Tốc độ Màn trập: Khám phá Ý nghĩa và Ứng dụng

Khi bạn đầu tiên sử dụng máy ảnh, việc điều chỉnh tốc độ màn trập có thể làm bạn bối rối. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tốc độ màn trập, ý nghĩa và cách điều chỉnh nó khi chụp ảnh. Hãy theo dõi để có thêm kiến thức hữu ích!

1. Tìm hiểu về Tốc độ Màn trập

Tốc độ Màn trập (Shutter Speed) đo thời gian màn trập mở/đóng để ánh sáng tiếp xúc với phim (đối với máy ảnh phim) hoặc cảm biến (đối với máy ảnh kỹ thuật số). Nó mô tả tốc độ nhanh hoặc chậm của màn trập khi mở ra, là khoảng thời gian chính xác (gọi là thời gian phơi sáng) mà máy ảnh ghi lại hình ảnh.

Màn trập của máy ảnh mở ra để chiếu ánh sáng vào cảm biến

Thông số này được đo bằng giây, nếu bạn nhìn trên máy ảnh, bạn sẽ thấy các con số như 1s, 1/2s, 1/4s, 1/8s, 1/15s, 1/30s, 1/60s, 1/125s, 1/250s, 1/500s,…

2. Ý nghĩa của tốc độ Màn trập

- Hiệu ứng của Tốc độ Màn trập và khẩu độ

Tốc độ và khẩu độ sẽ hòa quyện để điều chỉnh lượng ánh sáng nhập vào cảm biến. Với ánh sáng đa dạng (khẩu độ lớn), cảm biến chỉ cần thời gian phơi sáng ngắn (tốc độ nhanh) để nhận đủ ánh sáng (đủ sáng). Dưới cùng một cường độ sáng, các cặp số 1/500 – f/4, 1/125 – f/5.6, 1/60 – f/8 hay 1/30 – f/11,… mang lại lượng ánh sáng như nhau cho cảm biến.

Áp dụng khẩu độ lớn, cảm biến cần tốc độ nhanh

Với giá trị đèn sáng (exposure value – EV) nhất định, ta có nhiều tùy chọn thời gian chụp (tốc độ kết hợp với khẩu độ) linh hoạt theo ý muốn. Muốn có vùng ảnh sâu (DOF) rộng, chọn tốc độ chậm - khẩu độ nhỏ; muốn bắt chuyển động, chọn tốc độ nhanh - khẩu độ lớn.

- Đồng bộ hóa Tốc độ Màn trập và ISO

Tốc độ màn trập và ISO là hai tham số tương hỗ, có thể thay đổi ánh sáng đi vào máy ảnh bằng cách điều chỉnh một trong hai biến này.

Tăng ISO có thể tạo ra hiện tượng nhiễu (noise) và biến dạng màu, đặc biệt trong điều kiện ánh sáng yếu. Thường, bạn nên giảm tốc độ màn trập hoặc mở khẩu độ để bức ảnh có độ sáng phù hợp trước khi tăng ISO.

Tốc độ màn trập và ISO đồng bộ để tạo ra bức ảnh hoàn hảo

- Độ Phơi Sáng và Tốc Độ Màn Trập

Một tác động quan trọng của tốc độ màn trập là độ phơi sáng - ảnh hưởng đến độ sáng của bức ảnh. Thiết lập tốc độ màn trập thấp sẽ làm tăng thời gian cảm biến tiếp xúc với ánh sáng, làm cho ảnh trở nên sáng hơn. Ngược lại, tốc độ màn trập cao sẽ giảm thời gian tiếp xúc với ánh sáng, làm ảnh trở nên tối hơn.

Ảnh hưởng của tốc độ màn trập đến độ sáng của bức ảnh

3. Phương Pháp Đo Tốc Độ Màn Trập

Tốc độ màn trập được đo bằng giây, hoặc thường được đo bằng một phần của giây, biểu thị dưới dạng phân số - mẫu số càng lớn thì tốc độ càng nhanh (ví dụ 1/1000s nhanh hơn 1/30s).

Các máy ảnh DSLR và Mirrorless hiện đại có thể xử lý tốc độ màn trập lên đến 1/4000 giây, thậm chí có máy ảnh cao cấp xử lý đến 1/8000 giây hoặc nhanh hơn.

Máy ảnh có khả năng xử lý tốc độ màn trập lên đến 1/4000 giây

Khi quyết định sử dụng tốc độ màn trập cho một bức ảnh cụ thể, bạn cần xem xét xem có chuyển động nào trong khung hình có thể xảy ra và bạn muốn ghi lại chúng như thế nào. Nếu có chuyển động, bạn có thể chọn hoặc đóng băng chuyển động để ghi lại chúng ở dạng tĩnh trong ảnh, hoặc để cho các đối tượng chuyển động trở nên mờ mịn nhằm tạo cảm giác chuyển động.

