Tìm hiểu về Tết Đoan Ngọ: Ý nghĩa và Mâm cúng đặc sắc

Tết Đoan Ngọ là gì?

Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết Đoan Dương, Tết diệt sâu bọ, Tết nửa năm hoặc Tết giữa năm tùy địa phương. “Đoan” có nghĩa là mở đầu, còn “Dương” liên quan đến thái dương hay mặt trời. “Ngọ” là thời kỳ từ 11 giờ đến 13 giờ, là lúc mặt trời lên cao nhất. Theo lịch âm, Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 hàng năm. Nếu năm nhuận, sự kiện này sẽ được tổ chức vào tháng 5 đủ ngày.

Ngày này, bàn cúng được sắp xếp đặc biệt và người dân thực hiện các hoạt động truyền thống như đua thuyền. Tuy nhiên, dịch bệnh và cuộc sống hiện đại đã làm giảm bớt sức hút của những hoạt động này trong những năm gần đây.

Trong Tết Đoan Dương, bên cạnh đua thuyền, nhiều hộ gia đình tạo túi thơm treo trong nhà. Truyền thống này có nguồn gốc từ Trung Hoa với túi thơm chứa hùng hoàng và lưu huỳnh để đuổi rắn, rết, bọ cạp,... Nhiều gia đình người Hoa và dân tộc ít người vẫn duy trì tập tục làm túi thơm này.

Ý nghĩa Tết Đoan Ngọ

Tết giữa năm thể hiện lòng biết ơn đối với đất trời trong mùa vụ cũ và kỳ vọng cho mùa tiếp theo. Theo quan niệm dân gian, cúng Tết là cầu mong mùa màng bội thu, tránh rủi ro như đại dịch và điều xấu xảy ra.

Hiện nay, mặc dù nghề nông nghiệp giảm bớt, Tết giữa năm vẫn là ngày quan trọng ở hầu hết các gia đình. Dù ít người biết đến nguồn gốc của Tết nửa năm, đặc biệt là giới trẻ, nhưng nhiều người vẫn tuân theo tập tục cúng bái để mang lại bình an và may mắn cho gia đình trong nửa năm tiếp theo.

Nguồn gốc Tết Đoan Ngọ

Về nguồn gốc, có nhiều diễn đạt về ngày này. Với người Việt, câu chuyện về Đôi Truân trở nên quan trọng. Đây cũng là truyền thuyết giải thích cho cái tên Tết diệt sâu bọ. Xưa kia, nông dân thường tổ chức tiệc mừng sau mỗi vụ thu hoạch. Bất ngờ, một ngày, trong lúc ăn mừng, sâu bọ xuất hiện và đe dọa mùa màng.

Lúc đó, Đôi Truân xuất hiện và đưa ra phương án cho cộng đồng. Ông khuyên mọi người sử dụng bánh tro và trái cây trong mâm cúng, rồi ra trước nhà tập thể dục. Mọi người tuân thủ và sâu bọ biến mất. Do đó, hàng năm vào ngày này, mọi người tuân theo lời Đôi Truân và đặt tên ngày mùng 5 tháng 5 là Tết diệt sâu bọ.

Ngoài chuyện về Đôi Truân, có câu chuyện về Khuất Nguyên. Các nhà sử học ghi nhận Tết giữa năm có liên quan đến Khuất Nguyên.

Khuất Nguyên, công thần thời Chiến Quốc, bị đày ra Giang Nam vì ngăn chặn vua làm điều sai trái. Sau đó, ông quyên sinh ở sông Mịch La. Người ta chọn ngày mùng 5 tháng 5 để tưởng nhớ và đặt tên là Tết Đoan Ngọ. Tuy nhiên, chưa có thông tin về mối liên kết giữa Khuất Nguyên và ngày Tết này.

Bàn cúng Tết Đoan Ngọ Việt Nam

Nhân dịp Tết này, người Việt thường tổ chức mâm cúng gia tiên, hay còn gọi là cúng trong nhà. Tuy nhiên, ít người biết về cách cúng trong Tết Đoan Ngọ. Mâm cúng thường bao gồm những món sau:

• 9 bông hoa đồng tiền đỏ
• Mâm cơm chay
• Bánh gói chay
• Ba chén rượu: Một số gia đình thường thêm màu hoặc hùng hoàng vào rượu để tạo ba chén màu trắng, đỏ và vàng.
• Cơm rượu
• Vàng mã: Cửa hàng vàng mã sẽ đóng gói và bán một bộ hoàn chỉnh cho ngày mùng 5 tháng 5, bạn chỉ cần mua một bộ thay vì từng món.
• Mâm ngũ vị: Theo truyền thống, mâm ngũ vị cần có hoa quả với các vị cay, đắng, chua, mặn và ngọt. Tuy nhiên, không nhất thiết phải có đủ vị, nhiều gia đình vẫn chọn ngẫu nhiên để cúng.
• Ba chén nước trà
• Vài nhánh đài sen

Câu hỏi thường gặp

Tết Đoan Ngọ là ngày nào?

Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày 5/5 âm lịch, tương đương với 22/6 dương lịch năm 2023. Nhiều quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Nhật Bản và Triều Tiên đều tổ chức Tết vào ngày này.

Tết Đoan Ngọ ăn gì?

Theo truyền thống, vào ngày Tết giữa năm, người dân thường chọn một số món ăn đặc biệt như:

• Bánh tro: Bánh tro, hay còn gọi là bánh ú, bánh âm hoặc bánh gio tùy địa phương. Nhân bánh có thể từ đậu xanh, thịt, long nhãn, trứng muối, hạt điều,...
• Rượu nếp
• Cơm rượu: Nếp được vò viên sau đó ủ men bằng men rượu.
• Chè hạt: Chè hạt sen và chè đậu đen thường được sử dụng trong Tết. Nhiều nơi có thể thay đổi loại hạt như chè đậu đỏ, chè đậu xanh.
• Các món từ vịt: Tiết canh vịt là món ăn phổ biến ở miền Bắc vào dịp Tết giữa năm. Ngoài ra, nhiều địa phương cũng cúng và ăn các món vịt khác.

Tùy địa phương, món ăn có thể được điều chỉnh. Ở nhiều nơi, người dân chọn món ăn theo sở thích. Thậm chí, nhiều người xem Tết này như một ngày bình thường, không bày cỗ hay tham gia các lễ hội địa phương.

Tết Đoan Ngọ, lễ hội lớn thứ hai trong năm dựa trên lịch âm Trung Quốc, không phải ai cũng đón nhận như Tết nguyên đán. Hãy cập nhật thông tin về các ngày lễ sắp tới tại Việt Nam trên Mytour để không bỏ lỡ những sự kiện thú vị nhé!