Toán lớp 4 trang 157: Ứng dụng của tỷ lệ bản đồ

1. Tỷ lệ bản đồ là gì?

Bản đồ là một phiên bản thu nhỏ chính xác của khu vực hoặc toàn bộ hành tinh, tạo ra một cái nhìn tổng quan về không gian và chi tiết môi trường xung quanh. Tỷ lệ bản đồ là một chỉ số quan trọng đo khoảng cách trên bản đồ so với thực tế, biểu thị mức độ thu nhỏ của bản đồ so với thế giới thật. Tỷ lệ càng lớn, chi tiết càng nhiều; ngược lại, tỷ lệ nhỏ hơn cho cái nhìn tổng quan rộng hơn.

Ký hiệu trên bản đồ giúp chúng ta hiểu tỷ lệ giữa thực tế và bản đồ thu nhỏ. Ký hiệu này thường ở dạng 1, với M là số lần khoảng cách trên bản đồ so với thực tế. Khi tỷ lệ bản đồ nhỏ (M lớn), bản đồ ít chi tiết và bao quát hơn. Ngược lại, tỷ lệ lớn (M nhỏ) cung cấp nhiều chi tiết hơn về khu vực, làm cho bản đồ chính xác hơn và thể hiện rõ hơn các đặc điểm của khu vực.

Tỷ lệ xích, ký hiệu là T, là một yếu tố quan trọng trong bản vẽ hoặc bản đồ. Tỷ lệ xích được tính bằng cách lấy tỷ số giữa khoảng cách a trên bản vẽ hoặc bản đồ và khoảng cách thực tế b ngoài thực tế. Công thức là: Tỷ lệ xích (T) = Khoảng cách trên bản vẽ (a) / Khoảng cách thực tế (b). Để đảm bảo tính chính xác, a và b phải được đo bằng cùng một đơn vị, cho phép tỷ lệ xích phản ánh đúng sự thu nhỏ hoặc phóng to của bản vẽ so với thực tế.

2. Toán lớp 4 trang 157: ứng dụng của tỷ lệ bản đồ

Câu 1: Điền số phù hợp vào ô trống:

Hướng dẫn:

Để xác định độ dài thực tế trên bản đồ tỷ lệ 1:500,000, ta nhân độ dài trên bản đồ với tỷ lệ này, tức là nhân với 500,000. Thực hiện phép biến đổi này cho các độ dài khác để tính toán chính xác trên bản đồ.

Câu 2: Trên bản đồ tỷ lệ 1:200, chiều dài phòng học lớp em đo được là 4cm. Vậy chiều dài thực sự của phòng học là bao nhiêu mét?

Phương pháp giải quyết:

- Đầu tiên, tỷ lệ bản đồ 1:200 có nghĩa là mỗi cm trên bản đồ tương đương với 200 cm trong thực tế. Để tính chiều dài thực của phòng học, ta nhân chiều dài trên bản đồ (4 cm) với tỷ lệ 200 (4 x 200 = 800 cm).

- Kết quả là 800 cm trong thực tế. Để dễ hiểu hơn, chuyển đổi từ cm sang mét, 800 cm tương đương với 8 mét.

- Vậy, chiều dài thực của phòng học là 8 mét.

Câu 3: Trên bản đồ tỷ lệ 1:2,500,000, quãng đường từ Thành phố Hồ Chí Minh đến Quy Nhơn đo được là 27cm. Tính chiều dài thực tế của quãng đường này.

Phương pháp giải:

- Với bản đồ có tỷ lệ 1:2,500,000, mỗi cm trên bản đồ tương đương với 2,500,000 cm ngoài thực tế. Để tính chiều dài thực của quãng đường, ta nhân chiều dài trên bản đồ (27 cm) với tỷ lệ 2,500,000, cho kết quả là 67,500,000 cm.

- Để dễ hiểu hơn, chuyển đổi đơn vị cm sang km bằng cách chia 67,500,000 cm cho 100,000 (vì 1 km = 100,000 cm), kết quả là 675 km.

Do đó, quãng đường từ Thành phố Hồ Chí Minh đến Quy Nhơn là 675 km. Đáp số: 675 km.

3. Hướng dẫn đo khoảng cách thực tế từ tỷ lệ bản đồ

Để tính khoảng cách thực địa (theo đường chim bay) dựa vào tỷ lệ bản đồ, bạn có thể làm theo các bước sau:

- Đo chính xác khoảng cách giữa hai điểm trên bản đồ: Sử dụng thước đo chính xác để xác định chiều dài giữa hai điểm trên bản đồ. Đảm bảo dùng đơn vị đo được trên bản đồ, chẳng hạn như centimet hoặc inch, để có kết quả chính xác. Trong quá trình đo, lưu ý theo dõi các điểm đặc trưng hoặc cạnh của bản đồ để đạt độ chính xác cao nhất.

