Buzz
Bài văn phân tích tình cảm cha con trong bài thơ Nói với con hay nhất, ngắn gọn, với dàn ý chi tiết, sơ đồ tư duy và các bài văn mẫu được tổng hợp và lựa chọn từ những bài văn hay nhất của học sinh lớp 9. Mong rằng với phân tích này, các bạn sẽ phát triển khả năng viết văn của mình một cách tốt hơn.
Top 40 Phân tích tình cảm cha con trong bài thơ Nói với con
Phân tích về mối quan hệ cha con trong bài thơ Nói với con của tác giả Y Phương - mẫu 1
Gia đình, tình phụ tử và tình mẫu tử thiêng liêng không phải là đề tài mới trong văn học Việt Nam. Tuy nhiên, nhà thơ Y Phương đã đem đến một góc nhìn mới mẻ về chủ đề này qua bài thơ 'Nói với con'.
Bài thơ 'Nói với con' của Y Phương diễn tả sự tha thiết và xúc động của người cha dành cho con trai qua những lời khuyên và nhắc nhở chân thành. Lời thơ mang vẻ đơn giản, mộc mạc nhưng rất chân thành, phản ánh tinh thần dân tộc.
'Chân phải bước tới cha' - một dòng thơ ý nghĩa trong bài thơ
Bước chân trái đi đến mẹ
Một bước chạm đến tiếng nói
Hai tiếng gặp gỡ tiếng cười
Câu thơ này gợi cho người đọc nhớ đến những bước chập chững của đứa trẻ khi họ mới tập đi. Bước đi đầu tiên của đứa trẻ thường hướng về phía cha, phía mẹ - những người thân thiết nhất với đứa trẻ. Mỗi bước chân nhỏ bé đều mang lại niềm vui cho cha mẹ, và mỗi tiến bộ của chơi chơi xổ sốu làm họ hạnh phúc. Câu thơ cũng có thể hiểu như là sự trưởng thành của đứa con, từ khi biết đi đến khi biết nói, biết cười. Mỗi giai đoạn trưởng thành đều là kỷ niệm đẹp trong lòng cha mẹ.
'Mẹ yêu con hơn cả cuộc sống này
Đan hoa đan lờ, vấn vít cài vách nhà
Vách nhà vang lên tiếng hát
Rừng đem đến hoa'
Những câu thơ trên là lời tâm sự sâu lắng của người cha với con, nói về những người thân thương, những người cùng sống trong một môi trường gần gũi. Người cha sử dụng những từ ngữ thân thiết như 'người đồng mình', chỉ những người dân chân quê, luôn có tình yêu thương gắn kết. Dù cuộc sống khó khăn, họ vẫn lạc quan và yêu đời, nghe những tiếng hát vui tươi, thân thiện. 'Rừng đem đến hoa' - hoa ở đây biểu trưng cho những nguồn tài nguyên, sự sống mà con người có thể duy trì và nuôi dưỡng.
'Con đường dành cho những trái tim
Cha mẹ luôn nhớ về ngày kết hôn
Ngày đầu tiên tuyệt vời nhất trong cuộc đời'
Sau đó, người cha muốn chia sẻ về sự trưởng thành của đứa con yêu quý, là kết quả của tình yêu giữa hai tấm lòng, hai trái tim cùng nhịp đập. 'Con đường dành cho những trái tim' - một con đường mở ra cho những trái tim yêu thương. Trong kí ức của cha, ngày đẹp nhất, ý nghĩa nhất là 'ngày kết hôn', ngày hai tấm lòng hòa quyện. Cha muốn kể cho con về những kỷ niệm hạnh phúc, về mái nhà của gia đình, nơi tình yêu cha mẹ dành cho con được hình thành, là nơi tràn đầy hạnh phúc.
'Người đồng mình yêu thương nhiều lắm con ơi
Đo lường nỗi buồn
Phát triển tinh thần xa rộng lớn
Dù thế nào, cha vẫn mong muốn
Sống trên đá không phàn nàn về đá gập ghềnh,
Sống trong thung không than phiền về thung nghèo đói'
Đây có thể coi là những dòng thơ xuất sắc nhất trong bài, là lời dạy của cha dành cho con trai, lời dạy chân thành nhưng cũng đầy nghiêm khắc. Những người cùng quê, cùng nước không chỉ biết yêu thương, chia sẻ trong cuộc sống mà còn là những người có ý chí lớn. Những nỗi buồn của quê hương, của dân tộc được đo lường bằng chiều cao của núi, thấm sâu nhưng không bao giờ quên khích lệ ý chí mạnh mẽ.
Dù cuộc sống có nghèo khó, có gian truân, ta nên thích nghi, cố gắng vượt qua thách thức, không than phiền về điều kiện sống hay từ chối gốc rễ, nguồn gốc của bản thân 'Sống trên đá không than trách đá gập ghềnh/ Sống trong thung không chê trách thung nghèo đói'.
Khung cảnh phân tích mối quan hệ cha con trong bài thơ Nói với con của Y Phương
1. Bắt đầu
- Tổng quan về tác giả và phong cách viết.
- Giới thiệu về bài thơ.
2. Phần chính:
a. Nhắc nhở về tình cảm ấm áp, che chở, yêu thương của gia đình, cộng đồng và quê hương đối với mỗi con người.
* Trong gia đình 'Chân phải...tiếng cười':
- Mở ra quá trình phát triển của đứa con trong tình thương của gia đình, tạo ra hình ảnh của một tổ ấm hạnh phúc, những khoảnh khắc hạnh phúc tuy giản dị nhưng vô cùng quý báu.
- Người cha muốn truyền đạt với đứa con nhỏ của mình về công lao dưỡng dục và sinh thành của cha mẹ. Con cái là món quà quý giá mà tạo hoá đã ban tặng, là nguồn động viên, hy vọng để cha mẹ vững tin bước qua cuộc sống.
* Trong không gian làng quê: “Người đồng mình...cho những trái tim”:
- Nêu bật vẻ đẹp của “người đồng mình” trong công việc lao động, sự khéo léo, tài năng; trong văn hóa, sự yêu đời, yêu cuộc sống, chân thành và giản dị, sống trong không gian làng quê.
- Đưa ra hình ảnh phong phú, giàu có của quê hương qua “Rừng cho hoa”, sự đẹp đẽ của tình nghĩa, sự ấm áp của quê hương qua câu “Con đường cho những trái tim”.
- Gợi lại vẻ đẹp, niềm hạnh phúc của một gia đình qua lời nhắc nhở về ngày cưới của cha mẹ.
=> Từ những hình ảnh thường ngày của cuộc sống, công việc hàng ngày của dân tộc miền núi phía Bắc, nhưng khi thể hiện trong thơ của Y Phương, chúng trở nên đẹp đẽ, thơ mộng và chứa đựng sự tự hào, tình yêu và xúc động của một người con miền núi Cao Bằng.
b. Tinh thần kiên trì và sức mạnh của 'người đồng mình'
- Sức mạnh của ý chí, kiên trì, và nỗ lực vượt qua mọi thách thức để tạo ra một cộng đồng dân tộc đậm chất bản sắc.
