Tinh hoa Nghệ thuật trong khởi đầu và kết thúc bài thơ Đoàn thuyền đánh cá

Đề bài: Hãy phân tích các đặc điểm nghệ thuật xuất sắc trong phần đầu và cuối bài Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận.

Nét ấn tượng của nghệ thuật hiện hữu trong khổ thơ đầu và cuối của tác phẩm Đoàn thuyền săn cá

Văn bản mẫu Nét ấn tượng của nghệ thuật trong khổ thơ đầu và cuối của Đoàn thuyền săn cá

Bước vào giai đoạn văn hóa Cách mạng sau năm 1945, văn học Việt Nam chìm đắm trong không khí anh hùng ca bi tráng, oai hùng, nhằm thêm sức mạnh cho cuộc chiến và xây dựng đất nước. Thoát khỏi tâm trạng u sầu cá nhân của thơ mới, Huy Cận mang lại cho văn chương của mình sự phấn khích về thiên nhiên, sự hăng say của con người trong lao động kiến thiết cho đất nước. Đoàn thuyền săn cá là một tác phẩm 'đổi mới' của ông, lấy cảm hứng từ cuộc sống của người dân miền biển và vẻ đẹp năng động của biển khơi. Hai khổ thơ đầu và cuối của bài thơ kết nối nội dung và hình ảnh, mở ra thời kì trước và sau khi đoàn thuyền cập bến, tạo ra ấn tượng sâu sắc cho độc giả.

Sinh ra sau chuyến đi dài ngày của tác giả đến vùng mỏ Quảng Ninh, bài thơ được ví như một bức tranh sống động về cuộc sống của những người dân chài khi họ rời bờ đánh cá trên biển đầy thách thức. Hình ảnh tráng lệ, tuyệt vời cùng với niềm vui lao động của con người thể hiện sự tin tưởng, hi vọng và tự hào của nhà thơ đối với sự đổi mới của đất nước. Khổ thơ đầu của bài thơ là cảnh đoàn thuyền ra khơi săn cá, khổ thơ cuối lại là cảnh đoàn thuyền trở về với cuộc đua thu hoạch thành công. Những hình ảnh, cảnh tượng được lặp lại trong hai khổ thơ mang lại suy nghĩ và liên tưởng về sự lặp đi lặp lại, vòng xoay của vũ trụ cũng như hoạt động của con người. Thời gian tuần hoàn, từ hoàng hôn đến bình minh, cũng giống như con người luôn cố gắng phát triển sự nghiệp, cải tiến đất nước.

Bắt đầu bài thơ với cảnh hoàng hôn, khi đoàn thuyền săn cá chuẩn bị nâng neo buồm ra khơi:

'Mặt trời rơi xuống biển như một đám lửa
Sóng vỗ nhẹ, đêm buông xuống
Đoàn thuyền săn cá lại bắt đầu hành trình,
Câu hát vang dội cùng làn gió biển'.

Đứng ở bờ để nhìn thấy cảnh hoàng hôn tráng lệ, đưa tầm nhìn xa xôi, nhà thơ chụp lại bức tranh mặt trời đỏ rực 'như một đám lửa'. Mặt trời, biểu tượng của sự sống, luôn tỏa sáng và tráng lệ, đặc biệt là khi được nhìn thấy giữa không gian rộng lớn. 'Mặt trời rơi xuống biển', độc giả có thể tưởng tượng đến đường chân trời, nơi sự giao thoa giữa ánh sáng chói lọi và mặt nước đặc trưng bởi sắc đỏ cam kỳ diệu. 'Sóng vỗ nhẹ, đêm buông xuống', với người dân làm nghề săn cá suốt năm, biển là nơi an cư, là mái nhà, là nguồn sống. Sóng 'vỗ nhẹ', biến thành những làn sóng dịu dàng và êm ái dưới bức màn đêm yên tĩnh, 'đêm buông xuống', cả bầu trời tối đen sau khi mặt trời đã tắt. Tác giả sử dụng từ ngữ 'vỗ nhẹ', 'đêm buông xuống', như một căn nhà khiến cho đêm buông xuống, chuẩn bị cho một giấc ngủ sâu sau một ngày làm việc mệt mỏi. Thiên nhiên với người làm nghề như là mái nhà bảo vệ, nuôi dưỡng họ trưởng thành. Trong khoảnh khắc vạn vật bắt đầu chìm vào giấc mộng, những người săn cá lại bắt đầu công việc hàng ngày của họ:

