Tình huống Tứ Niệm Xứ là gì? Sự thông hiểu về nó như một tình yêu thương cuộc sống giúp ta dễ dàng TỪ BỎ mọi điều

(Mytour) Hiểu rõ về Tình huống Tứ Niệm Xứ là gì giúp chúng ta nhận biết sự thật về bản thân, về người khác và xã hội. Đó cũng chính là ý nghĩa tối cao mà Đức Phật muốn mọi người hiểu và tự tìm đường giải thoát cho bản thân.

Khái niệm này trong Phật giáo Nguyên Thuỷ được hiểu là việc thực hành thiền quán sẽ tập trung vào 4 đối tượng bao gồm: Thân (cơ thể); Thọ (cảm giác); Pháp và Tâm. Đây là các nguyên lý quan trọng trong giáo lý của Đức Phật.

Trước khi bắt đầu thực hành Tứ Niệm Xứ, Đức Phật đã dạy rằng, phải tuân thủ luật giới mới có thể thanh tịnh tâm hồn, nhẹ nhàng, kiên nhẫn để bước vào thiền định và đạt được nhiều thành tựu tốt đẹp.

Bài kinh Niệm Xứ của Đức Phật ghi lại: 'Đây là con đường duy nhất dẫn đến sự thanh tịnh cho tất cả loài sống, vượt qua cả khổ đau, đạt được sự chánh niệm, tiêu diệt khổ ưu và đạt được giải thoát tuyệt vời. Đó chính là bốn Niệm Xứ'.

Do đó, Tứ Niệm Xứ là con đường giải thoát duy nhất mà Đức Phật đã chỉ dẫn cho loài người qua kinh điển Nikaya. Phật giáo đã chỉ ra rằng Tứ Niệm Xứ là con đường duy nhất đưa ta đến sự thanh tịnh thực sự, có thể giải thoát khỏi khổ đau, vượt qua sầu não, có được sự giác ngộ, tinh tấn và giúp ta chứng ngộ niết bàn.

Nói là duy nhất, độc nhất bởi không có lựa chọn, không có phương pháp khác và không biến đổi theo thời gian, từ Đức Thế Tôn đến nay mọi thứ vẫn như vậy... đối với những ai thực hành theo Tứ Niệm Xứ.

Thực hiện Thân Quán Niệm Xứ có thể thông qua nhiều tư thế khác nhau: thiền ngồi, thiền đứng, thiền đi, thiền nằm, trong các hoạt động hàng ngày của cuộc sống.

Việc thực hiện quan niệm này thông qua hơi thở, thông qua cử động và thông qua các phần cấu thành cơ thể, cụ thể: 

Đa số chúng ta không chú ý rằng việc thở là một sự may mắn tuyệt vời, chúng ta chỉ coi đó là một điều bình thường, ai cũng có. Vì vậy, Quán niệm về thân qua hơi thở nhằm nhấn mạnh sự quan trọng của hơi thở trong cuộc sống của chúng ta. 

Mỗi hơi thở đều có thể ngắn, dài, sâu hoặc nhẹ, do đó chỉ khi nhận biết được sự hiện diện của hơi thở, chúng ta mới có thể thực sự đánh giá cao vai trò của nó.
 

Thậm chí Đức Phật cũng đã dạy rằng, khi thở vào và thở ra, chúng ta cần phải tỉnh thức và chú ý đến hơi thở đó. Hơi thở ngắn, dài, chúng ta cần nhận biết rõ ràng và tỉnh táo. 

Rất nhiều việc thường ngày như đánh răng, rửa mặt mỗi sáng hoặc lái xe đi làm hàng ngày, chúng ta thường thực hiện mà không ý thức. Thậm chí có khi lên xe là đi ngay mà không suy nghĩ rõ ràng về điểm đến. 

Vì vậy, việc quán niệm về thân qua hành động sẽ giúp chúng ta nhận biết rõ ràng về vị trí của mình, đang làm gì, đang nói chuyện với ai, đang ngồi ở đâu,... Chúng ta sẽ nhận biết rõ ràng về mọi thứ đang diễn ra xung quanh chúng ta ngay tại thời điểm hiện tại. 

Từ đó, thông qua việc quán thân, chúng ta có thể kiểm soát các hoạt động của bản thân, thực hiện chánh niệm, tập trung vào hiện tại, loại bỏ những suy nghĩ rối bời, sao nhãng hoặc sự suy tưởng vô ích.

Đức Thế Tôn cũng đã khuyên chúng ta phải tỉnh thức trong mỗi hành động, luôn nhận biết khi đi thì biết đi đâu; khi đứng thì biết đứng ở đâu; khi ngồi thì biết mình ngồi như thế nào.

