Lưu Bình - Dương Lễ là một trong bảy tác phẩm chèo cổ điển nổi bật của nghệ thuật sân khấu chèo Việt Nam. Những tác phẩm này bao gồm: Quan Âm Thị Kính, Trương Viên, Chu Mãi Thần, Kim Nham, Lưu Bình - Dương Lễ, Trinh Nguyên và Từ Thức. Hầu hết các làn điệu chèo gốc đều xuất hiện trong các vở chèo kinh điển này.
Tích chèo cổ 'Lưu Bình - Dương Lễ' thu hút bởi nó tái hiện khung cảnh làng quê Việt xưa với bến nước, con đò, những học trò hiếu học, những anh hề hóm hỉnh cùng các màn đối đáp tài tình, với người phụ nữ hiền hậu nhưng sắc sảo. Vở chèo mang lại bài học về tình bạn, nghĩa vợ chồng và khát vọng vươn lên của người xưa.
Vở chèo “Lưu Bình - Dương Lễ”, do Lan Trì tiên sinh Vũ Trinh soạn, sau này được cố tác giả Hàn Thế Du quê Tam Sơn, Từ Sơn, Bắc Ninh chỉnh lý.
Nội dung
Ngày xưa, có một người tên là Dương Lễ, quê ở Sơn Tây, gặp gỡ một người tên Lưu Bình. Cả hai đều đam mê thơ văn, kết nghĩa bạn bè và cùng lên kinh đô học tập. Họ được thầy dạy tận tình về văn chương và đạo lý.
Dương Lễ thi đỗ Trạng nguyên và được làm quan. Trong khi đó, Lưu Bình thi trượt, sống lang thang và trở về quê. Đời sống khó khăn, gặp loạn lạc, Lưu Bình nghĩ tới người bạn cũ, tìm đến nhà Dương Lễ. Dương Lễ không gặp mà sai người hầu hắt hủi, chỉ mời bát cơm nguội và quả cà thiu. Lưu Bình thất vọng muốn tự vẫn. Dương Lễ nhờ người vợ ba, Châu Long, thay chàng chăm sóc Lưu Bình.
Châu Long từ biệt chồng, một mình ra đi. Trên đường, nàng ghé quán Nghinh Hương và gặp Lưu Bình cũng đang dừng chân. Họ trò chuyện, Lưu Bình kể về cuộc sống gian nan, Châu Long nói rằng nàng không chịu nổi cuộc sống giàu có và tự ý bỏ đi. Khi Lưu Bình bày tỏ quyết tâm học hành, Châu Long đồng ý theo về quê để chăm sóc.
Châu Long mang tiền từ Dương Lễ để xây nhà và đón thầy về dạy học cho Lưu Bình. Nàng ở riêng trong phòng nhỏ, lo toan mọi việc gia đình, không chút xao lãng. Ba năm trôi qua, Châu Long hết lòng chăm lo cho Lưu Bình học hành, nhưng lòng luôn nhớ mong chồng.
Vua ra chiếu chỉ mở khoa thi kén Trạng nguyên. Lưu Bình từ biệt Châu Long và thầy lên kinh đô thi và đỗ Trạng nguyên. Ở quê, Châu Long nghe tin vui, sắp xếp nhà cửa gọn gàng và trở về phủ Dương Lễ. Khi Lưu Bình về, không thấy Châu Long, chàng tìm đến nhà Dương Lễ và được đón tiếp ân cần. Lưu Bình buồn rầu kể lại chuyện gia đình, và khi Dương Lễ cho gọi ba người vợ ra mời rượu, Lưu Bình nhận ra Châu Long và hiểu ra mọi chuyện.
Dấu ấn nghệ sĩ
- NSƯT Phú Kiên (Trưởng đoàn nghệ thuật 1 - Nhà hát Chèo Việt Nam) nổi tiếng với vai Lưu Bình suốt 25 năm (1990 - 2015), để lại dấu ấn sâu sắc.
- NSƯT Văn Chương (Đoàn Chèo Hà Tây) cũng nổi danh với vai Lưu Bình, giành 4 huy chương vàng tại một hội diễn cho 'Vai diễn xuất sắc nhất', 'Diễn viên nam có giọng hát hay nhất', 'Diễn viên kép nền đẹp nhất' và 'Diễn viên xuất sắc nhất'.
