Tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam

Tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam, hay còn gọi là Đạo Mẫu (道母), thờ Thánh Mẫu, thờ Mẫu tam phủ, tứ phủ, có nguồn gốc lịch sử và xã hội sâu xa. Dù tất cả đều tôn sùng thần linh nữ tính, nhưng giữa thờ Nữ thần, Thánh Mẫu, Thánh Cô, Mẫu tam phủ, tứ phủ có sự khác biệt về quyền năng, địa vị và cấp bậc. Đây là tín ngưỡng bản địa lâu đời, tôn thờ Mẫu (Mẹ) với quyền năng sinh sôi, bảo trợ và che chở cho con người. Tín ngưỡng này biểu hiện sự giải thoát của phụ nữ Việt Nam khỏi các định kiến và ràng buộc của xã hội Nho giáo phong kiến. Ngoài ra, còn có Thánh Bản mệnh, vị thần dẫn dắt người tu đạo đến với Mẹ (Mẫu) - Đấng Tối cao trong Đạo Mẫu Việt Nam – Hoàng Thiên Tiên Thánh Giáo.

Vào lúc 17h15 giờ địa phương (21h15 giờ Việt Nam) ngày 1/12/2016, tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO tại Addis Ababa, Cộng hòa Dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” tại 21 tỉnh đã chính thức được UNESCO công nhận vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tài liệu ghi chép

Những ghi chép về các Thánh Mẫu thường dựa trên thần thoại, huyền thoại và truyện kể dân gian. Cũng có trường hợp huyền thoại hóa và dân gian hóa các văn bản thần tích, thần phả. Các truyện kể về 4 vị Thánh Mẫu: Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Địa tiên, lưu truyền phong phú trong dân gian và được ghi lại trong các sách cổ như Việt điện u linh tập, cùng với các truyện về các nữ thần khác.

Trong quá trình sưu tầm, một số trí thức nho học thời phong kiến đã ghi chép và sáng tác thêm huyền thoại, truyền thuyết. Từ thời Hậu Lê, việc này nhằm phục vụ phong thần cho các vị vua, điển hình là các ghi chép về Thánh Mẫu Liễu Hạnh của Nguyễn Công Trứ, Đoàn Thị Điểm và về Thiên Y A Na của Phan Thanh Giản. Dân gian cũng sáng tác từ huyền thoại, truyền thuyết, truyện và thơ về các Thánh Mẫu, với các bài hát văn ở Mẫu Tam phủ Tứ phủ là cốt lõi, kể về lai lịch, sự tích các vị thần, đặc biệt là các Thánh Mẫu.

Các nghiên cứu đầu tiên về Nữ thần, Thánh Mẫu ở Việt Nam là của các nhà khoa học Pháp như Parmenties, Maspero, Durand, Simond và sau đó là các nhà khoa học Việt Nam như Nguyễn Văn Huyên, Đào Thái Bình,...

Từ thập niên 1990, đặc biệt sau hội thảo quốc gia về Thánh Mẫu do Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam tổ chức tại Văn Miếu (Hà Nội), không khí học thuật về tín ngưỡng thờ Mẫu và tín ngưỡng dân gian đã trở nên sôi động với nhiều công trình, tác phẩm nghiên cứu được công bố.

Từ các nghiên cứu tổng hợp, các nhà nghiên cứu đã hệ thống hóa việc tôn thờ Mẫu ở Việt Nam cả về phương diện đồng đại và lịch đại. Về phương diện lịch đại, tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam phát triển từ việc thờ Nữ thần và Mẫu thần bản địa (Mẫu Tam phủ, Tứ phủ). Đến thế kỷ XVII-XVIII, tín ngưỡng này đã hòa nhập và biến đổi tục thờ Nữ thần, Mẫu thần.

