Buzz
Chuẩn bị
Trả lời Câu hỏi Chuẩn bị trang 124 SGK Văn 12 Cánh diều
Khám phá thông tin qua các nguồn tài liệu như sách, báo, internet,... về tác giả Quang Dũng, về đội quân Tây Tiến và hoàn cảnh sáng tác của bài thơ Tây Tiến
Phương pháp giải:
Tìm hiểu thông tin qua các tài liệu, sách, báo, Internet
Lời giải chi tiết:
- Tác giả:
a. Tiểu sử, cuộc đời:
+ Tên thật: Bùi Đình Diệm
+ Sinh năm:1921- 1988
+ Quê quán: làng Phượng Trì, huyện Đan Phượng, tình Hà Tây
+ Sau năm 1954, ông trở thành biên tập viên Nhà xuất bản Văn học
b. Sự nghiệp văn học:
+ Là một trong những nhà thơ đáng chú ý của văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Pháp
+ Ngoài việc làm thơ, ông còn có nhiều tài năng khác như viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc; tinh thần thơ của Quang Dũng: mạnh mẽ, truyền cảm, lãng mạn và tài hoa
- Đội quân Tây Tiến: Được thành lập vào năm 1947 với hầu hết thành viên là thanh niên Hà Nội, học sinh, sinh viên. Nhiệm vụ chính của họ là bảo vệ biên giới Việt- Lào và tiêu diệt lực lượng quân Pháp. Vùng hoạt động của đội quân này khá rộng lớn: Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình, miền tây Thanh Hóa (Việt Nam), Sầm Nưa (Lào)
- Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ Tây Tiến: Bài thơ được sáng tác vào cuối năm 1948, tại Phù Lưu Chanh (Hà Tây), khi Quang Dũng đã được chuyển đến đơn vị mới và nhớ về đơn vị cũ
Đọc hiểu 1
Trả lời Câu hỏi 1 Đọc hiểu trang 124 SGK Văn 12 Cánh diều
Chú ý đến những nét đặc biệt của cảnh thiên nhiên và hình ảnh người lính trên nền bối cảnh đó
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần đầu bài thơ và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
- Cảnh thiên nhiên: tràn đầy sức sống, mãnh liệt nhưng cũng rất lãng mạn
+ Các địa danh như Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu: đều là những địa danh gợi nhớ về vùng đất mà đội quân Tây Tiến đã hoạt động - gợi cảm giác về sự vắng vẻ, cô đơn
+ Những con đường mòn dốc hiểm trở: quanh co, đáng sợ, khiến người ta nghĩ về sự nguy hiểm, cô đơn, mất mát
+ Rừng núi hoang dã ẩn chứa nhiều bí ẩn và mối đe dọa: sương đọng trên đoàn quân mệt mỏi, tiếng thác rền vang, con hổ dọa người...
+ Vẻ đẹp thơ mộng, dịu dàng, lãng mạn: “Những đoá hoa Mường Lát nở vào đêm, nhà Pha Luông che mưa xa xa”
- Hình ảnh người lính trên nền cảnh thiên nhiên:
+ Tâm trạng phấn khởi, lạc quan:
- “đoàn quân mệt mỏi”: phản ánh thực tế - đội quân mệt mỏi sau những chặng đường mệt mỏi
- “hoa nở vào đêm hơi”: lãng mạn - thấy hoa nở giữa rừng
+ Can đảm, kiên cường:
“ Anh bạn dẫn đầu không rời bước nữa/ Gục lên súng mũ, bỏ quên tất cả”
→ Có nhiều cách hiểu: Người lính trong cuộc hành trình mệt mỏi, gục vào súng mũ để ngủ say nhưng cũng có thể hiểu là Người lính gục xuống trong cuộc hành trình do kiệt sức, mệt mỏi do những cơn sốt rét ác tính
+ Mối quan hệ hòa thuận giữa quân và dân trong thời kỳ kháng chiến:
“Nhớ nhung Tây Tiến mùi cơm nghi ngút/ Mai Châu mùi mắm thơm nồng”
Đọc hiểu 2
Trả lời Câu hỏi 2 Đọc hiểu trang 125 SGK Văn 12 Cánh diều
Chú ý đến hình ảnh thiên nhiên và tâm trạng con người
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần hai bài thơ và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
- Hình ảnh thiên nhiên: “buổi chiều ấy”, “hồn cây”, “hoa rung lả tả”
+ Không gian bao la, mơ màng
+ Phép đảo ngữ “Trôi dòng nước lũ hoa rung lả tả” thể hiện sự hoang vắng, có chút nỗi buồn
- Tâm trạng của con người: “có thấy”, “có nhớ”
+ Thành ngữ: 'Có thấy-có nhớ' thể hiện sự nhớ nhung, luyến tiếc sâu sắc
+ 'Dáng người trên đồi mọc': Dáng vẻ uyển chuyển, thướt tha với sự đẹp tự nhiên của hoa rung theo dòng nước lũ
Đọc hiểu 3
Trả lời Câu hỏi 3 Đọc hiểu trang 125 SGK Văn 12 Cánh diều
Mô tả về hình tượng người lính Tây Tiến.