Thân của chúng ta được hình thành từ tứ đại yếu tố: nước, đất, gió, lửa. Thân thể chịu ảnh hưởng của sự sinh, lão, bệnh, tử.

Tuy nhiên, chúng ta cần nhận ra rằng thân thể là vô thường, không nên ái ngại hay khao khát sự thoải mái cho thân mình. Hay cũng không nên bị ảnh hưởng bởi những khổ đau trong cuộc sống, tất cả chỉ là tạm thời, đơn giản là chúng ta sử dụng thân thể như một công cụ để học hỏi từ kinh nghiệm của mình.

Quán thân giúp chúng ta nhận ra rằng thân thể không phải là bản thân, mà chỉ là phương tiện giúp ta tiến bộ trong hành trình của cuộc đời.

Thọ viết tắt từ cảm thọ, là việc khảo sát tâm lý của con người. Đây là một trong những yếu tố không thể thiếu trong việc hình thành tâm trạng của con người.

Theo kinh Trung Bộ III, số 140, Phật dạy rằng: “Này các Tỳ kheo, do duyên tiếp xúc với niềm vui nên sinh ra niềm vui. Do duyên tiếp xúc với khổ đau nên sinh ra khổ đau. Do duyên tiếp xúc với sự không vui không đau nên sinh ra sự không vui không đau”. 

Chúng ta thường cần sử dụng ý thức để nhận biết sự hiện diện của 'thọ'. Thọ giúp chúng ta nhận ra rằng một điều có thể là niềm vui nhưng cũng có thể gây ra nỗi đau. Ví dụ, khi một người đang hạnh phúc, họ vẫn lo sợ rằng sẽ mất đi niềm vui đó. Hôm nay mình tự hào về thành công, nhưng ngày mai có thể thất bại,... 

Nhận biết được điều này, chúng ta quán niệm thọ để không bị cuốn vào sự hạnh phúc hay khổ đau, thay vào đó, chúng ta kiểm soát được tâm trạng của mình trước những cảm thọ. 

 
Đừng bỏ lỡ:

Trong Tạp A Hàm ghi lại lời dạy của Đức Phật: 'Này các Tỳ kheo, chấp tâm thức là thường còn, còn sai lầm và tồi tệ hơn là chấp thân xác là thường còn. Vì thân xác người có thể tồn tại vài chục năm đến một trăm năm, nhưng tâm thức của người sanh diệt và thay đổi từng giây phút'.

Tâm Quán Niệm Xứ nhằm để chúng ta luôn quan tâm đến sự biến động trong tâm trí như: tâm thiện, tâm ác, tâm tham, tâm sân, tâm ích kỷ,… Ta sẽ nhận biết rõ liệu ta đang để ý đến tham, sân, si lẫn lộn hay không, từ đó tìm cách biến chúng.

• Một, pháp liên quan đến giáo lý, giáo pháp, chánh pháp của đức Phật được ghi chép trong tam tạng Kinh, Luật và Abhidhamma.
• Hai, mọi thứ mà mắt thấy, tai nghe, mũi ngửi, lưỡi nếm, cơ thể chạm vào được gọi là pháp. Pháp ở mức này bao gồm từng hạt bụi, mảy lông cho đến thiên hà, vũ trụ.
• Ba, đối tượng của ý là pháp; nhưng pháp này lại tồn tại trong tâm trí. Nói cách khác, sắc, thanh, hương, vị, xúc trong quá khứ vẫn còn đọng lại trong tâm và ta nghĩ về chúng.
• Bốn, pháp trong Pháp quán niệm xứ là những hiện tượng phát sinh trong thiền định, dù là thiện hay ác, gây trở ngại hay không trở ngại, đều cần được nhận thức đúng với thực tại.

Pháp được chia thành hai nhóm là tâm pháp và sắc pháp:  

Tất cả các pháp giao hòa với nhau, không có sự tồn tại riêng lẻ (tức là “vô ngã”). Điều này giống như khi ta mơ mộng và tưởng tượng mọi thứ trong đó là thật. Chỉ khi tỉnh giấc, ta mới nhận ra điều đó không hề thật sự.

Con người thường không nhận ra rằng mọi thứ đều là không thực sự, nhưng lại tưởng rằng chúng là thật sự. Thực tế, tất cả các pháp đều là “vô ngã”.

Vì không hiểu về “pháp vô ngã”, tâm  luôn mong muốn yên bình nhưng không bao giờ đạt được sự bình an, luôn bị cuốn vào vòng xoáy của tranh đấu, sinh tử,… Vì vậy, quan niệm về pháp giúp tâm và thân trở về với hiện thực hiện tại.