- Thông qua tự hào về phẩm chất tinh thần của 'người đồng mình', người cha đã dạy con bằng trái tim, hy vọng con sẽ tiếp tục phát huy những phẩm chất đó, 'Sống trên đá không than phiền về đá gập ghềnh/Sống trong thung không than phiền về thung nghèo đói/Sống tự do tự tại/Nhưng vẫn đoàn kết đoàn kết/Không ngại khó khăn'.
- 'Người đồng mình' còn thể hiện sự độc lập và mạnh mẽ, dù cuộc sống gian khó, đầy khó khăn, nhưng họ không từ bỏ, không chịu thua cuộc mà tự tạo ra sức mạnh để xây dựng và phát triển quê hương.
- Xây dựng và bảo tồn những truyền thống tốt đẹp, truyền dạy từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo ra một cộng đồng dân tộc đoàn kết và phát triển.
3. Kết luận:
- Phản ánh nhận định chung về nội dung bài thơ.
Sơ đồ Phân tích mối quan hệ cha con trong bài Nói với con của Y Phương
Phân tích mối quan hệ cha con trong bài Nói với con của Y Phương - mẫu 2
Viết về tình cảm gia đình, niềm tự hào về quê hương và hy vọng của phụ mẫu dành cho con cái, mong muốn con lớn lên thành người có ích là một trong những đề tài thường xuyên được khai thác trong văn học. Ta có thể thấy hình ảnh người mẹ Tà ôi địu con ra rẫy ru con với tâm hồn cách mạng trong bài thơ 'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' của Nguyễn Khoa Điềm hoặc hình ảnh người mẹ đưa nôi hát ru con với lời ru ngọt ngào, tha thiết trong bài thơ 'Con cò' của Chế Lan Viên... Mỗi nhà văn, bằng trái tim và kinh nghiệm, đã miêu tả thấu đáo và độc đáo về những tình cảm cao quý đó. Y Phương – một nhà thơ dân tộc Tày, với một phong cách thơ chân thật, giàu hình ảnh, đã đóng góp vào chủ đề này qua bài thơ 'Nói với con' (1980). Bài thơ này là lời tâm tình của người cha dành cho con, hy vọng con sẽ tiếp tục và phát triển những phẩm chất truyền thống của 'người đồng mình', làm cho quê hương, dân tộc mình ngày một phát triển mạnh mẽ hơn.
Đầu tiên, mở đầu bài thơ là lời tâm tình của người cha dành cho con về nguồn gốc nuôi dưỡng: con lớn lên dưới sự yêu thương của cha mẹ và quê hương. Đầu tiên, người cha nói về tình cảm gia đình – nơi con được nuôi dưỡng và lớn lên:
“Bước chân tới cha
Bước chân tới mẹ
Ngón tay chạm vào tiếng nói
“Hai bước tới tiếng cười”
Bằng hình ảnh rõ ràng, biểu cảm 'chân phải', 'chân trái', 'tiếng nói', 'tiếng cười', nhà thơ đã tái hiện trước mắt người đọc hình ảnh của một đứa trẻ vừa học đi và học nói bên cạnh cha mẹ. Điều này giúp tạo ra một không khí gia đình ấm áp, hạnh phúc, ngập tràn tiếng cười của tuổi thơ. Nhà thơ cũng cho thấy mỗi bước đi, mỗi tiếng cười của chơi chơi xổ sốu được cha mẹ yêu thương, chăm sóc và trông chờ. Đó là tình thương gia đình sâu sắc, là công lao lớn lao và thiêng liêng mà cha mẹ dành cho con, mong muốn con luôn ghi nhớ.
Ngoài tình thương gia đình, người cha cũng muốn nói với con về nguồn gốc lớn hơn là tình làng, quê hương và nghĩa xóm. Với cách tư duy sâu sắc và hình ảnh phong phú của người miền núi, nhà thơ Y Phương đã mô tả một cách chân thực, sống động cuộc sống lao động tràn đầy tình nghĩa và mơ mộng của 'người đồng mình'. 'Người đồng mình' không chỉ là những người ở cùng một vùng, cùng một miền, cùng một quê hương và dân tộc. Câu thơ sử dụng từ ngữ gần gũi 'con ơi' kết hợp với từ ngữ trìu mến 'yêu lắm' làm cho lời thơ trở nên ngọt ngào, tràn đầy niềm tự hào về quê hương. Cuộc sống lao động vất vả và vui vẻ của 'người đồng mình' được miêu tả qua những hình ảnh cụ thể và sống động: 'đan lờ' – dụng cụ đánh bắt cá của người dân miền núi, những ngôi nhà sàn được xây dựng từ gỗ và 'câu hát' - phần của văn hóa và lối sống của 'người đồng mình'. Các động từ 'đan', 'cài', 'ken' không chỉ diễn đạt các hoạt động lao động mà còn thể hiện những phẩm chất như cần cù, chịu khó, yêu thương lao động và yêu cuộc sống của người dân miền núi.
Nói về quê hương, người cha cũng đề cập đến 'rừng' và 'con đường' của 'người đồng mình':
“Rừng cho hoa”
“Con đường cho những tấm lòng.”
Rừng không chỉ mang lại gỗ và măng tre mà còn mang lại 'hoa'. 'Hoa' là sự kết hợp của những điều tinh túy nhất, đẹp nhất, lãng mạn nhất của thiên nhiên mà rừng núi đã tặng cho con người. 'Con đường' là một liên kết chặt chẽ, làm cho những 'người đồng mình' gắn bó với nhau. Những 'con đường' đó được tạo ra bởi những 'tấm lòng' nhân hậu, biết tha thiết. Đó là con đường dẫn đến thung lũng, suối nước, vào làng, vào bản, đến trường học, đến nơi làm việc, đến cánh đồng... Những con đường ấy đã gắn kết tình đoàn kết của những người dân ở đây. Như vậy, thiên nhiên rừng núi không chỉ tạo ra cái đẹp của tạo hóa mà còn che chở và nuôi dưỡng tâm hồn và lối sống của con người. Từ tình yêu quê hương, người cha chuyển sang nói với con về niềm hạnh phúc cá nhân của 'ngày cưới':
“Cha mẹ luôn nhớ về ngày kết hôn”
Ngày đầu tiên đẹp nhất trong cuộc đời.”
Khá nhiều người đã tự hỏi về sự thay đổi đột ngột này. Y Phương giải thích: Tình cảm của những cặp đôi, của cha mẹ phát triển và bắt nguồn từ tình yêu với quê hương, tình yêu với cuộc sống lao động. Do đó, nhà thơ cho rằng: Khi con người gắn bó với quê hương, với công việc thì con người sẽ tìm thấy tình yêu và hạnh phúc. Vì vậy, người con sinh ra không chỉ là sản phẩm của tình yêu của cha mẹ mà còn là kết quả của tình yêu rộng lớn dành cho quê hương. Và từ khi mới sinh ra, quê hương đã ban cho con tình thương, đã bao bọc, che chở con ngay từ khi con mới chào đời bằng tiếng khóc.
