Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế

Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế (tiếng Anh: International Organization for Standardization, thường gọi là ISO, phát âm tiếng Anh: /ˈaɪsoʊ/) là tổ chức chuyên thiết lập các tiêu chuẩn toàn cầu cho thương mại và công nghiệp trên toàn thế giới.

ISO được thành lập vào ngày 23 tháng 2 năm 1947. Trụ sở chính của ISO đặt tại Genève, Thụy Sĩ. Tính đến năm 2018, tổ chức này có 161 thành viên quốc gia (các cơ quan tiêu chuẩn quốc gia).

Mặc dù ISO tự nhận là tổ chức phi chính phủ (NGO), nhưng sự ảnh hưởng của nó trong việc thiết lập các tiêu chuẩn, thường trở thành quy định pháp lý qua các hiệp định hoặc tiêu chuẩn quốc gia, khiến tổ chức này có sức mạnh vượt trội so với nhiều NGO khác, hoạt động như một liên minh với sự phối hợp chặt chẽ với các chính phủ. Các thành viên bao gồm một cơ quan tiêu chuẩn từ mỗi quốc gia và các tập đoàn lớn.

ISO phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (International Electrotechnical Commission, viết tắt IEC), cơ quan chịu trách nhiệm tiêu chuẩn hóa các thiết bị điện.

Tên gọi chính thức

Tổ chức này thường được gọi đơn giản là ISO, dẫn đến sự hiểu lầm rằng ISO là International Standards Organization hoặc một tên tương tự. Tuy nhiên, ISO không phải là từ viết tắt; nó bắt nguồn từ từ tiếng Hy Lạp isos, có nghĩa là 'tương đương'. Tên chính thức của tổ chức trong tiếng Anh là International Organization for Standardization, trong khi trong tiếng Pháp là Organisation Internationale de Normalisation. Để tạo ra một dạng viết tắt thống nhất, các sáng lập viên đã chọn ISO, mặc dù nó không phải là một từ viết tắt cụ thể. ISO cũng sử dụng tên International Organization for Standardization trong các báo cáo của mình.

Ngôn ngữ sử dụng

Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế sử dụng ba ngôn ngữ chính: tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Nga.

Tiêu chuẩn quốc tế và tài liệu khác

Sản phẩm chủ yếu của ISO là các Tiêu chuẩn Quốc tế, bên cạnh đó tổ chức này cũng phát hành các Báo cáo Kỹ thuật, Chi tiết Kỹ thuật, Chi tiết Kỹ thuật Công bố Rộng rãi, Bản Sửa lỗi Kỹ thuật, và Hướng dẫn Sử dụng.

Các tiêu chuẩn của ISO được đánh số và có định dạng như 'ISO[/IEC] [IS] nnnnn[]: Tiêu đề', trong đó 'nnnnn' là số tiêu chuẩn, 'yyyy' là năm phát hành, và 'Tiêu đề' mô tả nội dung quy định. IEC chỉ được thêm vào khi tiêu chuẩn là kết quả của công việc JTC1. Ngày và IS sẽ bị loại bỏ trong các tiêu chuẩn chưa hoàn thiện hoặc chưa công bố, và cả hai có thể (trong một số trường hợp) không có trong tiêu đề của các tài liệu đã công bố.

Ngoài việc phát hành các tiêu chuẩn, ISO cũng xuất bản các báo cáo kỹ thuật cho những tài liệu không đủ điều kiện trở thành tiêu chuẩn quốc tế, như các tham chiếu và giải thích. Các báo cáo này có cách đặt tên tương tự như tiêu chuẩn, với sự khác biệt là cụm từ TR thay cho IS trong tên. Ví dụ:

• ISO/IEC TR 17799:2000 Mã thông lệ quản lý an ninh thông tin.
• ISO TR 15443-1/3 Công nghệ thông tin – Các kỹ thuật an ninh – Khung đảm bảo an ninh công nghệ thông tin (IT) 1-3

Cuối cùng, ISO cũng thỉnh thoảng phát hành các Đính chính kỹ thuật, là các sửa đổi nhỏ cho các tiêu chuẩn hiện tại nhằm khắc phục lỗi kỹ thuật hoặc cải thiện khả năng sử dụng và mở rộng áp dụng. Những đính chính này thường được phát hành với dự định rằng các tiêu chuẩn liên quan sẽ được cập nhật hoặc loại bỏ trong đợt xem xét tiếp theo.

Quyền sở hữu trí tuệ của tài liệu ISO

Tài liệu của ISO được bảo vệ bản quyền và thường yêu cầu phí cho việc sao chép. Tuy nhiên, ISO không thu phí đối với nhiều bản sao của các dự thảo tài liệu dưới dạng điện tử. Mặc dù các bản dự thảo này có thể hữu ích, người dùng cần thận trọng vì chúng có thể thay đổi đáng kể trước khi trở thành tiêu chuẩn chính thức.

Vấn đề trong thập niên 1990

Trong thập niên 1990, ISO bị chỉ trích vì sự chậm trễ, quan liêu và thiếu nhạy bén với phản hồi từ các nhà tài trợ và khách hàng. Một ví dụ tiêu biểu là dự án Open Systems Interconnect (Các hệ thống tương kết mở), nỗ lực phát triển một tiêu chuẩn mạng máy tính duy nhất, đã thất bại vào năm 1996 do vấn đề liên kết hoạt động và xung đột giữa các nhà tài trợ. Sự chú ý sau đó chuyển sang Internet Engineering Task Force (IETF), một tổ chức phi lợi nhuận và mở, phát triển các tiêu chuẩn cần thiết cho Internet. Khi IETF trở nên chậm chạp, các nhà tài trợ chuyển sang hỗ trợ các tổ chức linh hoạt và hiệu quả hơn như W3C, được sáng lập bởi Tim Berners-Lee, người phát minh ra World Wide Web. ISO đã thực hiện một số cải cách để giảm thời gian công bố tiêu chuẩn.