'Đoàn thuyền săn cá lại bắt đầu hành trình
Câu hát vang dội cùng làn gió biển'

Bí ẩn của từ ngôn nghệ thuật 'đoàn thuyền săn cá' thực chất là những người dân chài tráng lệ, tràn đầy năng lượng sống. Cùng với chiếc thuyền - đối tác sống còn, người dân biển hòa mình vào cuộc đoàn ra khơi săn bắt cá. Mặc dù làm việc trong bóng tối, nhưng mà hình như, chúng ta vẫn cảm nhận được rõ ràng sự hùng vĩ như đoàn quân bước ra trận. 'Câu hát vang dội cùng làn gió khơi', ẩn dụ sức mạnh của người lao động với giai điệu mạnh mẽ, kèm theo là với bản hình vũ trụ 'cùng gió khơi'. Câu hát không chỉ là nguồn động viên cho chiếc thuyền chinh phục sóng biển mới mà còn xứng đáng nằm bên cạnh tận thế vẻ đẹp vô tận của thiên nhiên. Tác giả thông minh ghép sự tự hào, tự tin đặt con người bên cạnh vũ trụ, 'cùng gió khơi' đưa thuyền đi xa, tìm kiếm vùng đất nơi có nhiều hải sản quý giá. Con người làm chủ thiên nhiên, khai thác thiên nhiên để phục vụ cuộc sống kinh tế, hình ảnh con người kiểm soát thiên nhiên vẫn là ước mơ và mục tiêu, đặc biệt trong thời đại đổi mới, xây dựng đất nước hiện đại.

Điểm độc đáo nghệ thuật của khổ thơ này nằm ở những bức tranh không gian, con người hòa mình vào một. Được tóm gọn trong vài câu, thời gian từ lúc mặt trời lặn cho đến khi bức màn đêm bao phủ được diễn đạt toàn diện. Trên nền hùng vĩ đó của thiên nhiên, hình ảnh con người điểm xuyết, nhưng con người không phải là một mình, bị lạc lõng mà là đoàn người đưa thuyền ra khơi, vẻ oai hùng ngang bằng với cả thế giới. Cảnh ra khơi lộng lẫy, con người vươn lên thống trị thiên nhiên tạo ấn tượng mạnh mẽ ngay từ đầu tác phẩm.

Khung cảnh nổi bật, hùng tráng từ khổ đầu được lặp lại ở khổ thứ ba, mô tả cảnh đoàn thuyền săn cá ra khơi đã trở về với chiến thắng.

'Câu hát vang dội với gió khơi
Đoàn thuyền đua cùng mặt trời
Mặt trời trải biển, đưa màu mới
Mắt cá huy hoàng đón nắng toả'

Trên đỉnh cao ấy, chúng tôi đã cùng các em điểm qua và nhấn mạnh những điểm độc đáo trong khung cảnh thơ đầu và cuối của bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, để có cái nhìn sâu sắc hơn về tác phẩm. Để tìm hiểu thêm về bài thơ, các em có thể tham khảo tại: Nhận diện vẻ đẹp của người lao động trong bài Đoàn thuyền đánh cá, Phân tích hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, Xuất phát từ hai khổ thơ cuối cùng của bài Đoàn thuyền đánh cá, và Bình luận về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận.