Buzz
“Là một nhà phát minh đứng sau loại vaccine được toàn thế giới săn đón, tôi có thể kiếm được một khoản tiền khổng lồ. Tuy nhiên, tôi không đặt mục tiêu kiếm lợi từ bản quyền vaccine mà chỉ muốn được đền đáp công lao thông qua phần thưởng công bằng.” Sarah Gilbert, cùng với đồng đội, đã đóng góp cho việc phát triển vaccine Oxford-AstraZeneca (AZD1222) - một trong những loại vaccine đang được tiêm chủng rộng rãi trên toàn cầu, kể cả ở Việt Nam - chia sẻ.
Vaccine AZD1222 có giá khoảng 3 USD / liều, rẻ hơn nhiều so với mức giá khoảng 20 USD của Pfizer hoặc Moderna. AstraZeneca cam kết không lợi dụng tình hình dịch bệnh để tăng giá vaccine. Đồng thời, Gilbert cũng không đăng ký bản quyền đầy đủ cho sáng chế của mình, với hy vọng giúp việc tiêm vaccine trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn, và mong muốn chia sẻ nó với bất kỳ ai có khả năng sản xuất vaccine này.
Trong quá trình làm nghiên cứu tiến sĩ, bà Gilbert đã quyết tâm dành hết tâm trí cho lĩnh vực khoa học. Là một sinh viên nghiên cứu sinh chuyên ngành sinh học tại Đại học East Anglia, bà đã được truyền cảm hứng từ nhiều nguồn khác nhau cũng như hưởng lợi từ kinh nghiệm của những người khác trong ngành.
Tuy nhiên, khi bắt đầu thực hiện tiến sĩ tại Đại học Hull, Gilbert nhận ra rằng việc tập trung vào một lĩnh vực hẹp hòi không phải là thứ mà bà thực sự mong muốn. “Có những nhà khoa học thích mình tự làm việc trên một đề tài trong một khoảng thời gian dài… Nhưng đó không phải cách mà tôi muốn làm việc. Tôi muốn thử sức với nhiều ý tưởng từ nhiều lĩnh vực khác nhau,” Gilbert chia sẻ. “Đôi khi, tôi còn nghĩ đến việc bỏ ngang nghiên cứu khoa học để làm điều gì đó khác.”
Ngay cả khi quyết định “đào sâu vào lĩnh vực khoa học lần nữa… tôi vẫn cần phải kiếm thu nhập,” điều đó đã góp phần làm nên sự thành công của vaccine AZD1222.
Nghiên cứu về viêm não Nhật Bản
Sarah Gilbert sinh vào tháng 4 năm 1962 tại Kettering, Northamptonshire, Anh Quốc. Cha của Gilbert làm ngành sản xuất rượu, còn mẹ là một nhà giáo tiếng Anh và cũng là một người hoạt động xã hội tích cực tại địa phương. Sarah là một người ít nói, năng động, điều này có thể giải thích lý do tại sao Gilbert vẫn kiên trì theo đuổi con đường nghiên cứu tiến sĩ mặc dù đã gặp phải nhiều khó khăn. Sau khi hoàn thành luận án và có bằng tiến sĩ, bà được tuyển dụng làm việc tại một trung tâm nghiên cứu về y học phòng chống bệnh dịch với nhiệm vụ nghiên cứu và phát triển vaccine phòng ngừa viêm não Nhật Bản. Bà chưa từng nghĩ mình sẽ trở thành một chuyên gia vaccine, nhưng từ những năm 1990, bà đã tham gia vào các dự án nghiên cứu tại Đại học Oxford, trong đó Gilbert tập trung vào việc phân tích gen của vi khuẩn gây bệnh viêm não Nhật Bản. Công việc này đã dẫn đến sự phát triển thành công của vaccine phòng ngừa bệnh này.Tiến thêm bước nữa
Trong quá trình làm việc tại Oxford, tiến sĩ Gilbert nhanh chóng thăng cấp trở thành một giáo sư tại Viện Jenner uy tín. Viện nghiên cứu này được đặt theo tên của Edward Jenner, người đã phát minh ra vắc xin. Tại đây, bà đã thành lập một nhóm nghiên cứu riêng với mục tiêu phát triển một loại vắc xin có thể chống lại nhiều chủng virus cúm khác nhau.Năm 2014, Gilbert dẫn đầu trong việc thử nghiệm vaccine Ebola. Sau đó, khi dịch MERS (hội chứng hô hấp Trung Đông) bùng phát, bà đã đến Ả Rập Saudi với hy vọng tìm ra loại vaccine chống lại chủng coronavirus này.