Cùng với sự tiến bộ xã hội và tinh thần nhân đạo, người ta còn phối thờ thêm các vị nhân thần có công khai hoang mở đất, anh hùng dân tộc chống giặc ngoại xâm, thần linh địa phương có công truyền nghề, các tiên hiền,... (bao gồm cả Nam thần). Những vị này được thờ tại đền riêng hoặc phối thờ cùng đền, điện thờ Mẫu trên khắp cả nước, tạo nên hệ thống thần linh bản địa gắn liền với cuộc sống của người Việt, mở rộng từ việc thờ Nữ thần và Thánh Mẫu. Hiện nay, tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam gọi chung là Đạo Mẫu Việt Nam, với Tam phủ, Tứ phủ và Thánh Mẫu Liễu Hạnh vẫn là thần chủ.

Về phương diện đồng đại, Đạo Mẫu đã theo chân người Việt di cư vào phương Nam trong quá trình Nam tiến. Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt đã giao thoa với các tục thờ Mẫu của người Chăm, Khmer và Lào, tạo nên các dạng thức địa phương của tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam ở cả ba miền Bắc, Trung và Nam.

Các hình thức thờ Mẫu

Thờ Mẫu ở miền Bắc

Bắt nguồn từ tục thờ Nữ thần xa xưa thời tiền sử, đến thời phong kiến một số Nữ thần đã được lịch sử hóa và cung đình hóa thành các Mẫu thần. Trước thế kỷ XV, các Nữ thần được phong thần với danh xưng Quốc mẫu, Vương mẫu, Thánh Mẫu như Mẫu Âu Cơ, Quốc Mẫu Tây Thiên, Mẹ Thánh Gióng, Tứ vị Thánh nương, Đinh Triều Quốc Mẫu...

Từ thế kỷ XV trở đi, tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ phát triển mạnh mẽ với sự xuất hiện của Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Địa, Cô Đôi Thượng Ngàn,... cùng các nghi lễ chịu ảnh hưởng từ Đạo giáo

Thờ Mẫu ở miền Trung

Dạng thức thờ Mẫu này chủ yếu ở nam Trung Bộ, với sự hiện diện của mẫu Tam phủ, Tứ phủ nhưng khác biệt hơn miền Bắc (như Hầu đồng Huế). Ngoài ra, còn có hình thức thờ Nữ thần như Tứ vị Thánh nương, Bà Ngũ Hành, và Thánh Mẫu như Thiên Y A Na, Po Nagar, cùng tín ngưỡng thờ Bà Hỏa (Hỏa Tinh Thánh Mẫu) ở làng Tân Trà (An Đôn, Hải Lăng, Quảng Trị) được truyền vào Nam Bộ.

Phật giáo tại Huế là một tín ngưỡng dân gian, kết hợp Đạo giáo Trung Hoa đã thoái hóa với tín ngưỡng thờ Mẫu và nhiều tôn giáo khác của người Việt. Tín ngưỡng Thiên Tiên Thánh giáo ở Huế ra đời từ sự kết nối của Hội Sơn Nam với ngôi điện Huệ Nam thời Nguyễn. Hội Sơn Nam gồm những người dân từ Nam Định di cư vào Huế từ thời tiền Nguyễn, có tín ngưỡng thờ Mẫu kết hợp với Đạo giáo thoái hóa. Huệ Nam điện là ngôi đền thờ Po Nagar của người Chăm, sau này được người Việt bản địa hóa thành nữ thần Thiên Y A Na và tôn làm 'thượng đẳng thần'.

Thờ Mẫu ở miền Nam

So với Bắc Bộ, tục thờ Nữ thần và Mẫu thần ở Nam Bộ có sự phân biệt rõ rệt về tên gọi và nguồn gốc của các vị thần. Tuy nhiên, ở Nam Bộ, sự phân biệt giữa việc thờ Nữ thần và Mẫu thần ít rõ ràng hơn. Điều này có thể giải thích bởi Nam Bộ là vùng đất mới của người Việt, nơi họ mang theo các truyền thống tín ngưỡng cũ và tiếp nhận ảnh hưởng từ cư dân bản địa, tạo nên sự đa dạng không chỉ trong văn hóa mà còn trong tín ngưỡng.

