Tổ chức không vì lợi nhuận hay tổ chức không vụ lợi (tiếng Anh: nonprofit organization – viết tắt: NPO) là những tổ chức không phân phối lợi nhuận cho các cá nhân hay cổ đông mà sử dụng tài chính để hỗ trợ các mục tiêu xã hội của mình.
Một số ví dụ điển hình của các tổ chức này bao gồm các quỹ từ thiện, hiệp hội thương mại, và các tổ chức nghệ thuật cộng đồng. Nhiều cơ quan chính phủ cũng phù hợp với định nghĩa này, tuy nhiên ở nhiều quốc gia, chúng có thể được phân loại khác và không được xem là tổ chức không vì lợi nhuận.
Tổ chức không vì lợi nhuận có thể thuộc loại tổ chức phi chính phủ, nhưng tổ chức phi chính phủ có phạm vi rộng hơn, có thể hoạt động trên toàn cầu và không liên quan đến chính phủ của bất kỳ quốc gia nào.
Tại nhiều quốc gia, để được công nhận là tổ chức không vì lợi nhuận, cần phải tuân thủ quy trình rõ ràng theo luật pháp địa phương và các tiêu chuẩn quốc tế để xin cấp phép công nhận.
Đặc điểm của tổ chức không vì lợi nhuận
Các tổ chức vì lợi nhuận được thành lập để tạo ra và phân phối lợi nhuận cho cổ đông sau khi đã nộp thuế, trong khi các tổ chức không vì lợi nhuận chỉ nhằm mục đích cung cấp dịch vụ và chương trình vì lợi ích cộng đồng. Những dịch vụ này thường không có sẵn từ các tổ chức địa phương hoặc quốc gia. Mặc dù các tổ chức này có thể tạo ra lợi nhuận, nhưng nó phải được giữ lại để đầu tư vào các chương trình và dịch vụ tương lai, không được phân phối cho cá nhân hay nhà đầu tư. Các tổ chức không vì lợi nhuận có thể sử dụng quỹ nhỏ để thuê quản lý và lãnh đạo. Trong quá khứ, điều này thường bị coi là kinh doanh, nhưng từ cuối những năm 1980, đã có sự đồng thuận rằng các tổ chức này có thể thực hiện sứ mệnh của mình hiệu quả hơn bằng cách áp dụng một số phương pháp quản lý như các doanh nghiệp vì lợi nhuận, bao gồm quản lý nội bộ tốt, đảm bảo tính minh bạch và giám sát hiệu quả.
Mục tiêu của các hoạt động không vì lợi nhuận
Khác với các tổ chức khác, các tổ chức không vì lợi nhuận tập trung vào các hoạt động phục vụ cộng đồng và xã hội. Họ thường chấp nhận chi phí lớn để đạt được các giá trị mà họ mong muốn.
Một số tổ chức nhằm tạo ra môi trường tích cực, bổ ích cho cá nhân, hoặc làm cầu nối giữa các tầng lớp xã hội. Nhiều người chỉ biết đến các tổ chức không vì lợi nhuận, trong khi cũng tồn tại các dự án không vì lợi nhuận, là một phần của các tổ chức và doanh nghiệp vì lợi nhuận.
Dự án phi lợi nhuận do các công ty, tổ chức, hay doanh nghiệp thực hiện thường hoạt động độc lập, có đội ngũ chuyên trách, và hướng đến nhiều mục tiêu như truyền thông và các hoạt động cộng đồng.
Các lĩnh vực phổ biến thường thu hút dự án phi lợi nhuận bao gồm:
- Các vấn đề phúc lợi xã hội và an sinh xã hội
- Bảo vệ môi trường
- Giảm nghèo
- Các dự án phát triển cộng đồng
Lợi nhuận đối với các tổ chức phi lợi nhuận
Các tổ chức phi lợi nhuận, bao gồm cả tổ chức từ thiện, hoạt động tương tự như các doanh nghiệp thông thường với các quy trình như tuyển dụng và giữ chân nhân viên. Các yêu cầu cơ bản của tổ chức ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định về các chương trình khuyến khích nhân viên. Thông thường, các tổ chức phi lợi nhuận áp dụng hai phương pháp chính:
- Đảm bảo mức lương thưởng mang tính cạnh tranh cao. Điều này không có nghĩa các tổ chức/dự án phi lợi nhuận nhất quyết phải có mức lương thật hấp dẫn và nổi bật nhưng cũng phải tương đồng với mức tổng lương trên thị trường lao động.
- Nhiệm vụ, văn hóa chiến lược kinh doanh và chiến lược nhân sự của tổ chức. Đây được coi là một công cụ lý tưởng hỗ trợ cho các chương trình khuyến khích nhân viên bằng việc đặt ra các mục tiêu cụ thể cho các vị trí dựa theo bốn khía cạnh: tài chính, khách hàng, quá trình nội bộ, đào tạo và phát triển.
Tổ chức phi lợi nhuận tại Việt Nam
Hiện có khoảng 800 tổ chức phi lợi nhuận đang hoạt động tại Việt Nam, trên tổng số 7000–10.000 NPO của khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Vài tổ chức phi lợi nhuận có quy mô toàn cầu
- Wikipedia
- Tổ chức Bảo tồn Quốc tế
- Hòa bình xanh
- Viện Goethe
- Thanh thương Hội Quốc tế
- Viện Quản lý Dự án
- Quỹ Mozilla
- WWF Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên: một quỹ được thành lập với mục đích bảo vệ các loài vật quý hiếm
- AIESEC Tổ chức sinh viên phi lợi nhuận lớn nhất thế giới
- CEP: Quỹ hỗ trợ vốn cho người nghèo tự tạo việc làm
- Canstruction
- Tổ chức phi chính phủ
- Chất lượng và an toàn lao động