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần đầu bài thơ và trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
Hình tượng người lính Tây Tiến được phản ánh rất chân thực thông qua những chi tiết cuối cùng của đoạn văn
- Tính cách: Ngoại hình bất thường do điều kiện khắc nghiệt
+ “tóc không mọc”: cạo trọc để tiện lợi, bị rụng tóc do bệnh sốt rét
+ “quân mặc áo màu xanh lá”: da xanh xao do thiếu chất dinh dưỡng, do bị sốt rét tàn phá
→ Phản ánh thực trạng khốc liệt, thiếu thốn, bệnh tật trên chiến trường.
- Tính cách:
+ “dữ dằn, oai vệ”: thể hiện tính kiên cường, quyết tâm của người lính Tây Tiến
- Tâm hồn cao thượng, lãng mạn và kiêu hãnh:
+ “mơ về quê hương qua biên giới”: luôn nhớ về quê hương
+ “Mơ Hà Nội đẹp, nữ tính”: mơ về Hà Nội - thành phố xinh đẹp
- Lý tưởng cao đẹp: “áo bào thay chiếu”
→ Miêu tả sự hy sinh của người lính một cách thanh thản, yên bình và cao quý, gây ấn tượng sâu sắc, kích động tâm hồn
Sau khi đọc 1
Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 126 SGK Văn 12 Cánh diều
Ban đầu, bài thơ có tên là Nhớ Tây Tiến, nhưng sau đó tác giả đã đổi thành Tây Tiến. Theo bạn, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ nội dung văn bản và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
Bài thơ ban đầu có tên là “Nhớ Tây Tiến” nhưng sau khi được tái bản, tác giả đã đổi thành “Tây Tiến”.
Theo ông, hai từ Tây Tiến đã đủ để gợi lên, tức là tạo ra một tựa đề ngắn gọn mà không cần phải tiết lộ cảm xúc ngay từ đầu. Đồng thời, việc thay đổi tiêu đề giúp cho độc giả có cảm giác tác giả đang sống thực với vùng đất và con người Tây Tiến. Hơn nữa, hai từ Tây Tiến còn gợi lên một tư thế mạnh mẽ, quyết đoán.
Sau khi đọc 2
Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 126 SGK Văn 12 Cánh diều
Bài thơ có thể được chia thành bao nhiêu phần? Nêu ý chính của từng phần, và chỉ ra sự liên kết giữa chúng.
Phương pháp giải:
Đọc kỹ nội dung văn bản và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
- Bài thơ có thể chia thành 4 phần:
+ Phần 1: “Sông Mã… thơm nếp xôi”: Các cuộc hành quân gian khổ và bối cảnh thiên nhiên miền Tây hùng vĩ, hoang dã, dữ dội
+ Phần 2: “Doanh trại… hoa đong đưa”: Kỉ niệm đẹp về mối quan hệ quân dân trong những buổi liên hoan đêm và cảnh vật thơ mộng của miền Tây
+ Phần 3: “Tây Tiến đoàn… khúc độc hành”: Đặc điểm của người lính Tây Tiến
+ Phần 4: Còn lại: Lời thề kết nối với đoàn quân Tây Tiến
- Mạch cảm xúc của bài thơ: Bắt đầu với sự nhớ nhung, tiếp theo là những ký ức của nhà thơ về Tây Tiến và kết thúc với lời khẳng định sự gắn bó vĩnh viễn của bản thân với Tây Tiến.