Tại Nam Bộ, các Nữ thần được thờ phụng bao gồm Bà Ngũ Hành (Ngũ Hành nương nương), Tứ vị Thánh nương, Bà Thủy Long, Bà Chúa Động, Bà Tổ Cô, và Bà Cố Hỷ. Các Mẫu thần được thờ như Bà Chúa Xứ, Bà Đen, Bà Chúa Ngọc, Bà Thiên Hậu. Ngoài ra, còn có các cô linh ứng ở một số vùng như Cô Năm Châu Đốc, Cô Hai Châu Đốc, Cô Hai Hiên (Sa Đéc), Cô Sáu (Côn Đảo).

Tứ Phủ (Thờ Mẫu ở Miền Bắc)

Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ, một hình thức thờ cúng các vị thần hóa thân vào trời, sông nước, và rừng núi, đã phát triển mạnh mẽ. Các vị thần trong điện thần Tam phủ không chỉ xuất phát từ người Việt mà còn từ các dân tộc thiểu số như Mường, Tày, Nùng, Dao. Đạo Mẫu Tứ Phủ có hệ thống thần linh phong phú, chủ yếu là phúc thần. Các tín đồ thường tập trung thờ cúng và sinh hoạt tín ngưỡng quanh các vị thần này, từ Ngọc Hoàng Thượng Đế, Tứ Phủ Thánh Mẫu, đến các Quan Lớn, Chầu Bà, Ông Hoàng, Thánh Cô, Thánh Cậu, Ngũ Hổ, Ông Lốt, và các thần linh địa phương như Thánh Bản Cảnh hoặc Thánh Bản Tỉnh.

Thần điện của Đạo Mẫu Tứ Phủ được tổ chức cơ bản như sau:

Tứ Phủ Thánh Đế

• Vua Cha Thiên Phủ: Ngọc Hoàng Thượng Đế là vị thần tối cao trong Đạo Mẫu, thường có ban thờ riêng trong các đền và phủ. Ngài được kèm cặp bởi Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu, mặc dù một số nơi không thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế.
• Vua Cha Nhạc Phủ: Tản Viên Sơn Thánh là người quản lý toàn bộ đất đai, rừng núi và các sinh linh sống tại đó.
• Vua Cha Thoải Phủ: Động Đình Bát Hải Long Vương cai quản toàn bộ ao hồ, sông biển và các thủy vực.
• Vua Cha Địa Phủ: Minh Vương quản lý toàn bộ Âm Tào Địa Phủ và Thập Diện Diêm Vương.

Tứ Phủ Thánh Mẫu

Các danh hiệu của các vị thần dựa trên nghi lễ chính thức của Đạo Mẫu Tứ Phủ.

• Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên: còn gọi là Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thiên Tiên, hoặc Mẫu Đệ Nhất.

• Mẫu Đệ Nhị Nhạc Tiên: tương đương với Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn Đông Cuông.
• Mẫu Đệ Tam Thuỷ Tiên: còn gọi là Mẫu Thoải, hay Mẫu Đệ Tam.

• Mẫu Đệ Tứ Địa Tiên: cũng được biết đến với tên Mẫu Đệ Tứ Khâm Sai.

Ngũ Vị Tôn Quan

• Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
• Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, Thanh Tra
• Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
• Quan Lớn Đệ Tứ Địa Phủ, Khâm Sai
• Quan Lớn Đệ Ngũ Giám Sát, Tuần Tranh

Bên cạnh đó, còn có các vị Lục Phủ Tôn Quan như Quan Lớn Đệ Lục, Quan Lớn Điều Thất, Quan Hoàng Triệu Tường, và Quan Lớn Đệ Bát Đồng Bằng Sông Diêm. Các vị thường được thờ phụng nhiều nhất là Quan Lớn Đệ Nhị, Quan Lớn Đệ Tam, và Quan Lớn Đệ Ngũ.

