Tóm lược & Nhận xét Sách: “Thomas Jefferson: Người Sáng Tạo Mỹ”: Người Cha của Một Tài Sản Mang trong Đó Số Phận của Cả Thế Giới

Tất cả mọi người đều có quyền sống, quyền tự do và quyền tìm kiếm hạnh phúc. Những quyền này đến từ đâu?

Nếu Jefferson đã sai, nước Mỹ đang sai.

Nếu nước Mỹ đúng, Jefferson đã đúng.

Tại sao James Parton - Một Nhà Sinh Học Mỹ có nguồn gốc từ Anh, lại đưa ra nhận định về Thomas Jefferson như vậy?

Trong phần mở đầu của cuốn sách Thomas Jefferson: Người Sáng Tạo Mỹ của tác giả Joseph J. Ellis, ông viết:

“Jefferson không giống như phần lớn các nhân vật lịch sử khác - qua đời, nhưng không rơi vào lãng quên và vô tư để lại cho các nhà sử học, những người dường như chỉ là người canh giữ ngôi mộ của những kỷ niệm đã phai mờ mà không ai thật sự quan tâm nữa. Jefferson trở lại từ cõi chết. Hoặc có thể nên nói là các truyền thuyết về Jefferson vẫn sống. Rất nhiều người Mỹ quan tâm sâu sắc đến ý nghĩa của những kỷ niệm về ông. Ông đã trở thành một trong những nhà lãnh đạo vĩ đại nhất trong lịch sử Mỹ, một viên ngọc thử vàng bí ẩn và khó lường cho những niềm tin được chăm sóc nhiều nhất và những sự thật gây tranh cãi nhất của văn hóa Mỹ. Điều này giống như việc một nhà nghiên cứu bệnh học, chỉ mới bắt đầu mở xác chết, nhận ra rằng cơ thể trên bàn mổ vẫn còn sống.”

Thomas Jefferson là ai?

Thomas Jefferson là Tổng thống thứ 3 của Hoa Kỳ. Ông là một người đa tài, thông tuệ và được người dân tin tưởng với hai kỳ nhiệm liên tiếp. Vai trò của Thomas Jefferson là không thể phủ nhận khi ông được tôn vinh trong nhóm Founding Fathers - Những Người Sáng lập. Ông theo đuổi tự do và bình đẳng, là tác giả chính của Tuyên ngôn Độc lập Mỹ, đề xuất Luật Tự do Tín ngưỡng Virginia, và sáng lập Trường Đại học Virginia tại quê nhà. Có lẽ, ông là Tổng thống duy nhất của Mỹ không có Đệ nhất phu nhân trong thời gian tại vị, ra đi trong nghèo đói và chịu nhiều tổn thất trong đời sống cá nhân. Cuộc đời của Jefferson vô cùng hùng vĩ nhưng cũng đầy những biến cố ly kỳ và mâu thuẫn.

“Một người từng tuyên bố rằng tất cả mọi người đều bình đẳng và tự do nhưng bản thân ông lại là chủ của hàng trăm nô lệ. Một người nỗ lực lên án việc buôn bán nô lệ như một tội ác lại là người từng đem bán một số nô lệ của chính mình. Người viết và giảng về sự trong sạch đạo đức nhưng lại có những mối tình lang chạ lịch sử như lời đồn đoán về mối quan hệ của ông với nô lệ da đen của mình. Người từng tuyên bố hạn chế quyền lực của chính phủ liên bang với một chính phủ nhỏ nhất, nhưng lại cũng là người quyết định mua mảnh đất Louisiana rộng lớn.”

Cuốn sách Thomas Jefferson: Nhân sư Mỹ không chỉ nói về một trong những Nhà Sáng lập được yêu thích nhất của nước Mỹ, một tiểu sử cá nhân, mà còn về chính trị và các nhà lãnh đạo có ảnh hưởng trong lịch sử, phân tích sâu sắc về triết lý sau hệ thống chính trị của Mỹ, với những ảnh hưởng vẫn còn đến ngày nay. Có vẻ như ở Mỹ, không có nhà lãnh đạo nào gây ra nhiều tranh cãi, sự hâm mộ và những câu chuyện như Thomas Jefferson. Khi đọc cuốn sách, ta nhận thấy những câu chuyện, lời bình về ông vượt qua cả George Washington, John Adams và thậm chí cả Abraham Lincoln, đầy những mâu thuẫn nghịch lý trong tư duy và nhân cách của ông.