Sau khi đọc 3
Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 126 SGK Văn 12 Cánh diều
Khác biệt về cảnh vật thiên nhiên trong bài thơ Tây Tiến được thể hiện như thế nào qua các đoạn thơ? Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến được miêu tả ra sao trên nền cảnh thiên nhiên ấy?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ nội dung văn bản và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
1. Sự khác biệt về cảnh vật thiên nhiên trong bài thơ Tây Tiến được mô tả sinh động qua các đoạn thơ:
a. Đoạn 1: Cảnh thiên nhiên Tây Bắc hoang vu, dữ dội, khắc nghiệt nhưng cũng rất thơ mộng, trữ tình:
- Cảnh thiên nhiên hoang vu, dữ dội:
+ Các địa danh như Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu: gợi lên bối cảnh hoạt động của binh đoàn Tây Tiến- làm cho người đọc cảm nhận được sự xa xôi, heo hút
+ Những con đường hành quân hiểm trở: dốc núi khúc khuỷu, thăm thẳm, cồn mây heo hút, súng ngửi trời, ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
+ Rừng núi hoang dã đầy bí ẩn và đe dọa: sương mù lấp đoàn quân mệt, thác gầm thét, cọp trêu người,…
- Cảnh thiên nhiên Tây Bắc thơ mộng, trữ tình: “Mường Lát hoa về trong đêm, nhà Pha Luông mưa xa khơi”; “Nhớ Tây Tiến, cơm lên khói”, “Mai Châu mùa thơm nếp xôi”
b. Đoạn 2: Cảnh thiên nhiên Tây Bắc mộng mơ, huyền ảo, mê say, sâu lắng: “hội đuốc hoa”, “xây hồn thơ”; “dòng nước lũ hoa đong đưa” ( sử dụng nhân hóa để làm cho hình ảnh trở nên trữ tình, thơ mộng hơn)
2. Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến:
- Chịu nhiều khó khăn, gian khổ:
+ “không mọc tóc”, “mặc áo xanh lá”
+ “đoàn quân mỏi” có thể hiểu là người lính mệt mỏi, gục vào súng mũ ngủ say sưa như quên hết sự đời hoặc có thể hiểu Người lính ngã xuống trong cuộc hành trình vì mệt mỏi, vì kiệt sức do những cơn sốt rét ác tính
→ Hiện thực chiến tranh với những vất vả, khó khăn trong chặng đường hành quân
- Mạnh mẽ, hào hoa:
+ “dữ oai hùm”: khí chất mạnh mẽ, dũng cảm khiến cho quân thù khiếp sợ
+ “Mắt trừng”: ánh mắt dữ dội gợi mộng diệt thù => thể hiện sức mạnh căm thù giặc
+ “dáng kiều thơm”: nhớ về quê hương Hà Nội- thành phố xinh đẹp
+ “súng ngửi trời”: Miêu tả tư thế kiêu dũng, làm chủ của người chiến sĩ đồng thời thể hiện vẻ đẹp oai phong, lẫm liệt của những chiến sĩ
- Lí tưởng cao đẹp: “Áo bào thay chiếu anh về đất”
→ Khắc họa sự hi sinh của người lính một cách thanh thản, thầm lặng và cao cả, gây xúc động lòng người, lay động thiên nhiên.
Sau khi đọc 4
Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 126 SGK Văn 12 Cánh diều
Phân tích vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng của hình tượng người lính trong đoạn thơ: “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc… Sông Mã gầm lên khúc độc hành”
Phương pháp giải:
Đọc kỹ nội dung phần 3 và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
- Vẻ đẹp lãng mạn, hào hoa của người lính Tây Tiến ( 4 câu đầu):
+ “Không mọc tóc”: hình ảnh người lính cạo trọc đầu để thuận tiện nhưng có thể hiểu là do cơn sốt rét nên họ bị rụng hết tóc.
+ “Quân xanh màu lá”: có thể hiểu là quân thiếu thốn nên da xanh xao, hoặc người lính phải dùng lá cây để ngụy trang tránh kẻ địch phát hiện.
+ Người lính hiện lên rất lãng mạn, hào hoa, có lòng yêu nước nồng nàn, khát khao lập chiến công. Ngày dõi tầm mắt vượt biên giới mơ lập chiến công, tiêu diệt quân thù. Đêm mơ về Hà Nội có người thân, người yêu.
→ Hiện thực chiến tranh gian khổ thiếu thốn đã làm cho người lính da dẻ xanh xao, sốt rét làm họ trụi cả tóc. Nhưng dưới cái nhìn lãng mạn của Quang Dũng đã thấy họ ốm mà không yếu, bên trong cái hình hài tiều tụy của họ chứa đựng một sức mạnh phi thường.
- Chất bi tráng về hình tượng người lính (4 câu sau):
+ “ Áo bào thay chiếu anh về đất”: Nơi chiến trường trận mạc, những người lính nằm xuống cũng chẳng có tấm chiếu manh để che đậy nhưng tác giả gọi áo người lính là “áo bào” để bày tỏ sự kính trọng.
+ Nghệ thuật nói giảm nói tránh: “anh về đất”; tiếng gầm của dòng sông như sự chia sẻ, đồng cảm của thiên nhiên “sông Mã gầm lên”
Sau khi thảo luận về bài thơ số 5
Trả lời Câu hỏi 5 sau khi xem xét trang 126 SGK Văn 12 Cánh diều
Bài thơ Tây Tiến thể hiện sự hòa quyện giữa âm nhạc và họa sĩ, sử dụng từ ngữ mới mẻ và độc đáo. Hãy phân tích thành công của nghệ thuật trong đó?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
Trong hội hoạ, chất liệu là đường nét, màu sắc, hình dạng… còn trong âm nhạc là âm thanh, nhịp điệu, tiết tấu… Trong thơ của Quang Dũng, các yếu tố này đều được thể hiện.