Kể từ việc nhắc lại nguồn gốc của cuộc sống ở giai đoạn đầu, đến giai đoạn thứ hai, người cha tiếp tục ca ngợi những phẩm chất cao quý của người dân đồng bằng cách làm cho con tự hào về quê hương, dân tộc và khuyến khích con phát huy và sống đúng với truyền thống của quê hương mình:
“Người dân đồng bằng yêu con nhiều lắm ơi
Thấu hiểu nỗi buồn
Xa xứ nuôi dưỡng tinh thần cao quý
Dù thế nào đi nữa, cha vẫn mong
Sống trên núi không chê núi đồi
Sống trong thung lũng không chê thung cằn cỗi
Sống tựa như sông, như suối
Leo thác hay đi qua gợn sóng
Không sợ khó khăn.
Câu đầu được tái hiện lại từ 'Người đồng mình thương lắm con ơi' nhưng đã có sự thay đổi nhỏ. Nếu câu thơ ở dòng đầu là 'yêu' - xuất phát từ tình cảm chân thành, từ trái tim tha thiết thì ở dòng sau là 'thương'. 'Thương' không chỉ đến từ trái tim yêu thương mà còn bao gồm sự chia sẻ, đồng cảm trong lòng. 'Người đồng mình' - những người cùng miền đất, quê hương, dân tộc đoàn kết, gắn bó, chia sẻ và đồng cảm với nhau để xây dựng quê hương của họ trở nên giàu đẹp hơn. Hai dòng tiếp theo: Sức sống bền bỉ, mạnh mẽ, kiên cường của 'người đồng mình'. Sự đối lập tương phản: 'cao đo - xa nuôi', 'nỗi buồn - chí lớn', tác giả đã diễn tả những trạng thái khác nhau của 'người đồng mình'. 'Nỗi buồn - chí lớn' là khái niệm vô hình nhưng đã được tác giả hình dung cụ thể như có hình, có khối. 'Người đồng minh' buồn, lo lắng, khắc khoải trong lòng vì trước mắt họ là biết bao nhiêu là khó khăn, gian nan thử thách; tuy nhiên, họ vẫn mạnh mẽ, kiên cường đối diện với những khó khăn, thách thức đó để dẫn dắt quê hương tiến lên phía trước, trở nên giàu mạnh, phát triển, văn minh. Câu thơ đơn giản, mộc mạc nhưng đã diễn tả được tinh thần, ý chí quật cường, mạnh mẽ của người dân vùng cao. Niềm tự hào về con người quê hương gắn liền với những phẩm chất quý báu mà người cha muốn truyền lại cho con:
Sống trên đỉnh không phàn nàn đường hiểm trở
Sống giữa rừng không oán trách thung lũng khó khăn
Sống như dòng sông, như nguồn suối
Chinh phục thác, vượt qua chông gai
Không sợ gian khổ đắng cay.
Nhà thơ đã sử dụng nhiều hình ảnh để diễn đạt cuộc sống của người miền núi như 'đá gập ghềnh', 'thung nghèo đói' và 'lên thác xuống ghềnh', nhấn mạnh sự khó khăn, vất vả, và nghèo nàn mà họ đang đối mặt. Câu thơ 'sống ... không phàn nàn' (hai lần), cùng với nhịp thơ nhanh, dồn dập và so sánh 'như dòng sông, như nguồn suối', thể hiện sức mạnh, ý chí kiên cường của người con miền núi trước cuộc sống khắc nghiệt. Nhà thơ thể hiện niềm tự hào về 'người đồng mình' với sức mạnh, ý chí đoàn kết, gắn bó của họ với quê hương. Người cha mong muốn con sống với lòng yêu thương, trung thành với quê hương, đất nước, và dân tộc; sẵn sàng vượt qua khó khăn, thử thách bằng ý chí và niềm tin.
Bốn câu thơ tiếp theo tiếp tục truyền đi tâm tình của người cha cho con, nhưng mang tính triết lí sâu sắc:
“Người đồng mình chân chất, mộc mạc
Người đồng mình tự mình khai phá đá, xây dựng quê hương
Và quê hương sẽ ghi nhận thành phong tục.
Trái ngược giữa vẻ ngoại hình và bản tính. Hình ảnh 'thô sơ da thịt' diễn tả vẻ đẹp mộc mạc, giản dị của 'người đồng mình'. Tuy nhiên, họ không hề 'nhỏ bé' về tinh thần mà lại rất giàu lòng tự trọng, niềm tin vào việc xây dựng và phát triển quê hương. Vì vậy, họ lao động không ngừng:
“Người đồng mình tự mình khai phá đá, xây dựng quê hương
Và quê hương sẽ trở thành phong tục.”
Câu thơ mang hai tầng ý nghĩa: mô tả thực tế và biểu tượng. Tác giả đã dùng từ ngữ 'tự đục đá' thường thấy ở người dân miền núi cao để miêu tả cuộc sống lao động khó nhọc của họ. Dù công việc của họ rất vất vả, nhưng họ sẵn lòng làm vì sự phát triển của quê hương. Hình ảnh 'kê cao quê hương' cũng là biểu tượng cho lòng tự hào, tự tôn dân tộc của họ. Những con người chăm chỉ, kiên nhẫn đã làm nên quê hương, tạo ra phong tục tập quán đẹp của dân tộc.
Kết thúc bài thơ là lời nhắn nhủ, dặn dò người con phải tự hào về truyền thống quê hương, mang theo những tình cảm đó khi bước vào cuộc sống:
“Con ơi dù thô sơ, mộc mạc
Bước tiếp
Không bao giờ bị coi thường
Con nhé.”
Hình ảnh 'thô sơ, mộc mạc' được lặp lại lần thứ hai nhấn mạnh mong muốn của người cha: Người đồng mình có vẻ ngoài giản dị nhưng không hề yếu đuối về tinh thần, luôn hướng tới những giá trị sống cao đẹp. Con phải tự tin, tự hào về quê hương, không chùn bước trước khó khăn. Bởi con luôn được bảo vệ, ủng hộ của cha mẹ, gia đình và quê hương, đồng thời mang trong mình phẩm chất quý báu của 'người đồng mình'. Hai từ 'con nhé' ở cuối bài thơ truyền đạt tình thương và niềm tin của người cha, êm đềm, sâu lắng.
Tóm gọn lại, thông qua cấu trúc chặt chẽ và dẫn dắt tự nhiên, bài thơ 'Nói với con' đã truyền đạt thành công tình cảm gia đình ấm áp, ca ngợi sức mạnh của truyền thống và niềm tự hào về quê hương. Người cha đã truyền cho con lòng tự hào và niềm tin vào bản thân khi bước vào cuộc sống.
Phân tích về mối quan hệ cha con trong bài thơ Nói với con của Y Phương - mẫu 3.
Tình cảm gia đình luôn là một đề tài thu hút sự chú ý của các tác giả. Bài thơ Nói với con của Y Phương là một minh chứng độc đáo, làm phong phú thêm văn học Việt Nam.
Bài thơ bắt đầu với hình ảnh dễ thương của một đứa trẻ bước đi với cha mẹ, tôn vinh tình yêu thương của cha mẹ là nguồn gốc của cuộc sống.
Các dòng thơ tiếp theo mô tả cuộc sống lao động của người nông dân, nơi mà con được lớn lên trong tình đồng bào ấm áp và hạnh phúc.
Thiên nhiên ở đây luôn che chở cho con người và góp phần nuôi dưỡng tâm hồn và lối sống của họ.
Người dân địa phương không chỉ có tài năng và lòng kiên nhẫn vượt qua mọi khó khăn mà còn thể hiện sự thủy chung và tình yêu thương với quê hương. Họ sống lạc quan, tự tin và xây dựng phong tục của mình một cách tự hào.
'Con ơi dù da thịt thô sơ
'Hành trình
'Không bao giờ nhỏ nhoi
'Lắng nghe con'
Hai từ 'con ơi' truyền đi sự yêu thương sâu sắc, hy vọng về tương lai của người cha dành cho đứa con bé nhỏ, đáng yêu. Đó là lời động viên, khích lệ con hãy vươn lên trong cuộc sống. Bài thơ không chỉ là lời cha dành cho con mà còn là thông điệp ý nghĩa truyền đi cho nhiều thế hệ. Với ngôn từ giản dị nhưng sâu sắc, bài thơ gợi lên nhiều cảm xúc và suy tư.
Tác giả đã tóm gọn được tình cảm gia đình và niềm tự hào về quê hương trong bài thơ này. Đây chính là sức mạnh dẫn dắt chúng ta qua những thử thách của cuộc sống.
Phân tích về mối quan hệ cha con trong bài thơ Nói với con của Y Phương - mẫu 4.
Mọi người thường nói:
'Dù đi khắp thế gian, không ai quan trọng bằng mẹ'
'Gánh nặng cuộc sống, không ai khó khăn bằng cha'
'Dù biển cả bao la, không đong đầy tình thương của mẹ'
'Dù trời cao có bao phủ, không che chở đủ công lao của cha'
Quả thật, cha mẹ là người nuôi dưỡng ta lớn lên, không gì đong đếm hết được công ơn. Mẹ là nguồn lực tinh thần, trong khi cha là người hướng dẫn, dạy bảo con trên con đường khó khăn của cuộc sống. Bài thơ 'Nói với con' của Y Phương là minh chứng cho tình cảm sâu nặng giữa cha con.
Tình cảm gia đình là điều thiêng liêng, cao quý, cha mẹ luôn mong muốn điều tốt đẹp nhất cho con của mình. Bài thơ này của Y Phương là minh chứng cho tình yêu thương của cha mẹ dành cho con, và con cũng hiểu được nguồn gốc của mình từ đó.
Không chỉ làm cho con nhận ra rằng nguồn gốc của con là cha mẹ, mà Y Phương còn dạy con biết rằng sự trưởng thành của con cũng là nhờ vào quê hương: “Người đồng mình yêu thương con nhiều lắm ơi … Con đường dẫn đến những trái tim”. Đoạn thơ này sử dụng hình ảnh 'đan lờ cài nan hoa' để mô tả về lao động tốt đẹp và tài năng của người dân đồng mình. 'Vách nhà ken câu hát' thể hiện sự giàu có văn hóa và tinh thần lạc quan của họ. Gia đình, truyền thống và tình yêu quê hương đã giúp con trưởng thành. Cuối cùng, câu thơ của cha “Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới / Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời” là kỷ niệm về ngày cha mẹ yêu nhau và cũng là ngày con được sinh ra từ tình yêu đó.
Trong đoạn thơ tiếp theo, cha nói về những phẩm chất tốt đẹp của dân tộc. Sau lời thơ “người đồng mình thương lắm con ơi”, cha liệt kê và khen ngợi những phẩm chất tốt của dân tộc: ý chí, nghị lực đối mặt với khó khăn; lòng trung thành với quê hương; sức mạnh và lạc quan trong cuộc sống; và khả năng tự lập, tự chủ xây dựng và bảo tồn văn hóa quê hương. Cha tự hào về người dân đồng mình và khuyên con phải tiếp tục truyền thống đó.
Từ đó, cha khuyên con phải sống theo những truyền thống của dân tộc: “Dù gian nan… / … không lo cực nhọc”. Từ “sống” ở đầu ba dòng thơ thể hiện sự mong mỏi và hy vọng của cha cho con. “Đá” và “thung” biểu hiện những khó khăn và gian khó trong cuộc sống. Cha mong con phải yêu quê hương và không ngại khó khăn. Cha khích lệ con tiếp tục lòng trung thành, ý chí mạnh mẽ của dân tộc. Cuối cùng, bài thơ kết thúc với lời dặn dò ân cần và nghiêm túc của cha:
“Con ơi…
... nghe lời cha”
“Thô sơ da thịt” được nhấn mạnh để nhấn mạnh những khó khăn và thử thách mà con có thể gặp trên đường đời, bởi con còn non nớt và chưa đủ trưởng thành để đối mặt với những thách thức của đời. Tuy nhiên, “không bao giờ nhỏ bé” mà con phải biết đương đầu với khó khăn, vượt qua thử thách, không được sống yếu đuối, hẹp hòi, ích kỷ. Phải sống sao cho xứng đáng với cha mẹ, với người đồng mình. Lời nhắn nhủ chứa đựng sự yêu thương, niềm tin tưởng mà người cha dành cho con.
Bài thơ là biểu hiện của tình cảm sâu sắc mà cha dành cho con. Quan trọng hơn, qua từng ý thơ ông còn gửi gắm con những bài học sâu sắc về ý chí nghị lực trong cuộc sống, về sự tiếp thu truyền thống, làm giàu thêm vốn văn hóa quê hương. Những tình cảm ấy không chỉ dành cho riêng đứa con gái bé nhỏ mà đó còn là mong mỏi của biết bao ông bố, bà mẹ ở khắp mọi nơi.
Phân tích mối quan hệ cha con trong bài Nói với con của Y Phương - mẫu 5
Tình cảm gia đình luôn là một chủ đề quan trọng trong văn học Việt Nam. Trong truyền thống Nho giáo, vai trò của người cha được coi trọng và là trụ cột của các mối quan hệ xã hội. Tuy nhiên, tác phẩm về tình mẹ thường chiếm ưu thế hơn trong văn học, trong khi tình cha thì ít được đề cập. Nam Cao đã khắc họa một hình ảnh cha con vĩ đại trong truyện ngắn Lão Hạc dưới hoàn cảnh khốn khó. Nguyễn Quang Sáng cũng vẽ nên hình ảnh tình cha con trong chiến tranh ác liệt qua truyện ngắn Chiếc lược ngà. Y Phương, qua bài thơ Nói với con, đã truyền đạt vẻ đẹp của tình cha con trong lời dặn của cha mang đậm nét Tày.
Y Phương sáng tác bài thơ Nói với con vào năm 1980, thời điểm đất nước mới giải phóng. Đó là lúc Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều khó khăn sau chiến tranh. Kinh tế suy yếu, sản xuất chậm trễ, con người sau khi chiến tranh kết thúc cũng gặp phải nhiều thách thức mới. Hiện tượng trộm cướp bùng nổ. Tinh thần đạo đức của mọi người suy giảm, lòng trung thành bị mất, và nhiều người quên mất nguồn gốc và quá khứ của mình.
Trong bối cảnh đó, Y Phương cảm thấy đau lòng và mất niềm tin vào cuộc sống. Xã hội đang chạy theo tiền bạc mà quên mất những giá trị quan trọng. Để sống một cách trung thực và đáng trân trọng, ông tin rằng chúng ta cần giữ vững văn hóa và các giá trị của dân tộc.
Ông hi vọng rằng các thế hệ sau sẽ thực hiện mong ước đó. Ông truyền đạt tâm tình đó qua lời dặn dò cho đứa con của mình. Qua những lời dặn đó, ông muốn nhấn mạnh rằng chúng ta phải vượt qua khó khăn bằng sức mạnh của văn hóa và niềm tin mạnh mẽ, bất kể hoàn cảnh ra sao.
Do đó, bài thơ mở đầu bằng tiếng reo vui của một đứa trẻ bước vào cuộc sống:
Trong văn hóa Việt Nam, tình cha con luôn là một chủ đề đặc biệt quan trọng. Những tác phẩm văn học thường tập trung vào tình mẹ hơn là tình cha. Tuy nhiên, Y Phương đã ghi lại vẻ đẹp của mối quan hệ cha con trong bài thơ Nói với con bằng lời dạy dỗ chan chứa tình cảm.
“Chân phải bước tới cha
Chân lại bước tới mẹ
Một bước đến âm thanh nói
Hai bước đến tiếng cười”.
Sử dụng hình ảnh đơn giản nhưng sinh động, cùng với sự rõ ràng, sắc nét trong diễn đạt và tư duy, bốn câu thơ mở ra bức tranh một gia đình hạnh phúc, tràn ngập âm thanh cười vui. Bước đầu tiên của đứa con tới cha là bước vào tinh thần, lý tưởng cao đẹp. Bước thứ hai tới mẹ là bước vào tình yêu thương và sự che chở vững chắc. Gia đình là nguồn sinh dưỡng đầu tiên, là điểm tựa để đưa con vào cuộc sống. Lời thơ chảy ra từ trái tim đầy yêu thương và tự nhiên.
Nhịp thơ chậm rãi phản ánh từng bước đi đầy lúng túng của đứa con, làm cho chúng ta trân trọng hơn những khoảnh khắc đầu đời. Hình ảnh trong thơ không phức tạp, mà tự nhiên như lời nói, nhưng đó lại là những lời nhắc nhở thiêng liêng, là ước mong của cha.
Khi con lớn lên, hãy nhớ về gia đình, nhớ về cha mẹ, nhớ về nguồn gốc của mình đã đem lại sức mạnh cho con. Bước chắc chắn của con trong tương lai là nhờ có cha mẹ dìu dắt từ hôm nay. Sự khám phá đầu tiên trong cuộc đời luôn được ủng hộ bởi gia đình. Tình cha con là một sợi dây kết nối, gắn bó, tạo ra và duy trì mối quan hệ gia đình, được hình thành và phát triển trong những khoảnh khắc hạnh phúc và bình dị. Lời thơ đã chạm đến tận cùng của trái tim con người, tạo ra sự đồng cảm mạnh mẽ.
Cha cũng nhắc nhở con về tình yêu quê hương, nơi mà con người và núi rừng Tây Bắc gắn bó với nhau từ xa xưa, trong niềm tự hào to lớn:
“Người đồng mình yêu thương con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà vang lên tiếng hát
Rừng trao đến hoa
Con đường dành cho những tấm lòng”.
Từ bên trong gia đình, người cha mở ra một không gian rộng lớn để con hiểu biết, trân trọng và bảo tồn. Mặc dù có chút vội vã, nhưng đó là lời muốn con hiểu sâu sắc của cha. Quê hương chính là nguồn sống thực sự của con người, là nơi chúng ta sinh ra, là đất đai, là rừng rú, là con đường ấm áp đưa ta đi. Đất đai và con người nuôi dưỡng chúng ta trưởng thành, ban cho ta tình yêu và sức mạnh; tạo ra nền văn hóa, tư tưởng và ước mơ chinh phục. Người dân trong vùng luôn chọn cái tươi đẹp làm nguồn sống của mình, dùng tình yêu làm điểm tựa cho cuộc sống.
Với người cha, đất và con người là nguồn gốc của mọi sự sống, mọi tinh thần. Vì vậy, ba từ “người đồng mình” vang lên với sự tha thiết không gì sánh bằng. Nó mang trong đó tình yêu và lòng trung thành sâu thẳm đối với quê hương, làng quê. Người cha mong muốn con hiểu rằng “người đồng mình” đã sống với sức mạnh và lòng trung thành như thế, một cách giản dị, tươi đẹp, trong sạch và vững bền. Họ biết trân trọng cái đẹp và không ngừng tạo điều kiện cho cuộc sống của mình trở nên tốt đẹp hơn, dù nhỏ nhặt đến mức nào. Và con hãy ghi nhớ điều đó trước khi cuộc sống hiện thực chưa kịp làm mờ đi tâm hồn và thúc đẩy những khao khát trong con, giống như cha mẹ nhớ về khoảnh khắc thiêng liêng ấy:
“Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”.
Không có triết lí phức tạp trong những lời nhắn nhủ đơn giản nhưng vô cùng quan trọng đối với mỗi con người. Điều mà người cha muốn truyền đạt là con phải biết trân trọng cuộc sống, quê hương với những điều giản dị, thiêng liêng nhất. Đó là nguồn sống, là sức mạnh không ngừng dẫn dắt con vượt qua mọi thách thức, hướng đến tương lai. Hơn nữa, người cha cũng nhắc nhở về ý chí và khát vọng hướng về quê hương, nguồn gốc và biết tự hào về nơi mình đã sinh ra:
“Người đồng mình yêu con nhiều lắm ơi
Khắc sâu nỗi buồn trong tâm
Trên đường xa nuôi lên tinh thần lớn lao
Dù có như thế nào thì cha vẫn mong muốn
Sống trên đá không than phiền về đá đá
Sống trong thung không trách thung nghèo khó
Sống như dòng sông như suối
Leo núi xuống thác
Không lo lắng về những gian khó”.
Trước hết là nhắc nhở về tinh thần: “Yêu thương cao đẹp, vươn xa tinh thần lớn lao”. So sánh đơn giản, mộc mạc giữa cuộc sống và tâm hồn của người dân miền núi. Họ không tô vẽ hay phức tạp. Qua cách diễn đạt có chút cường điệu, người cha muốn con hiểu được ý nghĩa của yêu thương và tự hào về quê hương dù nó không lớn lao, không lộng lẫy nhất.
Tuy nơi quê hương luôn chân thực, tự nhiên, không tham lam, không giả dối. Họ vẫn sống trong cảnh đói nghèo, khó khăn nhưng luôn mạnh mẽ, không bao giờ kiêu ngạo hoặc chịu khuất phục. Đó là những phẩm chất quý báu của người dân quê, người cha hy vọng con hãy ghi nhớ, tìm thấy và giữ mãi trong cuộc hành trình đầy gian nan.
Câu thơ “Dẫu có điều gì xảy ra, cha vẫn mong muốn” nghe có phần buồn nhưng truyền tải hết niềm hy vọng của cha. Con sẽ làm thế nào, điều đó phụ thuộc vào quyết định của con. Bởi cha biết rằng, trong một thế giới hiện đại, nơi mà sự giàu có vật chất được coi trọng hơn hết, việc duy trì và phát triển đạo lý, lòng nhân ái là một nhiệm vụ rất khó khăn. Câu thơ đọc lên đầy xúc động, như trái tim của cha, dù tin rằng nhưng vẫn chưa thể chắc chắn về điều thiêng liêng ấy.
Niềm tự hào về quê hương và con người một lần nữa được thể hiện mạnh mẽ trong lời dạy dỗ như sắt đá:
“Người dân quê dù thô sơ về vật chất
Nhưng không một ai nhỏ bé cả con ạ
Người dân quê tự mình đào xây đất dựng nên quê hương cao quý
Và quê hương, sẽ làm nên nền văn hóa
Có thể nói, hình ảnh của đất và con người trong hiện tại và tương lai là điểm tựa của tác giả khi ông triển khai mạch thơ. Một lần nữa, hình ảnh “người dân quê” lại xuất hiện với tư thế cao vời, lẫm liệt như vũ trụ. Mặc dù thô sơ về vật chất, nhưng họ luôn tự lập, tự cường, không bao giờ nhỏ bé.
Sự tương phản giữa bề ngoài thô sơ và bên trong cao quý làm cho con người trở nên đặc biệt đẹp đẽ. Sức sống mãnh liệt của họ luôn được khẳng định với niềm tin vững chắc. Họ kiên trì xây dựng và gìn giữ quê hương, phong tục riêng. Đó cũng chính là giá trị mà mỗi con người phải trân trọng và gìn giữ suốt đời.
Con sẽ tiếp tục trên con đường mà dân tộc đã đi qua, có máu và nước mắt của bao người. Một con đường nhỏ nhưng dẫn đến một tương lai mới. Truyền thống quê hương sẽ là nguồn sức mạnh giúp con nhận ra và khẳng định bản thân. Quê hương sẽ luôn ở bên cạnh con để con không cảm thấy cô đơn khi gặp khó khăn thử thách:
“Con ơi, dù thô sơ về vật chất
Hãy đi lên
Không bao giờ được nhỏ bé
Hãy lắng nghe
Kết thúc bài thơ với một lời nhắn nhủ từ tâm của người cha, vừa nghiêm túc vừa đầy tình thương và sự bao dung. Hai từ “nghe con” truyền tải cả tình cha mẹ và niềm hi vọng của quê hương. Mở ra một tương lai mới, quê hương nhỏ sẽ đi theo con vào cuộc sống lớn, điều mà người cha vừa lo lắng vừa tin tưởng với niềm hân hoan chân thành.
Nhẹ nhàng như lời thổ lộ tâm tình, bài thơ thể hiện sự đẹp đẽ của tình cha con. Qua lời dặn dò, người cha muốn truyền đạt lòng tự hào về nguồn gốc quê hương và hy vọng con sẽ giữ gìn những giá trị cao quý mà người cha đã trân trọng suốt cuộc đời.
Phân tích mối quan hệ cha con trong bài Nói với con của Y Phương - mẫu 6
Thơ của Y Phương trong sáng và mộc mạc, như một bức tranh tự nhiên đầy màu sắc và đa dạng, với tông màu chủ đạo là bản sắc dân tộc sâu sắc và độc đáo. Nói với con là một tác phẩm thơ tuyệt vời của nhà thơ này. Bài thơ như một lời thổ lộ tình cảm của người cha, thể hiện sự yêu thương con của người dân miền núi và mong ước thế hệ sau giữ vững truyền thống tốt đẹp của quê hương.
Tình cha con luôn là một tình cảm thiêng liêng và cao quý. Yêu thương con, người cha luôn muốn truyền đạt những điều quan trọng cho con. Trong bài thơ, điều đầu tiên mà người cha muốn nhắc nhở con, đó chính là gia đình và quê hương - nguồn hạnh phúc của con người. Từ những bước chập chững, đến khi trưởng thành, gia đình và quê hương luôn là điểm tựa của con. Cách gọi 'người đồng mình' rất gần gũi và thân thiện, kết hợp với lời thâm tình của cha với con 'Người đồng mình yêu con nhiều lắm'.
Rừng tràn hoa
Con đường dẫn đến trái tim của những người yêu thương
Cách ngôn từ, cách diễn đạt của những người sống ở miền núi đã đóng góp không nhỏ trong việc thể hiện tình yêu thương của cha dành cho con. Bài thơ Nói với con đã đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt tình cảm gia đình, tình cảm quê hương đặc biệt trong văn học Việt Nam.
Phân tích tình cha con trong bài Nói với con của Y Phương - mẫu 7
“Con đang êm ái trong lòng mẹ
Đừng ngủ nữa con ơi!
Trăng vẫn chưa tròn đâu
Bố sẽ ôm con, thổi nhẹ vào tai
Cho con ngủ ngon lành”.
(Hai bàn tay em- Huy Cận)
Tình yêu thương của cha thi sĩ dành cho con không kém phần nồng nàn, ấm áp như tình mẹ. Cha ru con, đưa con vào giấc ngủ, mong con trưởng thành, là biểu hiện của tình yêu thương cao đẹp từ bao đời của người Việt Nam. Bài thơ “Nói với con” của Y Phương cũng truyền tải một phần của tình cảm ấy. Với sự chân thành, trìu mến, bài thơ đã thể hiện lời tâm sự, thủ thỉ của cha đối với con.
“Cha dẫn con đi trên cát mịn
Ánh trăng soi sáng đầy vai
Cha nhìn mãi về phía cuối chân trời.
Con với cánh buồm xa xôi nói thầm
Cha hãy cho con mượn chiếc buồm trắng.
Để con ra đi…”.
(Những cánh buồm)
Nhà thơ Hoàng Trung Thông đã mở ra trước mắt chúng ta hình ảnh thật dễ thương và cảm động, hình ảnh cao đẹp của tình cha con. Y Phương, một nhà thơ dân tộc, cũng góp phần vào đề tài này qua bài thơ “Nói với con”. Bài thơ giản dị mộc mạc trong ngôn từ, hình ảnh, nhưng đã đi vào lòng người bởi cái âm điệu nhẹ nhàng, thiết tha của lời cha nhắn nhủ, tâm tình con về cội nguồn quê hương.
Đây là bài thơ được viết theo thể thơ tự do, câu, vần, nhịp theo dòng cảm xúc. Bao trùm toàn bài là cách nói, cách nghĩ, cách viết của người dân tộc, mộc mạc đơn sơ nhưng chân thành, tha thiết thông qua hình ảnh người cha nói với con, tâm tình dặn dò trìu mến, ấm áp và tin cậy. Con lớn lên trong tình yêu thương, sự nâng đỡ của cha mẹ, trong cuộc sống êm đềm của quê hương.