Tứ Phủ Thánh Chầu

• Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên
• Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn
• Chầu Đệ Tam Thoải Cung
• Chầu Đệ Tứ Địa Cung Khâm Sai
• Chầu Năm Suối Lân
• Chầu Lục Cung Nương
• Chầu Bảy Kim Giao (Chầu Bảy Tân La)
• Chầu Tám Bát Nàn (Đông Nhung Đại Tướng Quân - Vũ Thị Thục)
• Chầu Chín Cửu Tỉnh
• Chầu Mười Đồng Mỏ
• Chầu Bé Bắc Lệ
• Chầu Bà Bản Cảnh

Các vị Chầu phổ biến trong nghi lễ hầu bóng bao gồm Chầu Đệ Nhị, Chầu Đệ Tứ (thường đảm nhận vai trò Thủ đền, Thủ điện hầu), Chầu Năm, Chầu Lục, Chầu Bát, Chầu Mười và Chầu Bé. Ngoài ra, còn có một số vị Chầu Bản Đền khác cũng xuất hiện trong hát văn, nhưng thường ít được hầu bóng hoặc chỉ ở một số địa phương vào ngày lễ.

Tứ Phủ Thánh Hoàng

• Ông Hoàng Cả
• Ông Hoàng Đôi Bảo Hà
• Ông Hoàng Bơ Thoải
• Ông Hoàng Tư
• Ông Hoàng Năm
• Ông Hoàng Lục Thanh Hà
• Ông Hoàng Lục An Biên
• Ông Hoàng Bảy Bảo Hà
• Ông Hoàng Tám Bát Nùng
• Ông Hoàng Bắc Quốc
• Ông Hoàng Chín Cờn Môn
• Ông Chín Thượng Ngàn
• Ông Hoàng Mười

Các vị Hoàng thường được nhập đồng gồm Hoàng Bơ, Hoàng Bảy, và Hoàng Mười.

Tứ Phủ Thánh Cô

• Cô Cả Thượng Thiên
• Cô Đôi Thượng Ngàn
• Cô Bơ Thoải Cung
• Cô Bơ Bông/Cô Bơ Thác Hàn
• Cô Bơ Bản Cảnh:
  • Cô Bơ Tây Hồ
  • Cô Bơ Bến Bạc
• Cô Tư Tây Hồ/Cô Tư Địa Phủ
• Cô Năm Suối Lân
• Cô Sáu Sơn Trang
• Cô Bảy Kim Giao (Cô Bảy Tân La)
• Cô Tám Đồi Chè
• Cô Chín Sòng Sơn
• Cô Mười Mỏ Ba
• Cô Bé Thượng Ngàn:
  • Cô Bé Đông Cuông
  • Cô Bé Suối Ngang
  • Cô Bé Tả Van
  • Cô Bé Lục Cung
  • Cô Bé Sóc
  • Các Cô Bé Bản Cảnh và Bản Đền khác...
• Cô Bé Thoải

Các cô thường ngự đồng là Cô Đôi Thượng Ngàn, Cô Bơ Thủy Cung, Cô Chín Đền Sòng, Cô Bé Thượng Ngàn, Cô Bé Suối Ngang,...

Hội Đồng Thánh Cậu/Tứ Phủ Thánh Cậu

Cậu Hoàng Cả, Cậu Hoàng Đôi, Cậu Hoàng Bơ, Cậu Bé bản đền, Cậu Bé Đồi Ngang, Cậu Bé Gốc Mít, Các vị thánh cậu bản cảnh, bản đền

Ngũ Hổ Thần Tướng

Ngũ Hổ tượng trưng cho ngũ hành, thờ dưới hạ ban để bảo vệ đền điện và giúp Mẫu trấn giữ năm phương.

Thanh Xà Bạch Xà Thần Tướng

Hai ông rắn xanh và trắng, gọi là Ông Lốt, trấn giữ và bảo vệ hai bên đền, điện, phủ Thánh.

Các Vị Thần Khác

Ngoài ra còn nhiều vị khác được ca ngợi trong hát văn và hầu một số Chúa bà bản cảnh như Chúa Thác Bờ, Bà Chúa Năm Phương, v.v. Các thần linh trên là phổ biến nhất, được tín đồ Đạo Mẫu thờ phụng. Còn có một số vị khác ở địa phương cũng được đưa vào hầu bóng, thường là các vị thánh bản cảnh như Các cô, cậu bé bản đền, thủ đền thủ điện.

