Tinh thần anh hùng cách mạng trong tác phẩm Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi

Những đứa con trong gia đình của nhà văn Nguyễn Thi mật thiết với bầu không khí của những ngày đấu tranh chống thực dân Mỹ mạnh mẽ và truyền kỳ. Tác phẩm kể về những đứa con trưởng thành trong gia đình cách mạng, tạo dựng lên những giá trị truyền thống của vùng quê. Mỗi nhân vật trong câu chuyện thể hiện một cách rõ nét đặc tính, phẩm chất của con người Nam Bộ kiên cường, quyết tâm với gia đình, quê hương, trung thành với cách mạng.

Tác phẩm được xây dựng dựa trên kịch bản truyện ngắn hiện đại: là dòng chảy của kí ức của một lính mới Việt, xen kẽ giữa quá khứ và hiện tại, nối liền một cách tự nhiên tình cảm gia đình - quê hương - cách mạng. Không gian và thời gian nghệ thuật phong phú của tác phẩm tạo ra sự kết nối của những câu chuyện không tuân theo trình tự tuyến tính mà được sắp xếp một cách hợp lý, gây ra nhiều tưởng tượng. Trục chính là hai chị em Chiến và Việt cùng với hệ thống nhân vật khác gắn bó với nhau trong mối quan hệ máu thịt, có những đặc điểm chung như chảy trong cùng một dòng máu, nhưng mỗi người một phong cách không trùng lặp. Chính những đặc điểm đó đã giúp tái hiện thành công bản sắc của những con người Nam bộ trung thành với đất nước, hận thù kẻ thù, giúp người đọc hiểu sâu hơn về một giai đoạn vĩ đại và giá trị nhân bản của cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Các nhân vật trong gia đình được giới thiệu liên quan đến hình ảnh thân quen của quê hương và những kỷ niệm cụ thể trong tuổi thơ dữ dội của anh lính mới Việt. Chiến đấu với quân Mỹ, bị thương, lạc mất bạn đồng đội, người lính đó giữa cơn mê tỉnh lú chập chờn đã nhớ về những hình ảnh thân quen nhất từ thời thơ ấu. Có vẻ như đó là nguồn sức mạnh giúp anh vượt qua cái chết, tìm lại sự sống, tìm lại bạn bè. Những con người trong gia đình Việt gắn với ký ức thiêng liêng và cảm động làm sống lại một quá khứ đầy tình thương và thù hận: chị Chiến, mẹ, chú Năm. Theo một cách nhìn rộng lớn, họ cũng là những đứa con trong gia đình lớn: cách mạng.

Tất cả những con người ấy đều chung một lòng căm thù sâu đậm với kẻ thù, bởi những tội ác mà chúng đã gây ra với người thân trong gia đình. Gắn bó với miếng đất quê hương, họ còn có lòng nghĩa, trung thành với cách mạng vì cách mạng đã mang lại cho họ cuộc sống mới mẻ thực sự. Có vẻ như anh chiến sĩ Việt đã thừa kế được từ thế hệ trước, chú Năm và má, hành động dũng cảm và lòng say mê khát vọng đánh thắng kẻ thù. Trong số những nhân vật được tái hiện, chú Năm và má được vẽ lên với những đặc điểm riêng biệt độc đáo.

Chú Năm hiện lên với tất cả đặc tính tự nhiên của một người nông dân Nam bộ hiền lành, giản dị, giàu cảm xúc và tâm trạng phong phú. Một người đã trải qua những thăng trầm của cuộc sống lao động trước cách mạng, để trở thành một người ít nói. Nỗi đau sâu sắc từ cuộc sống gian khổ và vai trò chứng kiến tội ác của kẻ thù, có lẽ đã tạo ra sự đa cảm trong gương mặt với đôi mắt lúc nào cũng rộn ràng, ướt át. Bản sắc Nam bộ rõ ràng trong con người ông được thể hiện qua việc thường kể chuyện cho con cháu nghe, và mỗi câu chuyện luôn kết thúc với một câu hò vui vẻ. Điểm đặc biệt độc đáo của người đàn ông này là sở hữu một cuốn sổ ghi chép gia đình. Cuốn sổ ghi chép đầy đủ những câu chuyện nhỏ của nhiều thế hệ, như một minh chứng cho tấm lòng thật thà của ông. Trong đó còn có những trang ghi lại tội ác của kẻ thù, những chiến công của mỗi thành viên, như một bản sử thi. Chính ông cũng là một phần của lịch sử sống, khi ghi chú, truyền đạt cho hai chị em Chiến và Việt: “chuyện gia đình ta cũng dài như con sông, để rồi chú sẽ chia mỗi người một phần và ghi chép...”. Nhân vật đã thể hiện vẻ đẹp của lòng yêu nước kiên trì, trách nhiệm của thế hệ đi trước.

Má của Chiến và Việt là tổng hợp của những phẩm chất tốt của phụ nữ Nam bộ anh hùng trong cuộc kháng chiến. Tác giả đã tạo ra ấn tượng sâu sắc về nhân vật này qua tính can đảm từ khi còn là cô gái. Người phụ nữ yêu thương chồng con ấy đã trải qua những thời khắc khó khăn khi kẻ thù giết chồng, nhưng má đã vượt qua nỗi đau để nuôi dạy đàn con trưởng thành. Hình ảnh người mẹ đối mặt với khẩu súng của quân địch như một con gà mẹ che chở đàn con, khiến kẻ thù phải kinh hãi trước ánh mắt của người mẹ dũng cảm. Việc nuôi con và con của đồng chí, má là biểu hiện của sự hy sinh không điều kiện, tận tụy, và cả tình yêu vô điều kiện, sẵn lòng hy sinh, đổi lại cuộc sống cho cách mạng.

Hai chị em Chiến và Việt đã thừa hưởng tất cả các phẩm chất tốt đẹp từ thế hệ trước, từ truyền thống gia đình, từ hoàn cảnh đặc trưng: tôn trọng cha mẹ, cùng nhau chia sẻ gánh nặng công việc cách mạng, yêu quý quê hương. Không phải ngẫu nhiên mà hai chị em đã cùng nhau tham gia tòng quân một ngày, để trả mối thù cha bị giết, má bị địch giết. Trong bối cảnh khốc liệt của cuộc chiến, việc căm hận cũng là một phẩm chất cần thiết, vì căm hận giúp chúng ta nhớ lại sự phá hủy của kẻ thù đối với quê hương, việc giết người thân cũng là một dấu hiệu sâu sắc của tình yêu quê hương, gia đình! Do đó, không chỉ hai chị em tranh nhau ghi danh vào danh sách tòng quân mà thanh niên trong làng cũng tham gia vào. Hành động của hai chị em nhận được sự ủng hộ từ chú Năm, điều này cho thấy họ không phải làm điều đó một cách tự phát mà là do ý thức đã tỉnh thức của tuổi trẻ trên quê hương đau thương và anh dũng.

Ký ức của Việt liên quan đến hình ảnh của chị Chiến, kèm theo những kỷ niệm trong trẻo của hai chị em. Cô gái ấy có tính cách riêng, giống má, can đảm, chăm chỉ, tự tin và kiên quyết. Hai chị em gần tuổi nên đôi khi còn rất trẻ con, nhưng trong những lúc tranh cãi thì chị Chiến luôn nhường cho em. Khi tham gia công việc cách mạng, Chiến trở nên chín chắn hơn Việt. Những tổn thương đã khiến cô gái này trưởng thành sớm, nhưng không làm mất đi vẻ nữ tính. Mỗi khi Chiến cầm gương, như những cô gái lớn khác, cô ấy thích trang điểm. Câu chuyện của hai chị em trước khi tham gia tòng quân đã chứng minh khả năng thay thế vai trò của mẹ để chăm sóc em, khiến cho cậu em thân thiết phải ngạc nhiên khi thấy Chiến giống hệt như má, vâng lời như một chị gái.

Một trong những phần của câu chuyện đem lại cảm xúc mạnh mẽ cho độc giả là cảnh hai chị em mang bàn thờ má đi trước tòng quân để gửi chú Năm. Hành động của hai chị em đã khiến cho chú phải ngạc nhiên về sự trưởng thành vượt tuổi của họ. Điều này là minh chứng cho thấy những người con trong gia đình cách mạng này đã nhận thức rõ ràng rằng chỉ có khi đứng lên chống giặc mới có thể trả được mối thù đối với giặc Mỹ nặng nề hai vai. Việc cả nhà cùng cả nước được bảo vệ toàn vẹn, lời khuyên của chú Năm dành cho hai chị em đã thể hiện niềm tin vào thế hệ trẻ trong thời kỳ chống Mỹ.

Dòng ký ức của Việt, nhân vật trung tâm của câu chuyện, điểm rõ trong tác phẩm. Chiến sĩ này từng là đứa trẻ gan dạ, chứng kiến cảnh cha bị kẻ thù quăng đầu mà vẫn dám lao vào. Được dìu dắt từ khi còn nhỏ, Việt cũng đã học cách canh giữ, với chiếc ná cao su là dấu hiệu khi có nguy cơ. Bản tính hồn nhiên của một cậu bé hiếu động hiện ra qua sự hiếu thắng, luôn muốn dành phần cho mình hơn, nhưng từ bên trong là tình yêu thương đối với gia đình, tự hào về truyền thống quê hương. Những lần hôn mê giữa bãi chiến trường xác ngập đã giúp anh ta có thêm sức mạnh tình thương để vượt qua cái chết và quay lại đội ngũ. Nguyễn Thi đã thành công khi không tập trung vào những chiến công của chiến sĩ mà thay vào đó tập trung vào vẻ đẹp nhân văn trong tâm hồn của người cầm súng. Đó là sự kết hợp của ý chí, quyết tâm và trên hết là tình thương gia đình và sau này là tình bạn thân ái giữa cậu Tư và đồng đội như một gia đình.

Tác phẩm đã thành công khi mang lại cho độc giả cái nhìn sâu sắc về miền Nam anh dũng và đau thương trong những ngày chống Mỹ. Đặc biệt, thông qua sự hiểu biết sâu sắc về bản chất của người dân Nam Bộ yêu nước, tác giả đã tạo ra những nhân vật vừa bình dị nhưng lại có vẻ đẹp, tầm vóc phi thường của con người thời kỳ chống Mỹ giải phóng. Câu chuyện được kể một cách đơn giản, với đối thoại tự nhiên và nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật đặc biệt đã để lại dấu ấn khó phai về những đứa con trong gia đình cách mạng. Đồng thời, nó cũng mở ra một cái nhìn sâu sắc về sự trưởng thành của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc chiến đấu. Vẻ đẹp này là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam, là sức mạnh tạo nên chiến thắng của nhân dân Việt Nam, một giá trị cao quý để lại cho thế hệ sau tiếp tục nối theo.