Mở đầu bài thơ là cách diễn đạt bằng hình ảnh cụ thể, độc đáo, đặc sắc trong tư duy và cách diễn đạt của người miền núi:
“Chân phải bước đến cha
Chân trái bước đến mẹ
Một bước nghe tiếng cha
Hai bước nghe tiếng mẹ'.
Chỉ bốn câu thôi mà không khí gia đình đầm ấm yêu thương được bộc lộ rõ nét. Cách thể hiện cảm nghĩ của bài thơ thật độc đáo. Đứa con chập chững tập đi, từng bước đều nghiêng ngả, từng tiếng nói, tiếng cười của chơi chơi xổ sốu được cha mẹ nâng niu, dìu dắt. Con biết đi, biết nói là sự kiện lớn trong cuộc sống gia đình, cả nhà luôn rộn rã tiếng nói cười, đâu chỉ là niềm vui riêng của người mẹ mà còn là sự thổn thức của người cha. Thi sĩ Huy Cận cũng từng tâm sự cái giây phút tuyệt vời ấy của mình:
Được tin con bước đi
Cha mừng không ngủ được
Cha trải qua đêm thầm thì
Từng tiễn bước con đi'.
Đứa con trưởng thành trong cuộc sống lao động cần cù của cha mẹ, trong khung cảnh thiên nhiên thơ mộng xinh đẹp của quê hương. Nhìn con lớn lên từng ngày cha mẹ sung sướng mãn nguyện. Con là cuộc đời, là tất cả đối với mẹ cha. Bà mẹ Tà Ôi đã bộc lộ niềm hạnh phúc ấy khi có bên mình đứa con trong lao động tỉa bắp:
“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, con nằm trên lưng”.
(Nguyễn Khoa Điềm)
Cha mẹ yêu con, càng yêu thương mảnh đất chôn nhau cắt rốn của con, mảnh đất do tổ tiên, ông bà để lại. Niềm tự hào về dân tộc mình đã bật thành lời từ trái tim chân thành của người cha:
“Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát”.
Các động từ “cài”, “ken” vừa diễn tả động tác lao động cụ thể, vừa nói lên sự hòa hợp, gắn bó giữa hiện thực và lãng mạn trong đời sống vật chất, tinh thần của người vùng cao. Đời sống tinh thần nên thơ, nên nhạc khiến cho công việc đỡ nhọc nhằn và con người có thêm niềm vui, niềm tin vào cuộc đời. Người cha muốn nói với con rằng chính mảnh đất nơi ta sinh ra và lớn lên là cội nguồn hạnh phúc lớn lao vô tận:
“Rừng ra hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”.
Chính quê hương đã tạo cho cha mẹ cuộc sống hạnh phúc bền lâu. Và trong cái nôi hạnh phúc ấy, con cái là hoa trái, là kết quả ngọt ngào của duyên đôi lứa.
Phẩm chất của người đồng mình và ước muốn của cha về con thể hiện rất rõ nét qua từng câu thơ. Quê hương là ơn nặng nghĩa đầy. Cha mẹ muốn con ý thức về điều ấy. Người cha nhắc nhở con xứng đáng với những gì đẹp đẽ nhất mà dân tộc đã trao cho, quê hương đã ban tặng:
“Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc”.
Đó là cách sống hiên ngang, bất khuất vượt lên mọi khó khăn gian khổ để khẳng định khí phách và phẩm chất tốt đẹp của mình. Gian lao, thử thách, lên thác, xuống ghềnh chỉ là cơ hội chỉ người đồng mình thêm vững lòng, bền chí, tự tin vào mình hơn như cụ Phan Bội Châu đã từng nhận định:
“Ví phỏng đường đời bằng phẳng cả
Anh hùng hào kiệt có hơn ai”.
Thế hệ cha, mẹ và anh đã từng sống như thế. Cha cũng muốn con phát huy phẩm chất tốt đẹp ấy để đáp trả ân tình với quê hương, với người đồng mình.
Người cha còn giúp con ý thức một điều: cái vẻ ngoài trông thô sơ và rất đỗi bình thường của người đồng mình lại chứa đựng một tầm vóc tâm hồn cao đẹp:
“Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục”.
Người dân tộc sinh sống giữa núi rừng, thiên nhiên, mây ngàn và đá núi. Cần cù và vất vả biết bao nhiêu! Họ đã phải chăm sóc từng mầm sống nhỏ bé để xây dựng quê hương từ không thành có. Họ thực sự nghèo khổ nhưng lại giàu có về tinh thần kiên cường, sức mạnh bền bỉ, tạo ra giá trị cao quý của truyền thống dân tộc, truyền thống quê hương. Chính họ đã tự khắc chân dung vào đá núi vĩnh hằng. Tinh thần của họ không khác gì tinh thần và lí tưởng sống của Nguyễn Công Trứ năm xưa:
“Đã danh tiếng lan tỏa trời đất
Phải còn núi sống chứng minh”.
Sống giữa một dân tộc như vậy, một quê hương giàu có về truyền thống hào hùng và tốt đẹp, các thế hệ kế thừa phải sống sao cho xứng đáng? Người cha ân cần khuyên bảo con:
“Con ơi, dù da thịt thô sơ
Trên con đường
Không bao giờ con nhỏ bé
Hãy lắng nghe đi”.
Mặc dù chỉ là những lời ngắn gọn, cô đọng và nhẹ nhàng nhưng chứa đựng sự cương quyết! Hãy giữ vững và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, quê hương. Chỉ có như vậy, con mới xứng đáng là kết quả của công lao nuôi dưỡng của mẹ cha, của người đồng mình yêu thương và bảo bọc, với truyền thống mạnh mẽ, hào hùng và dũng cảm của quê hương.
“Nói với con” là một bài thơ xuất sắc của Y Phương. Với cách dẫn dắt tự nhiên và giọng điệu thiết tha trìu mến, bài thơ thể hiện tình cha yêu con, mong muốn con trở thành người biết yêu quê hương và tự hào về truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Hãy luôn nhớ đến tình cảm mà cha mẹ đã dành cho con để sống xứng đáng với sự yêu thương bảo bọc ấy:
“Nuôi con cho vuông tròn
Mẹ cha dầu dãi xương mòn gối cong
Con ơi giữ hiếu trung
Sớm hôm chăm chỉ, tránh uổng công mẹ cha”.
(Ca dao)
Phân tích tình cha con trong bài Nói với con của Y Phương - mẫu 8
Nhà thơ Y Phương tên thật là Hứa Vĩnh Sước, dân tộc Tày, sinh năm 1948; quê ở huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Ông nhập ngũ năm 1968, phục vụ trong quân đội cho đến năm 1981 thì chuyển về công tác tại Sở Văn hóa- Thông tin Cao Bằng. Từ năm 1993, ông được bầu làm Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Cao Bằng. Thơ ông phản ánh tâm hồn chân thật, mạnh mẽ, trong sáng cùng cách tư duy giàu hình ảnh của con người miền núi.
Lòng thương yêu con cái, ước mong thế hệ sau tiếp nối xứng đáng và ngày càng phát huy truyền thống tốt đẹp của tổ tiên, của quê hương vốn là một tình cảm cao quý của con người Việt Nam bao đời nay. Bài thơ Nói với con của Y Phương cũng nằm trong mạch nguồn cảm hứng ấy nhưng nhà thơ có cách thể hiện riêng qua lời tâm tình, nhắn gửi của người cha đối với con. Vì thế nên bài thơ có giọng điệu thiết tha, trìu mến.
Để cảm nhận được cái hay, cái đẹp của bài thơ này, chúng ta cần tìm hiểu sơ qua về cách suy nghĩ và cách bày tỏ tình cảm của người dân miền núi. Đó là cách diễn tả mộc mạc, hồn nhiên, thể hiện qua ngôn ngữ và hình ảnh thơ. Tác giả Y Phương vận dụng triệt để lời ví von, so sánh thường thấy trong thơ của các dân tộc thiểu số để thể hiện chủ đề của bài thơ Nói với con.
Mượn lời cha tâm tình với con, nhà thơ nhắc nhở về cội nguồn của mỗi con người, qua đó bộc lộ niềm tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ và phẩm chất tốt đẹp của dân tộc mình, quê hương mình. Bố cục bài thơ gồm hai đoạn. Đoạn một: Từ đầu đến Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời: Con lớn lên trong tình yêu thương, nâng đỡ của cha mẹ, trong cuộc sống cần lao của quê hương. Đoạn hai: Phần còn lại: Lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc và truyền thống tốt đẹp của quê hương. Niềm mong ước thiết tha các con hãy kế tục xứng đáng truyền thống ấy.
Với cấu trúc như vậy, bài thơ diễn đạt từ tình cảm gia đình mở rộng ra tình cảm quê hương, đất nước. Từ những kỷ niệm gắn bó với mỗi người đều trở thành lẽ sống chung. Chủ đề của bài thơ được tác giả thể hiện tự nhiên, mạch lạc, tuy mang chút cá nhân nhưng vẫn mang ý nghĩa tổng quát.
Tình yêu thương của cha mẹ, sự che chở của quê hương đối với con cái là không bao giờ dứt. Các con lớn lên từng ngày trong tình yêu thương đó. Ở bốn câu thơ đầu, qua những hình ảnh giản dị, Y Phương đã phản ánh sinh động không khí gia đình ấm áp:
Chân phải đến cha
Chân trái đến mẹ
Một bước kết tiếng nói
Hai bước gặp tiếng cười.
Cách diễn đạt tư duy của nhà thơ rất độc đáo. Khi đứa con mới biết đi, từng bước đi, từng tiếng nói, tiếng cười của con được cha mẹ chăm sóc, nuôi dưỡng, vui mừng chào đón. Nhà nhỏ luôn tràn ngập âm thanh, tiếng cười. Đứa con phát triển trong cuộc sống lao động cần cù của cha mẹ, trong cảnh thiên nhiên đẹp đẽ, lãng mạn của quê hương.
Nhìn con lớn lên từng ngày, cha mẹ càng yêu thương mảnh đất chôn nhau, mảnh đất do tổ tiên, ông bà để lại cho con – mảnh đất đã nuôi dưỡng con phát triển. Câu thơ chứa đựng nghĩa sâu sắc: Người đồng mình yêu con rất nhiều! Nhà thơ tự hào về những người cùng sống trên mảnh đất quê hương đã giúp con mình trở thành người có giá trị. Cuộc sống lao động chăm chỉ và vui vẻ của đồng bào dân tộc được nhà thơ miêu tả qua những hình ảnh tuyệt đẹp như trong truyền thuyết:
Đan lờ cài nan hoa,
Vách nhà ken câu hát.
Các động từ cài, ken vừa diễn tả hành động lao động cụ thể, vừa thể hiện sự hòa mình, gắn kết giữa hiện thực và lãng mạn trong cuộc sống vật chất, tinh thần của người dân vùng cao. Rừng núi quê hương đã bảo vệ, nuôi dưỡng nhiều thế hệ không chỉ về tinh thần mà còn về lối sống:
Rừng nở hoa
Con đường cho những trái tim.
Chính quê hương đã mang lại cho cha mẹ cuộc sống hạnh phúc lâu dài:
Cha mẹ luôn nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên tươi đẹp nhất trong cuộc đời.
Cha tự hào về người dân vùng cao sống mạnh mẽ, phóng khoáng, gắn bó sâu đậm với quê hương dù cuộc sống cực khổ, thiếu thốn. Cha mong con hãy trung thành với quê hương, biết vượt qua mọi khó khăn bằng ý chí và niềm tin vững vàng:
Dẫu làm gì thì cha vẫn ước mong
Sống trên đá không than trách gập ghềnh
Sống trong thung không phàn nàn thung nghèo đói
Sống như dòng sông, như dòng suối
Lên thác xuống ghềnh
Không sợ khó khăn
Người dân vùng cao mộc mạc nhưng tràn đầy chí khí và nghị lực. Họ có thể giản dị về thân hình nhưng không bao giờ nhỏ bé về tâm hồn, về tinh thần. Họ mong muốn xây dựng quê hương ngày càng phồn thịnh. Chính những con người đó bằng sự lao động cần cù đã tạo ra những truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc và quê hương:
Người dân vùng cao giản dị nhưng kiêu hãnh,
Chẳng có ai nhỏ bé ở đó con ạ,
Người dân vùng cao tự mình khai phá đá để bảo vệ quê hương.
Còn quê hương thì gìn giữ truyền thống.
Cha mong muốn con biết trân trọng và tự hào với dân tộc và quê hương, để có đủ tự tin và sức mạnh khi bước vào cuộc sống:
Con ơi dù thân hình thô sơ
Hãy bước đi
Không bao giờ tự ti
Hãy lắng nghe cha.
Bài thơ có cấu trúc rất chặt chẽ, cách diễn đạt tự nhiên, và giọng điệu trìu mến, đặc biệt được thể hiện rõ trong những dòng văn có tính cảm thán như: 'Người cha yêu thương con nhiều lắm ơi', 'Người cha yêu thương con nhiều lắm ơi'; và trong những lời tâm tình sâu sắc, dặn dò: 'Dù thế nào đi nữa, cha vẫn mong con', 'Không có ai nhỏ bé ở đây, con à', 'Con ơi … Hãy lắng nghe cha'. Tác giả đã thành công trong việc xây dựng những hình ảnh mộc mạc, cụ thể nhưng vẫn mang tính khái quát, giàu cảm xúc và sâu lắng của thơ miền núi.
Bài thơ đã thể hiện một cách rõ ràng nhất những tâm huyết của người cha muốn truyền đạt cho con. Đó chính là lòng tự hào với sức mạnh, bền bỉ của quê hương và niềm tin vững chắc khi bước vào cuộc sống. Qua bài thơ này, độc giả có thể cảm nhận được tình yêu thương đậm sâu của cha mẹ dành cho con và tình yêu quê hương sâu sắc của nhà thơ Y Phương.