Chặn chuyển động hoặc tạo hiệu ứng mờ cho các đối tượng chuyển động

Tốc độ màn trập dài nhất thường được đặt là 1/30 giây trên hầu hết các máy ảnh. Tuy nhiên, bạn có thể điều chỉnh tốc độ màn trập lâu hơn nếu cần. Khi sử dụng tốc độ màn trập chậm (chậm hơn 1/60 giây), bạn cần sử dụng chân máy hoặc máy ảnh có chế độ ổn định hình ảnh tốt.

4. Tốc độ màn trập nhanh, chậm và dài có ý nghĩa gì?

Tốc độ màn trập nhanh, chậm hay dài sẽ tạo ra các hiệu ứng độc đáo phù hợp với sở thích của bạn.

- Tốc độ màn trập nhanh thường từ 1/125 giây trở xuống (mẫu số càng lớn, tốc độ càng nhanh). Tốc độ màn trập nhanh tạo ra hiệu ứng đóng băng chuyển động, giữ cho các đối tượng di chuyển nhanh được ghi lại rõ nét.

Ảnh chụp với tốc độ màn trập nhanh

- Tốc độ màn trập chậm thường từ khoảng 1/100 giây đến 1 giây. Sử dụng tốc độ màn trập chậm để chụp ảnh dải ngân hà hoặc các vật thể khác vào ban đêm hoặc trong môi trường tối có chân máy.

Ảnh chụp với tốc độ màn trập chậm mang lại không khí đặc biệt cho bức ảnh.

- Tốc độ màn trập dài thường là hơn 1 giây, đòi hỏi sự ổn định của máy ảnh để tránh hình ảnh bị nhòe. Sử dụng tốc độ màn trập dài trong điều kiện ánh sáng yếu hoặc để tạo hiệu ứng “chuyển động mờ”, thường xuất hiện trong quảng cáo về xe máy hoặc ô tô để tăng cường cảm giác chuyển động cho ảnh.

Ảnh chụp với tốc độ màn trập dài

5. Vị trí thể hiện tốc độ màn trập trên máy ảnh

Mặc dù hầu hết tốc độ màn trập được biểu diễn dưới dạng phân số giây, nhưng để tiết kiệm không gian, các máy ảnh thường sử dụng biểu diễn số nguyên - vì vậy 1/200 sẽ được ghi là 200. Khi tốc độ màn trập vượt quá 1 giây, nó sẽ hiển thị với ký hiệu ngoặc kép (“ ”).

Tốc độ màn trập trên máy ảnh

Trên máy có màn hình LCD, tốc độ màn trập thường hiển thị ở góc trên cùng bên trái. Đối với máy ảnh không có màn hình LCD ở trên, bạn có thể xem thông tin qua kính ngắm ở góc dưới bên trái.

Với máy ảnh không có màn hình LCD và kính ngắm, như máy ảnh Mirrorless, bạn có thể xem tốc độ màn trập trực tiếp trên màn hình phía sau.

6. Thay đổi tốc độ màn trập trên máy ảnh

Hầu hết các máy ảnh đều tự động điều chỉnh tốc độ màn trập dựa trên điều kiện ánh sáng và chế độ chụp. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể điều chỉnh nó theo ý muốn.

- Chọn chế độ Ưu tiên tốc độ màn trập:

Ở chế độ này, bạn sẽ chọn tốc độ màn trập, còn máy ảnh sẽ tự động tính toán khẩu độ phù hợp. Chế độ ưu tiên tốc độ màn trập thường được biểu thị bằng ký hiệu S hoặc Tv (đối với Canon và Pentax). Khi ở chế độ này, bạn có thể điều chỉnh tốc độ màn trập bằng cách quay bánh xe điều khiển ở phía sau gần ngón cái.

- Chọn chế độ Manual (Thủ công): Tại đây, bạn có hoàn toàn quyền lựa chọn tốc độ màn trập và khẩu độ theo ý muốn.

Trong cả hai cách trên, bạn cũng có thể chọn cách đặt ISO theo chế độ thủ công hoặc để máy tự động điều chỉnh.

Thay đổi tốc độ màn trập trên máy ảnh

7. Cách chọn tốc độ màn trập phù hợp nhất

- Tốc độ màn trập khi chụp ảnh ban đêm

Khi chụp ảnh vào ban đêm, thường cần sử dụng tốc độ cửa trập trên 1 giây, tùy thuộc vào điều kiện ánh sáng. Nhiều bức ảnh sáng tạo được tạo ra bằng cách sử dụng thời gian phơi sáng lâu hơn, để làm mờ đèn pha xe ô tô hoặc chụp các vệt sao trên bầu trời.