Trong quá trình thử nghiệm giai đoạn 2 của vaccine này, dịch COVID-19 bùng phát từ Trung Quốc vào đầu năm 2020. Lúc đó, Gilbert nhận ra rằng phương pháp vaccine mà bà đang phát triển có thể được áp dụng để chống lại virus mới này.“Chúng tôi đã hành động rất nhanh”, giáo sư Teresa Lambe, đồng nghiệp của Gilbert, nói. Ngay khi các nhà khoa học Trung Quốc công bố cấu trúc gen của virus mới, chỉ trong những ngày cuối tuần, vaccine đã được thiết kế hoàn chỉnh. “Chúng tôi làm việc rất chăm chỉ”. Gilbert đã dồn hết tâm trí và thời gian vào công việc, trong tình hình số lượng ca tử vong trên toàn cầu đang tăng cao vì COVID-19.
Đột phá lịch sử: Vaccine ngừa COVID-19 chính thức xuất hiện
Sau hàng loạt nghiên cứu và thử nghiệm, cuối cùng, vaccine đã chính thức ra đời và trở thành vũ khí quan trọng trong cuộc chiến chống lại dịch bệnh COVID-19. Trải qua hàng tháng công sức miệt mài, người ta đã có thể khẳng định hiệu quả của vaccine trong việc ngăn chặn sự lây lan của virus nguy hiểm này.
“Chúng tôi luôn hiểu rằng đây không chỉ là cuộc đua với thời gian mà còn là cuộc đấu tranh sinh tồn với một thách thức lớn lao. Tinh thần đội ngũ nghiên cứu không ngừng nghỉ, và kết quả là sự thành công không thể phủ nhận của chúng tôi,” Gilbert tâm sự.
Sử dụng công nghệ RNA hoặc viral vector, việc cải tiến vaccine để đối phó với các biến thể mới không phải là vấn đề khó khăn. Việc quan trọng là thiết kế và sản xuất một cách hiệu quả.
Đại học Oxford đã hợp tác với AstraZeneca để sản xuất vaccine ngừa COVID-19 sau quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng.
Ban đầu, vaccine của AstraZeneca được thiết kế để chỉ cần một mũi tiêm. Điều này được quyết định vào tháng 2 năm 2020, khi làn sóng dịch bệnh đe dọa Anh Quốc. Quyết định này được đưa ra để giảm thiểu tỷ lệ tử vong trong dịch bệnh.
Vì vậy, họ quyết định tiến hành thử nghiệm với một liều duy nhất, song song với việc có một nhóm nhỏ tham gia thử nghiệm với hai liều. Các nhà nghiên cứu đã nhận thấy rằng phản ứng miễn dịch của nhóm được tiêm hai liều mạnh hơn nhiều so với nhóm chỉ tiêm một liều, điều này đã thúc đẩy họ thảo luận lại với các cơ quan chức năng và đồng ý rằng vaccine này sẽ được sử dụng với hai liều. Ý tưởng là sau khi tiêm liều đầu tiên, bạn đã được bảo vệ một phần, và khi tiêm liều thứ hai, bạn sẽ được bảo vệ tốt hơn và kéo dài hơn.
Một trong số các nghiên cứu sinh tiến sĩ của Gilbert mô tả: “Đôi khi tôi nghĩ rằng bà có thể hơi e dè, kín đáo. Một số đồng nghiệp ở Viện Jenner thường cảm thấy lo lắng cho Sarah. Nhưng khi bạn hiểu rõ cô ấy và dành thời gian với cô ấy, điều này là hoàn toàn không đúng”.
Tiến sĩ Anne Moore, một người bạn của Gilbert, cho biết bà chắc chắn sẽ không thích bị quan sát quá nhiều, bà không muốn mình phải đứng dưới ánh đèn sân khấu.
Hôm nay, Gilbert đã nhận được một bất ngờ thú vị từ hãng sản xuất búp bê Barbie - một phiên bản búp bê được tạo hình theo hình ảnh của cô. “Tôi mong rằng chiếc búp bê này sẽ khơi gợi ước mơ trong trẻ thơ, làm cho chúng nhận ra rằng có những nghề nghiệp mà họ chưa từng nghĩ đến, ví dụ như trở thành một nhà nghiên cứu về vaccine”. Gilbert muốn thế hệ mai sau biết rằng, ngay cả trẻ con cũng có thể trở thành những chuyên gia trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học - những lĩnh vực mà năng lực của phụ nữ thường bị đánh giá thấp.
Tham Khảo: BBC