Các tiêu chuẩn quốc tế của ISO không ràng buộc với bất kỳ quốc gia hay ngành nào cụ thể; chúng chỉ mang tính chất tham khảo toàn cầu. Điều này có thể dẫn đến việc một số tiêu chuẩn không hoàn toàn phù hợp với các yêu cầu xã hội, văn hóa hoặc pháp lý ở từng khu vực. Nó cũng phản ánh thực tế rằng các chuyên gia quốc tế và trong nước tham gia vào việc xây dựng các tiêu chuẩn không luôn đồng thuận, và không phải tất cả các đề xuất đều trở thành tiêu chuẩn do yêu cầu biểu quyết nhất trí. Các quốc gia và tổ chức tiêu chuẩn địa phương vẫn là người quyết định cuối cùng.

Những sản phẩm mang tên ISO

Sự phổ biến rộng rãi của nhiều tiêu chuẩn ISO đã dẫn đến việc dùng từ 'ISO' để chỉ các sản phẩm tuân thủ tiêu chuẩn này. Ví dụ điển hình bao gồm:

• Các tệp hình ảnh CD thường kết thúc bằng đuôi 'ISO', chỉ việc chúng sử dụng hệ thống tệp chuẩn ISO 9660 (có thể có các hệ thống tệp khác cũng được sử dụng). Do đó, các hình ảnh CD thường được gọi đơn giản là 'ISO'. Hầu hết các máy tính có ổ CD-ROM đều có thể đọc đĩa CD sử dụng tiêu chuẩn này. Các đĩa DVD-ROM cũng áp dụng hệ thống tệp ISO 9660.
• Độ nhạy sáng của phim được đo lường theo tiêu chuẩn ISO, vì vậy tốc độ của phim thường được gọi là 'số ISO'. Các tiêu chuẩn tương đương là ASA và DIN.

Ủy ban kỹ thuật chung ISO/IEC số 1

Để giải quyết sự chồng chéo trong lĩnh vực tiêu chuẩn hóa và các công việc liên quan đến công nghệ thông tin, ISO và IEC đã thành lập Ủy ban Kỹ thuật Chung, được biết đến với tên gọi ISO/IEC JTC1. Đây là ủy ban đầu tiên trong loại hình này và vẫn là duy nhất tính đến thời điểm hiện tại. Nhiệm vụ chính thức của ủy ban này là:

Phát triển, duy trì, thúc đẩy và đơn giản hóa các tiêu chuẩn công nghệ thông tin cần thiết cho thị trường toàn cầu nhằm đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và người dùng, bao gồm:

• Xây dựng và phát triển hệ thống cũng như công cụ IT,
• Đảm bảo tính thực thi và chất lượng của sản phẩm và hệ thống IT,
• Bảo mật hệ thống IT và thông tin,
• Tính linh hoạt của các ứng dụng phần mềm,
• Đảm bảo sự tương thích giữa các phần của sản phẩm và hệ thống IT,
• Hợp nhất các công cụ và môi trường làm việc,
• Đồng nhất từ vựng IT,
• Giao diện người dùng thân thiện và hài hòa.

Hiện tại, có 18 tiểu ban (SC):

• SC 02 – Các bộ mã ký tự
• SC 06 – Trao đổi và thông tin giữa các hệ thống
• SC 07 – Công nghệ phần mềm và hệ thống
• SC 17 – Thẻ và nhận dạng cá nhân
• SC 22 – Ngôn ngữ lập trình, môi trường và các hệ thống giao diện phần mềm
• SC 23 – Các thiết bị lưu trữ dữ liệu tháo lắp sử dụng công nghệ ghi quang học và/hoặc từ tính
• SC 24 – Đồ họa máy tính và xử lý ảnh
• SC 25 – Kết nối thiết bị công nghệ thông tin
• SC 27 – Các kỹ thuật bảo mật công nghệ thông tin
• SC 28 – Các thiết bị văn phòng
• SC 29 – Mã hóa thông tin âm thanh, hình ảnh, đa phương tiện và siêu phương tiện
• SC 31 – Nhận dạng tự động và kỹ thuật thu thập dữ liệu
• SC 32 – Quản lý và trao đổi dữ liệu
• SC 34 – Mô tả tài liệu và ngôn ngữ xử lý
• SC 35 – Giao diện người dùng
• SC 36 – Công nghệ thông tin trong giáo dục, học tập và đào tạo
• SC 37 – Sinh trắc học

Tư cách thành viên trong ISO/IEC JTC1 giống như tư cách trong hai tổ chức sáng lập nên nó. Thành viên có thể là chính thức (P) hoặc quan sát (O), với sự khác biệt chính là quyền biểu quyết về các tiêu chuẩn và sản phẩm khác. Không có yêu cầu về việc duy trì hai (hay bất kỳ) tư cách trong tất cả các tiểu ban. Mặc dù không phổ biến, các tiểu ban có thể được thành lập để giải quyết các tình huống mới (như SC 37 được thành lập vào năm 2004) hoặc bị giải tán nếu không còn phù hợp.

• Danh mục các tiêu chuẩn ISO
• Viện Tiêu chuẩn Quốc gia Hoa Kỳ (ANSI)
• Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (IEC)
• ISO15189
• Tiêu chuẩn hóa

Các liên kết bên ngoài

• Giải thích các tiêu chuẩn ISO