Phạm vi của di sản phi vật thể

Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt tại 21 tỉnh phía Bắc Việt Nam và thành phố Hồ Chí Minh đã trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. 21 tỉnh có tín ngưỡng thờ mẫu trong hồ sơ đề cử UNESCO gồm: Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình, Hà Nội, Thái Bình, Hải Dương, Hưng Yên, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Bắc Giang, Phú Thọ, Lạng Sơn, Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế và Thành phố Hồ Chí Minh.

Dưới đây là các trung tâm thờ Mẫu tiêu biểu:

• Hà Nội: có 1014 di tích thờ Mẫu và 886 điện tư gia, tiêu biểu như: Phủ Tây Hồ, Đền Quan Tam Phủ, đền Rừng, đền Núi, đền Mẫu Thoải (Gia Lâm), đền Lừ, đền Sét, đền An Thọ, đền Bà Kiệu, đền Liên Hoa, đền Lưu Phái, Minh Ngự Lâu (Thanh Trì), cụm đền Đại Lộ, đền Sở, đền Dầm (Thường Tín), Đền Sòng Vọng, Lảnh Giang Vọng Từ (16 Hàng Hành), Đền Hàng Bạc (Nguyên Khiết Linh Từ), Đền Hàng Quạt (Thuận Mỹ Linh Từ),....
• Ninh Bình: có 415 di tích lịch sử văn hóa thờ và phối thờ Mẫu, tiêu biểu như: Đền Dâu, đền Quán Cháo, phủ Đồi Ngang, Đền Sòng Sơn, Đền Cửu Tỉnh, phủ Châu Sơn, đền Cô Đôi Thượng Ngàn, đền Vân Thị, đền Sầy, chùa Bái Đính cổ, đền Quèn Thạch, đền Thung Lá, đền Thung Nắng,....
• Nam Định: có 352 di tích lịch sử - văn hoá thờ và phối thờ Mẫu; trong đó có 220 phủ, 16 miếu, 72 chùa phối thờ, 44 đền, đình thờ chung với thành hoàng làng, tiêu biểu như quần thể di tích Phủ Dầy (huyện Vụ Bản) bao gồm Phủ Chính Tiên Hương, Phủ Quảng Cung (Xã Yên Đồng, huyện Ý Yên), Phủ Nấp, Phủ Vân Cát, Phủ Nội Tiên Đình,....
• Hà Nam: có 185 di tích thờ Mẫu, tiêu biểu như: Đền Lảnh Giang (Duy Tiên), đền Bà Vũ, đền Mẫu Cửu Tỉnh, miếu Bà Đặng Xá, miếu Hạ Đồng Lạc.
• Thái Bình: Đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải, Đền Hưng Long thờ Quan Hoàng Bơ, Đền Thánh Mẫu thờ Đinh Triều Hoàng Hậu.
• Hải Dương: Đền Đoan (Ninh Giang), Đền thờ quan Tuần Tranh, đền cổ Đông Giang Linh Từ (Trương Mỹ - TPHD), đền mẫu Kinh Câu (Tứ Kỳ) và đền Mẫu Sinh, đền Gốm, đền Dím, đền Cối Xuyên.
• Hưng Yên: Đền Mẫu Hưng Yên, đền Thiên Hậu, đền Ghênh Văn Lâm, đền Bảo Châu, đền Mẫu Ba Đông, Đền Xích Đằng, Đền Đậu An...
• Hải Phòng: Phủ Thượng Đoạn, Đền Phú Xá, Đền Tiên Nga (Lê Lợi) , Đền Đông Cuông Đồng Lùn , Đền Long Sơn- Cô Chín Suối Rồng, Đền Tiên Nga, Đền Tam Kỳ, Đền Nghè , Đền Mẫu Vừng, Đền Hoành Sơn , Đền Cây Cậy , Đền Tứ Vị Thánh Nương - Đồ Sơn , ...
