mơ về các mối quan hệ của Nhĩ khi anh nằm trên giường bệnh, qua bốn tình huống: sự chăm sóc của Liên; việc Nhĩ gửi thằng Tuấn sang bên kia sông; sự quan tâm của các cháu nhỏ (Huệ, Vân, Tam, Hùng...) đến việc chăm sóc anh; và sự quan tâm của ông giáo Khuyến. Cốt truyện của Bến quê mang tính bình dị, 'phẳng phiu' nhưng lại chứa đựng những ý nghĩa triết học sâu sắc. Qua nhân vật Nhĩ, một người bệnh 'sắp trút hơi cuộc sống', Nguyễn Minh Châu đã truyền đạt những suy tư về con người, về cuộc sống và cách sống, khơi gợi, đánh thức ở mỗi người nhận thức và trân trọng những giá trị bình dị, gần gũi, quen thuộc của cuộc sống, của quê hương.
Sau bao ngày nằm liệt trên giường bệnh, được vợ con quan tâm, trong lòng Nhĩ nảy nở nhiều ý nghĩ, tình cảm sâu đậm. Khi nghe Liên nói: 'Anh đừng lo, bao em với các con sẽ lo lắng chăm sóc cho anh', Nhĩ lần đầu tiên để ý thấy sự quan tâm của Liên. Hình ảnh của người vợ hiền làm cho Nhĩ cảm động, và cảm thấy tiếc nuối về sự vô tâm của mình: 'Suốt đời anh chỉ làm em lo lắng... nhưng em vẫn im lặng'.
Như chưa bao giờ, Nhĩ nghe rõ những âm thanh bình dị, thân thuộc: tiếng vợ dọn dẹp và chăm sóc con..., tiếng Liên pha thuốc và tiếng nước đổ ra, 'tiếng bước chân quen thuộc' của người vợ hiền trên 'những bậc cầu thang mòn'. Đó là tiếng lòng, tiếng thân thương mà không phải lúc nào Nhĩ cũng nghe thấy, cảm nhận được!
Tuấn là con trai thứ hai của Nhĩ và Liên. Sau một năm ở xa nhà để học, Tuấn mới trở về đêm qua. Thấy bố ốm nặng, Tuấn về thăm bố, mẹ và nhà? Nhìn con trai, Nhĩ xúc động 'thấy càng lớn, thằng con anh càng giống anh'. Nhĩ gửi con qua sông 'đi dạo, chơi vài vòng... rồi về'. Với Tuấn, đó là 'hành động lạ' khi con đang chăm chú đọc sách. Con trai chưa hiểu rõ 'nhu cầu cuối cùng' của cuộc sống của bố, mà Nhĩ muốn truyền đạt. Nhĩ muốn con trai thay mặt mình đi dạo qua sông, để thưởng ngoạn cảnh vật đơn giản mà suốt đời bố đã quên mất.
Nhìn ra ngoài cửa sổ, Nhĩ nhìn thấy con đang đội mũ cói vành rộng, mặc áo sơ mi và cầm sách, 'đang tham gia trò chơi phá cờ trên vỉa hè'. Say mê của con giống như say mê của bố ngày trước: 'Suốt đời Nhĩ đã tham gia trò chơi phá cờ trên nhiều vỉa hè, thật khó quên'. Nhĩ lo lắng: 'Không biết con trai lại trễ chuyến đò trong ngày'. Những trò chơi, những công việc vô nghĩa sẽ làm mất đi thời gian, tâm trí và sức lực... Những việc đó, những trò chơi đó sẽ làm cho tuổi trẻ của nhiều người 'trễ chuyến đò trong ngày', làm chậm bước, làm mất nhịp một thời trai trẻ. Từ kinh nghiệm của mình, 'Nhĩ buồn bã nghĩ, con người trên con đường đời rất dễ lạc lối, rơi vào những vòng vây hoặc cám dỗ, và liệu có điều gì hấp dẫn ở phía trước đâu?'. Tư duy đó mang ý nghĩa sâu sắc về cuộc sống và mục tiêu của con người. Người xưa có câu: 'Con đường trần gian khó lường' (Lý Bạch), 'Mọi người đi mãi mà không tới đích' (Lỗ Tấn), v.v... Con đường trong tâm trí của Nhĩ là 'bị vây quanh', là 'bị cám dỗ', bởi vì nhiều người đã lạc đường, mất phương hướng, thiếu trí tuệ, không kiên nhẫn, hay nản lòng. Tuổi trẻ và thời gian bị lãng phí. Tâm hồn trống rỗng, sống thiếu lý tưởng, không có mục tiêu, tầm nhìn hẹp hòi, làm sao có thể tránh khỏi vòng vây, cám dỗ, và không bao giờ tìm thấy điều 'hấp dẫn' ở phía trước trên con đường đời.