- Chất nhạc: Giọng thơ biến đổi linh hoạt, phù hợp với nội dung mỗi phần
+ Mở đầu bằng niềm nhớ Tây Tiến “chơi vơi”, gần và xa, sâu lắng và quyến luyến: “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!”. Từ “ơi” kết hợp với “chơi vơi” tạo ra âm hưởng ngân vang, tình cảm.
+ Tiếp theo là những nhịp thơ trầm bổng với các câu thơ đan xen để miêu tả thiên nhiên khắc nghiệt
+ Khi diễn tả sự hy sinh của lính, nhịp thơ giảm nhẹ khiến câu thơ trở thành một “khúc độc hành” tiễn đưa.
- Chất họa:
+ Các đoạn thơ sử dụng nhiều từ ngữ tạo hình, kết hợp với nghệ thuật tương phản và những nét vẽ gân guốc: dốc núi khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút, súng ngửi trời, ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống… đã vẽ ra một bức tranh núi rừng Tây Bắc khắc nghiệt, khó khăn.
+ Xen vào những nét vẽ gân guốc giàu tính tạo hình là những nét vẽ mềm mại, màu mực lạnh lẽo của khói cơm, màu sương mờ ảo làm dịu đi sự gian khổ của thơ.
+ Trong bức tranh thiên nhiên là hình ảnh con người nhỏ bé nhưng với tư thế tự tin, làm chủ thiên nhiên
Sau khi thảo luận về bài thơ số 6
Trả lời Câu hỏi 6 sau khi xem xét trang 126 SGK Văn 12 Cánh diều
Ghi lại cảm nhận về cảm hứng và phong cách lãng mạn của bài thơ Tây Tiến
Phương pháp giải:
Đọc kỹ nội dung và trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
- Cảm hứng lãng mạn: Nỗi nhớ tràn ngập qua dòng ký ức: tác giả nhớ rừng núi hoang vu, hiểm trở, khắc nghiệt, nhớ những cảnh đẹp huyền ảo, lãng mạn, đặc biệt là nhớ bước quân hành của đoàn quân Tây Tiến, nhớ gương mặt, ánh mắt, nhớ cả những hy sinh gian khổ, những phút giây đồng đội nằm xuống nơi biên cương.
- Phong cách lãng mạn:
+ Diễn tả sự tương phản về vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc vừa lãng mạn, trữ tình nhưng cũng vừa khắc nghiệt, hùng vĩ “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi Mường Lát hoa về trong đêm mời”
+ Tạo dựng hình ảnh người lính Tây Tiến với vẻ đẹp hùng vĩ, hào hoa, phóng khoáng, đậm chất lãng mạn:
- “ Đồng đội dẫu chưa bước chân nữa/ Ngã ngũ súng mũ, quên cả đời!”
→ Đây là một cái chết oai hùng, mạnh mẽ, đủ sức nâng cao tình yêu cuộc sống và tinh thần quyết tử cho đất nước ở trong mỗi con người Việt Nam
+ “Không mọc tóc”: hình ảnh người lính cạo trọc đầu để tiện lợi nhưng cũng có thể hiểu là do cơn sốt rét khiến họ mất tóc.
+ “Quân xanh màu lá”: có thể hiểu là quân thiếu thốn nên da xanh xao, hoặc người lính phải dùng lá cây để ngụy trang trước kẻ thù.
+ Người lính hiện ra với hình ảnh lãng mạn, hào hoa, đam mê đất nước, khát khao chiến công. Ban ngày tìm vượt biên giới mơ về chiến công, tiêu diệt kẻ thù. Đêm mơ về Hà Nội có người thân, người yêu.
→ Thực tế của cuộc chiến tranh gian khổ đã khiến cho người lính da xanh xao, sốt rét khiến họ mất cả tóc. Nhưng dưới cái nhìn lãng mạn của Quang Dũng, họ không yếu đuối, bên trong hình ảnh tiều tụy ấy chứa đựng một sức mạnh phi thường.
→ Nhận xét:
- Cảm hứng lãng mạn trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng tạo nên dấu ấn sâu sắc trong văn thơ Việt Nam thời kỳ chống Pháp.
- Đóng góp vào việc thể hiện sự hồn nhiên, tinh tế, vẻ hào hoa, phóng khoáng, đậm chất lãng mạn của tinh thần thơ Quang Dũng.