Ở tuổi 13, lần đầu tiên Nguyễn Tất Thành nghe ba chữ: Tự do, bình đẳng, bác ái.

“Và từ đó, tôi luôn muốn khám phá những gì ẩn sau những từ ấy…”

169 năm sau khi bản Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ được công bố, vào ngày 02-09-1945, trên Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu bật về quyền cơ bản của con người lên một tầm cao mới, khẳng định những quyền bình đẳng cơ bản cho dân tộc Việt Nam và các dân tộc khác trên thế giới. Người đã nói:

“Nếu suy rộng ra, câu nói đó có nghĩa là: Tất cả các dân tộc trên thế giới đều được sinh ra bình đẳng, mọi dân tộc đều có quyền sống, quyền hạnh phúc và quyền tự do”.

Hãy quay ngược lại năm 1776 để tìm hiểu về một nhân vật có ảnh hưởng lớn đến nền độc lập của nước Cộng hòa Dân chủ Việt Nam. Một người cha dân tộc Mỹ nổi tiếng, tác giả của bản Tuyên ngôn Độc lập Mỹ năm 1776 và được biết đến đến Việt Nam.

Về tác giả

Tác giả - Giáo sư sử học Joseph J. Ellis sinh năm 1943, ông theo học tại Đại học William & Mary và Đại học Yale, một học giả uy tín nghiên cứu về giai đoạn thành lập nước Mỹ, tập trung vào thời kỳ Cách mạng Mỹ với nhiều tác phẩm khác đã thực hiện một công việc rất có giá trị khi cố gắng hiểu sâu hơn về tâm trí của các nhân vật nổi tiếng, sâu sắc, phức tạp và khó nắm bắt, như ông nói.

Joseph J.Ellis đã lựa chọn một cách tiếp cận tỉ mỉ nhưng vẫn trung thành với chuỗi thời gian, đi sâu vào việc nghiên cứu, phân tích tính cách của Thomas Jefferson, bắt gặp Jefferson trong những khoảnh khắc cao trào của cuộc đời ông, đắm chìm trong suy nghĩ và hành động của ông trong những khoảnh khắc này, tập trung vào những giá trị và niềm tin hiện hữu trong những ngữ cảnh lịch sử cụ thể, đồng thời cung cấp một cơ sở kiến thức vững chắc về những gì đã xảy ra giữa các sự kiện, để có thể theo dõi sự tiến triển cuộc đời Jefferson từ khi sinh ra cho đến khi an nghỉ.

Về cuốn sách

Tạo hóa, không một việc gì được tạo ra mà không có mục đích, đã ban tặng cho con người ngôn từ và lý trí. Nhờ đó họ thuyết phục, liên kết, xây dựng gia đình, thành phố, quốc gia. Vậy những sinh vật chính trị phải đối mặt với những thách thức gì, và đưa ra những quyết định như thế nào?

Cuốn sách về Thomas Jefferson: Người Sáng lập nước Mỹ mô tả về cuộc đời của Thomas Jefferson như một chuỗi các câu chuyện hấp dẫn, đầy mâu thuẫn và ly kỳ của ông, đặc biệt được tác giả Joseph J.Ellis phân tích dưới góc nhìn đối lập giữa cuộc sống riêng tư và sự nghiệp chính trị của ông.

Tác giả đã nỗ lực phân tích sâu sắc những biến động, sự thay đổi trong tư duy và động cơ tiềm ẩn của Thomas Jefferson tại 5 giai đoạn quan trọng nhất trong cuộc đời ông: việc soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập tại Philadelphia (1775 - 1776); Trải qua Cách mạng Pháp trong những năm 1780 tại Paris khi ông đại diện nước Mỹ (1784 - 1789); Đối đầu với phe đối lập chống lại Liên bang từ trang trại quê nhà ở Monticello (1794 - 1797); Trong nhiệm kỳ đầu tiên là Tổng thống Mