Bài văn tốt nghiệp: Phân tích bài thơ Chạy giặc của Nguyễn Đình Chiểu
Đánh giá chi tiết về bài thơ Chạy giặc của Nguyễn Đình Chiểu
Bí quyết Phương pháp phân tích đoạn thơ độc đáo, thu hút, giúp đạt điểm cao
Những người sáng tác văn học thường được xem như những chiến binh trên chiến trường văn hóa nghệ thuật. Nguyễn Đình Chiểu, nhà thơ xuất sắc, không phải là ngoại lệ. Bằng bút pháp tinh tế, ông đã tả nét đau lòng khi quê hương bị thực dân Pháp xâm lược trong bài thơ 'Chạy giặc'. Đây là lời buộc tội của tác giả về những tội ác của kẻ xâm lăng.
Bài thơ được viết sau cuộc tấn công của thực dân Pháp vào Gia Định - quê hương của nhà thơ (17/2/1859). Thấy cảnh tượng đau lòng, ông không giấu được sự đau đớn. Như một người con yêu quê hương, không ai có thể tránh khỏi đau đớn khi đất nước mình bị chiếm đóng, nhân dân chịu đựng đối xử tàn bạo.
Hai câu thơ đầu tiên mở đầu bài thơ đã khắc họa hiện thực của đất nước đầy đau thương:
'Nghe tiếng súng Tây, chợ tan vỡ,
Một bàn cờ thế, phút sa tay'.
Khi thực dân Pháp tấn công Gia Định, bắt đầu từ khoảnh khắc 'chợ tan', người dân mới rời chợ thì tiếng súng vang lên. Cảnh tượng này như một bàn cờ với nước cờ phút 'sa tay', biểu tượng cho sự thất bại không lường trước được. 'Tiếng súng Tây' là âm thanh của thực dân Pháp xâm lược. Ẩn sau từ ngữ 'sa tay' là hình ảnh Gia Định rơi vào tay giặc, một tình huống không lường trước được. Điều này chỉ ra rằng quân thực dân đã chiếm đóng Gia Định.
Mô tả cảnh chạy trốn khỏi giặc của nhân dân đầy chi tiết và đau lòng:
'Bỏ nhà lũ trẻ lơ lửng chạy,
Mất tổ chim, đàn bay đi bay lại'.
'Sử dụng đảo ngữ 'bỏ nhà' và 'dáo dác' để tô điểm sự bi thương trong câu thơ. Tiếng súng như báo hiệu điều không may sẽ xảy ra. Nguyễn Đình Chiểu vận dụng từ ngữ sinh động và kỹ thuật đảo ngữ để tạo hình ảnh chết chóc, hoang tàn. Bức tranh trẻ con lạc lõng chạy trốn, không có hướng dẫn, và đàn chim bay mất tổ, mất nơi ẩn náu trong sự kinh hoảng của tiếng súng. 'Lơ xơ' và 'dáo dác' mô tả một cảnh tượng đảo lộn, mọi thứ trở nên hỗn loạn vì âm thanh của súng. 'Lũ trẻ' thường là những linh hồn thuần khiết, ngây thơ, nhưng sự xâm lược làm cho tuổi thơ của họ chìm trong nỗi sợ hãi.
Hiện thị trước mắt độc giả là hình ảnh đau lòng, đẫm máu:
'Bến Nghé biến thành sông chảy máu,
Đồng Nai nhuốm màu nước bọt'.
Miền Nam đang chìm trong ngọn lửa của cuộc chiến tranh. Thành phố Gia Định và vùng Đông Nam Bộ đã trở thành địa điểm bị thiêu cháy. Nơi nào quân địch đến, họ tiến hành hủy diệt, cướp bóc và giết người. Hành động của họ rất tàn ác, gây ra nhiều thương tích cho dân làng. Bến Nghé và Đồng Nai trở nên trống rỗng, tài sản tan biến nhanh chóng. Hai câu thơ có sức khái quát lớn diễn đạt tội ác của thực dân Pháp. Tuy nhiên, đau thương và tang thương của nhân dân là nhiều hơn nhiều. Ngay cả những thứ vô tri vô giác như con sông cũng bị đổ máu. Những ngôi nhà bị phá hủy, chìm trong lửa đỏ. Ai mà không cảm thấy đau lòng khi chứng kiến những ngôi nhà bốc cháy và tài sản tan biến?
Trước cảnh kinh hoàng như thế, Nguyễn Đình Chiểu đặt ra câu hỏi mỉa mai:
'Hỏi loại bỏ hỗn loạn, nơi nào vắng bóng,
Chẳng có người lãnh đạo đứng lên giúp dân trước thảm họa này'.
Câu hỏi được trình bày một cách lắng nghe, mô tả đau thương của tình cảnh khi nhân dân chạy trốn. Đây không chỉ là câu hỏi của Nguyễn Đình Chiểu mà còn là câu hỏi của nhân dân, hướng về triều đình thời phong kiến. Nhân dân đau khổ, cần một lối thoát, nhưng 'trang dẹp loạn' lại vắng bóng. Triều vua, quan lại đi đâu mà không xuất hiện, không giúp đỡ nhân dân trong cảnh khốn khó này?
Hai câu thơ cuối không chỉ thể hiện lòng xót thương của tác giả trước cảnh nhà nước tan nát mà còn tiết lộ sự căm hận sâu sắc, thất vọng khi triều đình không chỉ không chăm sóc cuộc sống nhân dân mà còn hợp tác với thực dân Pháp. Sự yếu đuối của triều đình, của những người có trách nhiệm bảo vệ đất nước và phúc lợi nhân dân không chỉ đáng trách mà còn đầy mỉa mai, khinh bỉ. Tình cảnh bế tắc của nhà Nguyễn đã đẩy nhân dân vào tình trạng vô vọng, không có lối thoát. Câu hỏi nhẹ nhàng nhưng chứa đựng ý thức thức tỉnh những người yêu nước, kêu gọi họ đứng lên chống lại ách đô hộ, để đem lại cuộc sống bình yên cho 'dân đen'.