- NSƯT Kim Liên (Phó Trưởng đoàn Nghệ thuật truyền thống - Nhà hát Chèo Việt Nam) đã diễn vai Châu Long nhiều nhất trong suốt 26 năm gắn bó với nghệ thuật chèo từ khi mới 20 tuổi.
Quán Nghinh Hương
Quán Nghinh Hương ở xã Hương Ngải, Thạch Thất (trước đây thuộc phủ Quốc Oai thời Lê trung hưng) là một di tích kiến trúc và văn hóa độc đáo ở miền Bắc. Quán nằm trên dải đất hình cây bút, tên Nghinh Hương nghĩa là đón hương thơm, cũng là tên làng. Truyền thống hiếu học của dân nơi đây và di tích này đã truyền cảm hứng cho Vũ Trinh (từng là Tri phủ Quốc Oai) sáng tác truyện cổ và vở chèo nổi tiếng Lưu Bình - Dương Lễ.
Trong chèo Lưu Bình Dương Lễ có câu: 'Tưởng đâu lạc chốn Đào nguyên. Nghinh Hương kỳ ngộ thiên duyên sánh bày'. Lời tâm sự của Lưu Bình và Châu Long trên đường từ nhà Dương Lễ về đã tạo nên làn điệu chèo Sa lệch chênh (Lạc chốn đào nguyên) nổi tiếng.
- Vở chèo Lưu Bình - Dương Lễ : Nhà hát Chèo Việt Nam
- Sa lệch chênh (Lạc chốn đào nguyên) (Thu Hòa)
- Vở chèo Lưu Bình - Dương Lễ : Nhà hát Chèo Hà Tây
- Vở chèo Lưu Bình - Dương Lễ : Nhà hát Chèo Thái Bình
- Vở chèo Lưu Bình - Dương Lễ : Nhà hát Chèo Nam Định
- Trích đoạn chèo Lưu Bình - Dương Lễ: Nghinh Hương quán (Nhà hát Chèo Thái Bình)
- Trích đoạn chèo Lưu Bình - Dương Lễ: Nghinh Hương quán (Nhà hát Chèo Việt Nam)
- Trích đoạn chèo Lưu Bình - Dương Lễ: Lưu Bình ghẹo Châu Long (Nhà hát Chèo Hà Nội)
- Trích đoạn chèo Lưu Bình - Dương Lễ: Quân tử vu dịch (Nhà hát Chèo Thái Bình)
Ghi chú
Nghệ thuật Chèo đồng bằng sông Hồng | ||
---|---|---|
7 vở chèo cổ kinh điển | Lưu Bình - Dương Lễ • Quan Âm Thị Kính • Trương Viên • Chu Mãi Thần • Kim Nham • Trinh Nguyên • Từ Thức | |
Hệ thống làn điệu chèo | Đối đáp, trữ tình • Đường trường • Sắp • Hề • Ra trò • Vãn, thảm • Nói sử • Sa lệch • Nói, vỉa, ngâm vịnh • Bài ca lẻ | |
Hệ thống vai diễn chính | Kép (chính, lệch, ngang) • Đào (chín, lệch, ngang) • Hề (áo dài, áo ngắn)• Mụ (ác, thiện, mối) • Lão (say, mốc, bộc, chài, tiều) | |
Tứ chiếng chèo Đồng bằng sông Hồng |
| |
Nhà hát chèo chuyên nghiệp | Nhà hát Chèo Việt Nam • Nhà hát Chèo Quân đội • Nhà hát Chèo Hà Nội • Nhà hát Chèo Ninh Bình • Nhà hát Chèo Thái Bình • Nhà hát Chèo Hải Dương • Nhà hát Chèo Hưng Yên • Nhà hát Chèo Bắc Giang • Đoàn Chèo Hải Phòng | |
Đơn vị nghệ thuật có chèo | Nam Định • Hà Nam • Vĩnh Phúc • Quảng Ninh • Phú Thọ • Thanh Hóa • Yên Bái • Thái Nguyên • Tuyên Quang | |
Thông tin khác | Nghệ sĩ chèo ở Việt Nam • Các làng chèo cổ • Danh sách các làn điệu chèo • Danh sách các vở chèo Việt Nam | |
Thể loại |