Tiqui-Taca

Trong bóng đá, Tiqui-Taca hay Tiki-taka (phiên âm: ti-ki Ta-ca) là một loại hình chiến thuật thi đấu trên sân và cũng được xem là một trường phái bóng đá riêng với đặc trưng là lối chơi ưu tiên việc kiểm soát bóng và chuyền ngắn, kết hợp với di chuyển. Đội bóng thành công với trường phái này là FC Barcelona (đến từ xứ Catalonia, Tây Ban Nha) và Đội tuyển Tây Ban Nha

Khái niệm cơ bản

Về nguyên tắc, có thể diễn giải Tiqui-Taca là lối chơi kết hợp giữa 'chuyền' (Tiqui) và 'chạy' (Taca). Những đường chuyền của Tiqui-Taca đa phần ở cự ly trung bình - ngắn và tần số di chuyển không bóng của cầu thủ ở mức cao. Cơ bản 2 yếu tố này đan xen với nhau, làm cho đội chơi Tiqui-Taca luôn kiểm soát được bóng và có cơ hội xuyên phá hàng phòng ngự đối phương.

Lịch sử hình thành

Có thể xem 'cha đẻ' của Tiqui-Taca là huyền thoại bóng đá người Hà Lan Johan Cruyff và nơi khai sinh của nó là FC Barcelona. Cruyff từng thi đấu cho Barcelona giai đoạn 1973-1978, và mãi tới năm 1988 ông mới trở lại làm huấn luyện viên cho đội bóng này. Nhưng trước đó, năm 1979, Cruyff đã góp phần tích cực trong cuộc cách mạng thay đổi lối chơi của Barcelona

Chính Johan Cruyff đã kế thừa và hoàn thiện trường phái Bóng đá tổng lực của huyền thoại Rinus Michels, giúp đội tuyển quê hương Hà Lan trở thành một cường quốc bóng đá, đỉnh cao là chức vô địch EURO 1988. Cruyff đã tạo cho Bóng đá tổng lực và Tiqui-Taca nhiều nét tương đồng. Trước đó (những năm 60-70), không ai nghĩ có thể một đội bóng lại có thể tràn 7-8 cầu thủ lên phần sân đối phương, cũng không ai nghĩ một hậu vệ có thể tham gia tấn công hay tiền đạo lại lùi về phòng ngự.

Đội tuyển Hà Lan khi đó thường thua sút về mặt thể lực so với phần còn lại của châu Âu. Ông đã lấp đi nhược điểm này bằng sơ đồ chiến thuật 4-3-3 với nhiều nhóm phối hợp 3 người với tốc độ cao (khi một cầu thủ Hà Lan có bóng lập tức 2-3 đồng đội sẽ chạy đến xung quanh hỗ trợ). Một hậu vệ dâng cao gần 70m để tham gia tấn công nhưng không cần phải chạy về, khi đã có 1 tiền vệ sẵn sàng đắp lỗ hổng cho anh. Cả đội hình co giãn rất đều đặn, công thủ vẹn toàn mà cầu thủ ít bị xuống sức... Có thể nói, Tiqui-Taca ngày nay là một 'phiên bản cải tiến' của Bóng đá tổng lực.

Ngày nay, mọi cầu thủ của Barcelona (từ đội hình chính, đến dự bị, đến lứa cầu thủ trẻ) đều biết và phải biết chơi Tiqui-Taca. Tất cả đều ghi ơn tượng đài Johan Cruyff. Tuy nhiên huấn luyện viên Sergio Batista từng lên tiếng khẳng định tiqui-taca là sản phẩm của những vũ công Tango đội tuyển Argentina.

Nếu Johan Cruyff được xem là cha đẻ của phong trào Tiqui-Taca, thì Pep Guardiola là người đã nâng nó lên tầm cao mới. Pep Guardiola từng là cầu thủ của Barcelona và là huấn luyện viên trưởng của đội từ năm 2009 đến 2012. Đó là thời điểm vàng son của câu lạc bộ khi họ giành được 2 lần Champions League, 3 lần La Liga, 2 cúp Nhà vua, 3 Siêu cúp Tây Ban Nha, 2 Siêu cúp châu Âu, và 2 lần vô địch FIFA Club World Cup, trong đó năm 2009 họ giành tới 6 danh hiệu (một kỷ lục). Đây cũng là thời kỳ Barcelona sở hữu nhiều cầu thủ xuất sắc như Messi, Xavi, Iniesta, Sergio Busquets,...