• Vĩnh Phúc: có 60 điểm tín ngưỡng thờ Mẫu như: Đền thờ Quốc Mẫu Tây Thiên, Đền Chân Suối, Đền Thanh Sơn, Đền chúa Mán -Đông Hội, Đền Thanh Lanh,....
• Bắc Ninh: Đền Tiên Du, Đền Đầm (thờ Mẫu Thoải), Miếu Cô Cam Đường, Đền Bà Chúa Tài Lộc,...
• Bắc Giang: Đền Công Đồng Suối Mỡ, đền Từ Mận, đền Đà Hy, đền Phủ, đền Má, đền Bà Chúa Kho Thanh Bình, phủ Doãn, điện Sơn Linh, đền Chúa Nguyệt Hồ, phủ Bắc Hà, đền Cô Chín thượng, đền Ông Hoàng Bảy Thượng Thiên, đền Cô Chín Hồng Kỳ Yên Thế, Đền Cốc Lâm, Đền Chúa Then,...
• Phú Thọ: Đền Tam Giang, Đền thờ Tam tòa Thánh Mẫu.
• Lạng Sơn: Đền Mẫu Sơn, Đền Công Đồng Bắc Lệ, Đền Mẫu Đồng Đăng, đền Mẫu Thượng Ngàn, Đền Suối Lân, Đền Giám Sát, Đền Chầu Lục, Đền Đồng Mỏ, Đền Đèo Kẻng, Đền Suối Ngang, Đền Chúa Cà Phê, Đền Kỳ Cùng.
• Hòa Bình: Đền Bồng Lai, đền Đông Sơn, đền Chúa Thác Bờ, đền Mẫu Đầm Đa, Đền Thác Bờ, Động Thác Bờ, Đền Thác Bờ cổ, động Hoa Sơn.
• Lào Cai: Đền Bảo Hà, Đền Cô Tân An, đền Đôi Cô Cam Đường
• Yên Bái: cụm di tích Đền Đông Cuông, Đền Tuần Quán, đền Ghềnh Ngai,...
• Tuyên Quang: đền Ghềnh Quýt, đền Pha Lô, đền Đồng Xuân, đền Cảnh Xanh, đền Mẫu Ỷ La, đền Lương Quán, đền Mỏ Than, đền Lâm Sơn, đền Quang Kiều, đền Cấm, đền Ba Khuôn và đền Minh Lương, Đền Cổng Trời,....
• Thanh Hóa: Đền Sòng Sơn, Đền Chín Giếng, Đền Phố Cát, Đền Rồng, Đền Nước, Đền Phủ Mỗ, Đền Mẫu Phong Mục, Đền Hàn Sơn, Đền Cây Thị(Chầu đệ Tứ), Đền Ba Bông,...
• Nghệ An: Đền Ông Hoàng Mười, Đền Cờn trong - ngoài, đền Hồng Sơn, đền Cửa, đền Ngọc Điền, đền Pu Nhạ Thầu.
• Hà Tĩnh: Đền Củi thờ Ông Hoàng Mười, đền Cả - Dinh đô Quan Hoàng Mười, đền Nước Lạt, Miếu Chai (Thạch Đài), đền Văn Sơn (Thạch Đỉnh).
• Thừa Thiên Huế: Điện Hòn Chén, Thánh Đường Thiên Tiên Thánh Giáo.
• Thành phố Hồ Chí Minh: Đền Mẫu Cửu, đền Đằng Giang, đền Chúa Lục, Đền Đại An(Chầu Mười), Đền Sòng Sơn, Đền Tiên La, Đền Bảo Hà, Đền Chúa bà Thiên Nhiên Cảnh (Thảo Cầm Viên), Đền Mẫu Thoải (Tôn Đản), Đền Đức Thánh Mẫu Phủ Dầy, Đền Ngũ Phương, Đền Chúa Thác Bờ, Miếu Nổi Phú Thọ Hòa, Phủ Thượng Lào, Đền Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn (Bình Thạnh), Phủ Tiên Hương (Phủ Dầy Sài Gòn), Đền Thánh Mẫu Phủ Dầy (Gò Vấp), Đền Bà Chúa Hỏa (Cô Tư Hòa), Đền Ngũ Hành (Quận 10), Đền Thánh Mẫu Long Hoa Thánh Mẫu, Đền Cô, Đền Cậu (Thủ Thiêm), Phủ Từ Sơn, Phủ Trần Hưng Đạo, Đền Trần Thủ Độ (Gò Vấp), Đền Đại An (Cô Bé Quận 4) và nhiều điện tư gia trên địa bàn.