Cuộc sống và cảnh vật ở quê ta thật đẹp và đáng yêu, với 'mọi vẻ đẹp', thậm chí cả 'những nét tiêu xơ'. Nhưng chỉ khi trải nghiệm, sống hết mình, ta mới có thể khám phá, phát hiện, và cảm nhận được điều đó. Điều quan trọng nhất là phải có một tấm lòng yêu thương và gắn bó với quê hương.
Một số người thành công nhờ tài trí, thời cơ và vận may. Một số khác nhận ra sớm những sai lầm của mình và sửa đổi hướng đi. Có người lại phải trải qua nhiều sóng gió trong cuộc đời mới nhận ra lạc hướng và lẻn trốn. Đời đầy bi kịch, và Nhĩ cũng không ngoại lệ. Sau nhiều năm tìm kiếm, Nhĩ mới nhận ra gia đình là nơi anh thuộc về, là nơi anh tìm được hạnh phúc. Với Nhĩ, gia đình chính là nguồn cảm hứng và niềm vui lớn nhất trong cuộc sống.
Cảnh những đứa trẻ vui vẻ, nghe Nhĩ gọi là chạy tới và giúp anh, làm anh cảm thấy trẻ trung và hạnh phúc. Hạnh phúc thật sự không cần phải hoành tráng, chỉ cần là những điều bình dị, nhỏ nhặt như một ánh mắt, một nụ cười, hoặc một bàn tay bé nhỏ. Những khoảnh khắc ấy làm cho cuộc sống trở nên đáng sống hơn bao giờ hết.
Hình ảnh ông cụ giáo Khuyến luôn quan tâm và nuôi dưỡng tâm hồn mỗi khi đến thăm Nhĩ là một minh chứng cho tình yêu thương và sự chia sẻ trong xã hội. Những lời động viên và câu hỏi thăm sức khỏe của ông làm cho Nhĩ cảm thấy ấm áp và yên bình hơn bao giờ hết. Cuộc sống thật sự đẹp đẽ khi chúng ta được sống trong tình yêu thương của nhau và chia sẻ với nhau.
Cụ Khuyến hoảng sợ khi nhận ra sự thay đổi không bình thường trên khuôn mặt của Nhĩ, với đôi mắt chứa đầy nỗi đau và nỗi sợ hãi. Những ngón tay của Nhĩ run rẩy khi cố gắng giữ chặt vào cửa sổ, biểu hiện cuối cùng của sức mạnh trước khi anh rời đi. Hình ảnh con đò chở khách cập bến sông Hồng như một biểu tượng cho sự kết thúc của một cuộc hành trình, sẽ đưa Nhĩ tới một kiếp người mới.
Bến Quê là một tác phẩm đầy ý nghĩa về cuộc sống và con người. Truyện thể hiện rõ sự chân thành và dự báo về cuộc sống của tác giả, với bài học về tình yêu và ý nghĩa của gia đình và quê hương. Chúng ta cần biết trân trọng và yêu thương những giá trị bình dị của cuộc sống và quê hương. Đó chính là chìa khóa để tìm thấy hạnh phúc thực sự trong cuộc sống. Đó là tâm trạng cuộc sống của Nguyễn Minh Châu được diễn đạt trong Bến Quê.