- Ghi lại độ dài đo được: Sau khi hoàn tất việc đo, ghi lại chiều dài đo được bằng thước đo. Việc này giúp bạn dễ dàng theo dõi và tiếp tục các bước tính toán tiếp theo.

- Áp dụng tỷ lệ bản đồ để tính khoảng cách thực tế: Cuối cùng, dùng tỷ lệ bản đồ để chuyển đổi độ dài trên bản đồ thành khoảng cách thực tế. Bằng cách nhân độ dài đo được trên bản đồ với tỷ lệ bản đồ, bạn sẽ tính được khoảng cách thực giữa hai điểm theo đường chim bay hoặc đường thẳng.

Nhờ vậy, chúng ta có thể chuyển đổi khoảng cách trên bản đồ thành khoảng cách thực tế một cách chính xác và hiệu quả.

4. Ý nghĩa của việc ứng dụng tỷ lệ bản đồ

Việc ứng dụng tỷ lệ bản đồ đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực và ảnh hưởng lớn đến quyết định và kế hoạch. Dưới đây là một số vai trò chính của việc sử dụng tỷ lệ bản đồ:

- Xác định vị trí và định hướng: Tỷ lệ bản đồ giúp xác định chính xác vị trí và hướng di chuyển. Nó cho phép chúng ta biết chính xác nơi mình đang ở và cách di chuyển từ điểm A đến điểm B. Điều này không chỉ quan trọng trong cuộc sống hàng ngày mà còn trong hàng hải, hàng không và lập kế hoạch du lịch.

- Kế hoạch giao thông: Trong lĩnh vực giao thông và vận tải, tỷ lệ bản đồ rất quan trọng. Nó giúp lập kế hoạch giao thông hiệu quả hơn bằng cách dự đoán tắc nghẽn, tính toán khoảng cách và thời gian di chuyển, và tìm các tuyến đường tối ưu cho các phương tiện.

- Quản lý đất đai và quy hoạch đô thị: Trong việc quản lý đất đai và quy hoạch đô thị, tỷ lệ bản đồ là yếu tố then chốt, giúp xác định và phân bổ các khu vực đất, đồng thời hướng dẫn phát triển đô thị. Các quyết định về xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển thường dựa trên thông tin từ tỷ lệ bản đồ.

- Nghiên cứu môi trường và khảo sát địa lý: Tỷ lệ bản đồ đóng vai trò thiết yếu trong nghiên cứu môi trường và khảo sát địa lý, hỗ trợ việc thu thập dữ liệu, xác định vị trí yếu tố môi trường, theo dõi biến đổi địa hình và phân tích sự tương tác giữa con người và môi trường tự nhiên.

- Lập kế hoạch dự án xây dựng: Trong lĩnh vực xây dựng và công trình, tỷ lệ bản đồ là công cụ quan trọng giúp lập kế hoạch và thiết kế dự án. Hiểu rõ cấu trúc khu vực, địa hình và các yếu tố địa lý khác qua tỷ lệ bản đồ giúp xác định vị trí tối ưu cho cơ sở hạ tầng, đảm bảo an toàn và hiệu quả dự án.

- Quản lý tài nguyên tự nhiên: Tỷ lệ bản đồ có vai trò quyết định trong quản lý tài nguyên tự nhiên, hỗ trợ giám sát và quản lý các tài nguyên như rừng, đất nông nghiệp, và các nguồn tài nguyên khác. Việc đo lường và theo dõi biến đổi địa lý qua tỷ lệ bản đồ là thiết yếu cho việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

- Truyền thông và trực quan hóa dữ liệu: Tỷ lệ bản đồ là công cụ hữu ích trong việc truyền tải thông tin và trực quan hóa dữ liệu phức tạp. Chúng giúp biểu diễn thông tin địa lý, làm rõ dữ liệu phân tán và thể hiện mối liên hệ giữa các yếu tố khác nhau, từ đó giúp người dùng hiểu rõ hơn về các vấn đề liên quan đến địa lý, môi trường và xã hội.

Tóm lại, việc ứng dụng tỷ lệ bản đồ đóng vai trò thiết yếu trong đời sống hàng ngày, ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực xã hội và kinh tế. Nó tạo nền tảng cho việc xác định vị trí, lập kế hoạch, và quản lý tài nguyên cũng như môi trường.

Ngoài ra, bạn đọc có thể tham khảo bài viết chi tiết sau để biết thêm thông tin: Giải vở bài tập Toán 4 bài 155 Ôn tập về các phép tính với số tự nhiên. Cảm ơn bạn đã quan tâm!