Tình trạng sức khỏe

Tình trạng sức khỏe hoặc căn bệnh (Tiếng Anh: disease) là sự rối loạn hoạt động của cơ thể sinh vật từ nguyên nhân đến hậu quả cuối cùng. Tình trạng này có thể xảy ra ở người, động vật hoặc thực vật. Nguyên nhân gây ra bệnh có thể được phân loại thành ba nhóm chính:

• Bệnh do khuyết tật cơ thể như di truyền bẩm sinh hoặc rối loạn sinh lý.
• Bệnh do điều kiện sống khắc nghiệt như quá lạnh, quá nóng, nhiễm độc, thiếu dinh dưỡng.
• Bệnh do sinh vật khác, đặc biệt là vi sinh vật, ký sinh.

Các triệu chứng và điều kiện gây ra từng loại bệnh có thể khác biệt rõ rệt.

Thuật ngữ

Phân loại

• Bệnh nhiễm trùng (Infectious diseases)
• Bệnh truyền nhiễm (Contagious diseases)
• Ngộ độc thực phẩm: Các bệnh gây ra do ăn phải thực phẩm bị nhiễm khuẩn, độc tố, virus, hoặc ký sinh trùng.
• Bệnh dễ lây (Communicable diseases)
• Bệnh khó lây
• Bệnh lây qua không khí
• Bệnh do lối sống: Những căn bệnh gia tăng ở các quốc gia công nghiệp hóa và những người sống lâu hơn, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ như ít vận động hoặc chế độ ăn không lành mạnh như carbohydrate tinh chế, mỡ, hoặc bia rượu.
• Rối loạn tâm thần

Giai đoạn

• Bệnh cấp tính
• Bệnh mãn tính: Các bệnh kéo dài hoặc tái phát thường xuyên, thời gian bệnh kéo dài từ 3 tháng trở lên. Bệnh mãn tính không thể phòng ngừa bằng vắc-xin, không thể chữa khỏi hoàn toàn và không tự khỏi. Đa số là bệnh không lây nhiễm, không do vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, hoặc nấm gây ra.
• Bùng phát
• Bệnh trơ: Giai đoạn kháng lại điều trị, thường thấy ở những bệnh cần thời gian điều trị lâu hơn.
• Bệnh tiến triển
• Chữa bệnh

Gánh nặng bệnh tật

Gánh nặng bệnh tật phản ánh tác động của các vấn đề sức khỏe trong một khu vực qua các chỉ số như chi phí tài chính, tỷ lệ tử vong, tỷ lệ mắc bệnh, và nhiều chỉ số khác.

Để đánh giá gánh nặng bệnh tật, có nhiều phương pháp khác nhau. Một trong số đó là Năm nguy cơ mất cuộc sống (YPLL), ước lượng số năm sống bị mất do bệnh tật. Ví dụ, nếu một người qua đời ở tuổi 65 do bệnh tật, và nếu không bị bệnh, người đó có thể sống đến 80 tuổi, thì bệnh đã làm mất 15 năm sống. Phương pháp YPLL không xem xét chất lượng cuộc sống trước khi mất, mà chỉ dựa vào thời gian mất đi. Vào năm 2004, Tổ chức Y tế Thế giới ước tính có 932 triệu năm sống bị mất do tử vong sớm.

Các chỉ số như Năm sống điều chỉnh theo chất lượng (QALY) và Năm sống điều chỉnh theo bệnh tật (DALY) cung cấp cách tiếp cận khác, tính đến cả sức khỏe sau khi chẩn đoán. Ngoài số năm mất do tử vong sớm, các chỉ số này còn tính thêm số năm sống bị ảnh hưởng bởi bệnh. Đặc biệt, DALY có thể cao ở những bệnh có tỷ lệ mắc bệnh cao nhưng tỷ lệ tử vong thấp. Vào năm 2004, Tổ chức Y tế Thế giới ước tính có 1,5 tỷ năm sống điều chỉnh theo bệnh tật bị mất do các bệnh và thương tật. Ở các quốc gia phát triển, bệnh tim và đột quỵ thường gây tử vong, trong khi các bệnh liên quan đến thần kinh như trầm cảm gây mất nhiều năm sống hơn.

Dịch tễ học

Dịch tễ học nghiên cứu tác động của các yếu tố đối với sức khỏe và bệnh tật trong cộng đồng, từ đó xây dựng nền tảng cho các chiến lược y tế trong việc điều trị và phòng ngừa bệnh tật. Đây là lĩnh vực trung tâm trong nghiên cứu y tế cộng đồng và y học dự phòng, dựa trên nguyên lý y học dựa trên bằng chứng (evidence-based medicine). Dịch tễ học hỗ trợ các chuyên gia y tế xác định nguy cơ bệnh tật, phát triển và tối ưu hóa phương pháp điều trị trong y học lâm sàng.

Trong nghiên cứu bệnh tật, dịch tễ học phải đối mặt với khó khăn trong việc xác định chính xác bệnh. Đặc biệt với những bệnh chưa được hiểu rõ, các nhóm nghiên cứu có thể đưa ra các định nghĩa khác nhau về bệnh. Nếu không có định nghĩa thống nhất, sẽ có sự khác biệt trong việc xác định và mô tả các trường hợp bệnh.

Một số cơ sở dữ liệu bệnh được tạo ra từ thông tin do các cơ quan y tế quốc gia và vùng lãnh thổ cung cấp, như cơ sở dữ liệu bệnh Quốc gia (NHMD) của Hoa Kỳ hoặc cơ sở dữ liệu bệnh châu Âu (HMDB), tuy nhiên, hiện tại chưa có cơ sở dữ liệu bệnh toàn cầu.

Điều trị

Các phương pháp điều trị y tế nhằm mục đích chữa bệnh hoặc cải thiện tình trạng sức khỏe. Các phương pháp phổ biến bao gồm dùng thuốc, phẫu thuật, thiết bị y tế và các biện pháp tự chăm sóc. Việc điều trị có thể được thực hiện bởi hệ thống chăm sóc sức khỏe hoặc do người nhà của bệnh nhân thực hiện.

Y tế dự phòng nhằm ngăn ngừa thương tật và bệnh tật trước khi chúng xảy ra. Khi bệnh đã xuất hiện, chữa trị trở nên cần thiết để cải thiện tình trạng sức khỏe, nhưng không thể điều trị triệt để, đặc biệt là đối với các bệnh mãn tính. Nhiều bệnh dù không thể chữa khỏi hoàn toàn vẫn có thể tiếp tục được điều trị. Quản lý cơn đau là một phương pháp đa ngành nhằm giảm đau và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân đau đớn.

Điều trị y tế khẩn cấp cần được thực hiện một cách chính xác, qua khoa cấp cứu hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe khẩn cấp nếu tình trạng không nghiêm trọng.

Liên kết ngoài

• Health Topics: MedlinePlus cung cấp mô tả về hầu hết các bệnh và các bài nghiên cứu hiện tại.
• Medical knols
• OMIM: Thông tin toàn diện về các gen gây bệnh tại Online Mendelian Inheritance in Man.
• CTD: Cơ sở dữ liệu Toxicogenomics So sánh kết nối hóa chất, gen và bệnh tật ở người.
• NLM: Cơ sở dữ liệu khoa học hàng đầu về thông tin trên web tại Thư viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ.
• Health Topics A-Z: Tờ thông tin về nhiều bệnh phổ biến tại Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh.
• Sách hướng dẫn Merck chứa mô tả chi tiết về hầu hết các bệnh.
• Báo cáo: Gánh nặng toàn cầu về bệnh tật từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), 2004.