Tinh thần của đứa trẻ bị tổn thương vì là 'cừu đen'

Bạn có nhận ra sự khác biệt của mình so với gia đình chưa?

1. Ý nghĩa ban đầu của thuật ngữ cừu đen?

Cừu đen chỉ người bất tuân và khác biệt. Theo từ điển, lông cừu đen bị xem rẻ vì không thể nhuộm màu, do đó người cừu đen thường bị coi là không có ích.

Trước đây, cừu đen được coi là biểu tượng của ác quỷ. Từ thế kỷ 18, cụm từ này mới ám chỉ sự khác biệt. Sự khác biệt có thể thể hiện qua nhiều mặt: nghề nghiệp, giới tính, quan điểm chính trị, phong cách cá nhân, mối quan hệ (như kết hôn với người không thuộc 'môn đăng hộ đối').

2. Nguyên nhân tạo nên cừu đen?

Cừu đen cũng là tên của một hiện tượng tâm lý. Theo đó, những người trong nhóm thường khắt khe với nhau hơn so với người ngoài nhóm. Ví dụ, nếu em họ bạn xỏ khuyên mũi, bố mẹ bạn có thể sẽ chấp nhận, nhưng nếu bạn làm thì họ sẽ phản đối mạnh mẽ.

Hiện tượng cừu đen dựa trên thuyết nhận diện xã hội: con người thường gắn mình với nhóm xã hội, nên khi có người khác biệt xuất hiện, nhóm thường phản ứng tiêu cực.

Hãy tưởng tượng, trong một gia đình với mẹ là giáo viên, bố là cảnh sát, và anh trai là bác sĩ, nếu con út quyết định trở thành thợ xăm, gia đình sẽ ngạc nhiên và có thể ngăn cản.

Môi trường gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cừu đen. Các kiểu gia đình như:

• Gia đình khắt khe: từ chối những thành viên không đáp ứng kỳ vọng. Họ cô lập hoặc bắt nạt thành viên khác biệt.
• Gia đình cứng nhắc: cố gắng cởi mở hơn với cừu đen nhưng vẫn gặp khó khăn để chấp nhận tư tưởng mới.
• Gia đình bất hòa: khi có cừu đen, sự khác biệt của chúng có thể trở thành tâm điểm trút giận của những thành viên khác.

Có người định nghĩa cừu đen là những đứa trẻ gây rắc rối cho gia đình. Đối lập với hình tượng “đứa trẻ kiểu mẫu“.

Trong gia đình bất hòa, đứa trẻ kiểu mẫu có thể xung đột với cừu đen vì cho rằng chúng kém cỏi.

3. Tổn thương tinh thần của cừu đen

Theo tiến sĩ Elizabeth Dorrance Hall của đại học Utah, khi thiên tính xã hội của con người không được đáp ứng, tổn thương tinh thần sẽ xuất hiện.

Gia đình được coi là nơi nuôi dưỡng tình thân. Bị đối xử không công bằng hoặc bị cô lập trong gia đình có thể gây ra sự hung hăng, sự né tránh và tê liệt cảm xúc ở trẻ.

Để tìm cách giải quyết, tiến sĩ Elizabeth đã nghiên cứu trên 30 người từ 25 - 35 tuổi bị gắn mác cừu đen trong gia đình. Câu trả lời đã được tổng hợp thành một số phương án sau:

1. Tìm kiếm sự ủng hộ từ những người mình tin tưởng

Những người bị cừu đen thường tìm kiếm sự đồng cảm từ người hiểu mình nhất trong gia đình. Họ cũng chủ động xây dựng mối quan hệ với những người bạn tin tưởng và ủng hộ ngoài xã hội như bạn bè, thầy cô, đồng nghiệp…

2. Giữ khoảng cách lành mạnh

Một “chiến thuật” phổ biến mà các cừu đen hay sử dụng là “xa mặt cách lòng”. Khoảng cách vật lý tạo điều kiện để họ phát triển bản thân, đồng thời giảm thiểu những tình huống va chạm hằng ngày với người nhà. Họ cũng hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân để không phải đón nhận đánh giá tiêu cực từ gia đình.

3. Hiểu được cảm xúc trong lòng

Khi biết cách gọi tên những cảm xúc ngổn ngang trong lòng, cừu đen sẽ tăng khả năng hồi phục về thể chất và tinh thần. Đó là lý do vì sao nhiều hướng chọn hướng đến giáo dục bậc cao, rèn luyện ý chí tự lập hoặc học cách cân bằng cảm xúc thông qua các khóa học về thiền.

4. Cái kết tươi sáng của cừu đen

Trong phim Bố Già - cú hit phóng vé hồi đầu năm nay, cừu đen được thể hiện khá rõ qua nhân vật Quắn. Anh là cá nhân có tư tưởng khác biệt so với những người họ hàng xung quanh. Vì quá khó dung hòa và tìm kiếm tiếng nói chung, Quắn luôn mong một ngày có thể thoát khỏi họ.

Nếu từng xem A Sun (Dương Quang Phổ Chiếu) - tác phẩm điện ảnh xuất sắc của Đài Loan năm 2019, hẳn bạn sẽ nhận ra nhân vật A Hòa cũng là một chú cừu đen. Sau khi vào trại giáo dưỡng vì tội hành hung, anh bị bố từ mặt. Đến khi người anh trai hoàn hảo tự sát, A Hòa mới tỉnh ngộ, từng bước thay đổi và nỗ lực để làm người có ích cho xã hội.

“Lửa thử vàng, gian nan thử sức”. Cả tiến sĩ Elizabeth và cộng sự Kristina Scharp đều đồng tình rằng sự căng thẳng mà những cừu đen phải đối mặt đã rèn luyện cho họ sức bền và khả năng hồi phục hơn người.

Cừu đen có thể là một đứa trẻ thiếu may mắn vì không được gia đình hậu thuẫn, nhưng việc không được công nhận cũng là động lực để họ cố gắng gấp 10, 20 lần người khác. Khi trưởng thành, chúng là những cá nhân có khả năng lắng nghe và thấu cảm đặc biệt. Nếu gia đình bạn có một cá nhân khác biệt, hãy bao dung và tử tế với họ.