Phân tích chiến thuật

Đội hình

Sơ đồ chiến thuật lý tưởng của Tiqui-Taca thường là 4-3-3, đôi khi có thể biến thể thành 4-1-2-3 hoặc 3-4-3. Bên cạnh đó, yếu tố quan trọng là phối hợp tấn công nhóm và phòng ngự khu vực đạt hiệu quả cao.

Như đã nói, Tiqui-Taca là chuyền và chạy. Bóng luôn được chuyền nhanh và liên tục từ người này sang người khác. Các cầu thủ không có bóng phải liên tục di chuyển để nhận bóng. Do di chuyển trong khoảng cách ngắn, cầu thủ không mất quá nhiều sức, trong khi đối phương nếu không thích nghi sẽ mất sức vì cố gắng theo kèm và dễ bị rối loạn thế trận.

Nhìn chung, giống như nhiều chiến thuật khác, Tiqui-Taca yêu cầu sự linh hoạt và đồng bộ, với hàng công và hàng thủ phối hợp cao thấp để duy trì cấu trúc đội hình hợp lý.

Kiểm soát bóng (cầm bóng)

Đây là thử thách tối cao và là điểm yếu của nhiều đội chơi Tiqui-taca. Trên sân bóng hiện đại, việc phòng ngự để giành lại bóng dễ hơn nhiều so với việc ghi bàn: một chút lơ là làm đội bóng có thể mất bóng vào chân đối phương, một tình huống nguy hiểm cho khung thành của họ. Do đó, đội hình Tiqui-Taca cần có các cầu thủ từ phòng ngự đến tiền đạo, có kỹ thuật cá nhân xuất sắc: kỹ năng điều khiển bóng tinh tế, đường chuyền chính xác, khả năng loại bỏ sự áp sát của đối thủ và phản ứng nhanh chóng... Lối chơi này đòi hỏi một trung tâm tuyến giữa tài ba để phân phối bóng khắp sân.

Từ năm 2008 đến nay, trong các trận đấu của Barcelona và ĐT Tây Ban Nha, thời gian kiểm soát bóng trung bình của họ chưa bao giờ dưới 60%. Điều này phần là do họ đã thực hiện Tiqui-Taca thành công, phần là nhờ có các siêu sao như Lionel Messi, Xavi, Andrés Iniesta, Sergio Busquets, Gerard Piqué... trong đội hình.

Chuyền bóng là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát bóng. Để giảm thời gian (tăng tốc) cho các pha phối hợp, bóng phải được chuyền nhanh - gọn - chính xác. Những đường chuyền sai lầm (làm cho đồng đội khó khăn trong việc tiếp nhận bóng, chuyền bóng vào vị trí của đối thủ...) là mối đe dọa đối với Tiqui-Taca.

Ảnh hưởng

Đội bóng Barca và Tây Ban Nha đã xây dựng một chiến thuật tiqui-taca gần như hoàn hảo và nó đang ngày càng phổ biến trên toàn thế giới. Tất cả các đội trẻ của Barcelona hiện nay đều phải học cách chơi và áp dụng chiến thuật này. Ngoài ra, nhiều đội còn học tập và áp dụng lối chơi này.

Có một số đội tuyển quốc gia trên thế giới chơi theo hướng bóng ngắn, thỉnh thoảng được gọi là tiqui-taca nhưng đó chỉ là biệt danh mang tính tượng trưng, thực tế không phải lúc nào chơi bóng ngắn cũng được gọi là tiqui-taca. Lối chơi mà họ áp dụng đối với các đối thủ cũng khác nhau, ví dụ như Thái Lan thường chơi bóng ngắn và bám đèn và họ đã giành chiến thắng 3-0 trước Việt Nam tại vòng loại World Cup 2018, nhưng khi đối đầu với Nhật Bản trong vòng loại World Cup, họ lại chọn phòng ngự, do đó lối chơi của Thái Lan chưa thực sự là tiqui-taca.

Chú thích