Nếu bức ảnh của bạn có nhiễu khi sử dụng ISO cao trong điều kiện ánh sáng yếu, bạn có thể chọn tốc độ cửa trập chậm hơn để giảm ISO và sử dụng chân máy để giảm chuyển động của máy ảnh.

Ảnh bầu trời đêm cần tốc độ cửa trập chậm hơn

- Tốc độ màn trập cho chụp ảnh chân dung

Thường, khi chụp ảnh chân dung dưới ánh sáng tự nhiên, bạn có thể sử dụng khẩu độ tối đa của ống kính để làm mờ phông nền và tập trung vào đối tượng chính.

Trong tình huống ánh sáng mạnh, bạn cần sử dụng tốc độ cửa trập cao hơn để giảm lượng ánh sáng đi vào máy ảnh, đặc biệt khi chụp ở khẩu độ rộng. Nếu đối tượng đang di chuyển, tốc độ cửa trập nhanh như 1/500 sẽ giúp bắt gọn mọi chuyển động.

Chụp chân dung tĩnh không đòi hỏi tốc độ nhanh

- Tốc độ màn trập cho chụp ảnh ngoại ô

Khi bạn chụp ảnh ngoại ô, việc điều chỉnh tốc độ cửa trập phụ thuộc vào lượng ánh sáng hiện có.

Trong ngày nắng chói lọi, hãy sử dụng tốc độ cửa trập cao hơn để hạn chế lượng ánh sáng đi vào máy ảnh. Trong điều kiện ánh sáng yếu hơn, ví dụ dưới tán cây, bạn có thể chọn tốc độ cửa trập thông thường như 1/250.

Ảnh chụp với tốc độ cửa trập nhanh

- Tốc độ cửa trập cho vật thể đang di chuyển

Tùy thuộc vào tốc độ di chuyển của đối tượng, bạn sẽ cần sử dụng tốc độ cửa trập nhanh từ 1/500 trở lên nếu muốn chụp bức ảnh sắc nét về đối tượng bị đóng băng trong chuyển động.

Hãy lựa chọn tốc độ màn trập sao cho chủ thể của bạn được chụp rõ ràng, sau đó kiểm tra trên màn hình LCD của máy ảnh - phóng to lên 100% và nếu có bất kỳ chuyển động mờ nào, hãy tăng tốc độ cửa trập của bạn.

Đóng băng hình ảnh chuyển động của một vận động viên chạy nước rút

- Tốc độ cửa trập cho hiệu ứng chuyển động mờ

Để chủ đích chụp chuyển động mờ trong ảnh, hãy thử nghiệm với tốc độ cửa trập thấp hơn, từ 1/15 trở xuống. Điều này sẽ phụ thuộc vào tốc độ của đối tượng và khoảng cách của bạn với nó.

Nhớ rằng độ mờ chuyển động không giống với độ mờ của máy ảnh. Độ mờ trước liên quan đến chuyển động của đối tượng trong khung hình, còn độ mờ sau là kết quả của chuyển động của máy ảnh.

Hãy thử nghiệm với một kỹ thuật gọi là “lia máy”, trong đó bạn chọn tốc độ cửa trập thấp và cố gắng '’đồng bộ'’ tốc độ của đối tượng chuyển động bằng cách di chuyển máy ảnh trong khi nhấn nút chụp.

Mô phỏng hiệu ứng

- Tốc độ cửa trập cho quay video

Nguyên tắc chung khi quyết định tốc độ cửa trập cho video là tăng gấp đôi tốc độ khung hình. Ví dụ, nếu bạn đang quay ở tốc độ 24 khung hình/giây, tốc độ cửa trập phải là 1/48, làm tròn lên 1/50. Nếu bạn đang quay ở tốc độ 60 khung hình/giây, tốc độ cửa trập phải là 1/120.

Nếu bạn muốn quay video ở khẩu độ rộng trong ánh sáng chói, 1/50 hoặc thậm chí 1/120 sẽ không đủ nhanh để ngăn ánh sáng đi vào máy ảnh - ngay cả khi giảm ISO xuống mức tối thiểu (ISO 50 hoặc 100), cảnh của bạn vẫn sáng quá. Trong trường hợp này, bạn có thể điều chỉnh khẩu độ nhỏ hơn - f/5.6, f /11,....; hoặc sử dụng bộ lọc thấu kính để “chặn’' một phần ánh sáng.

Tăng gấp đôi tốc độ khung hình khi quay video

Mong rằng bài viết đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích về tốc độ cửa trập trong nhiếp ảnh. Cảm ơn bạn đã theo dõi, hẹn gặp lại ở những bài viết sắp tới!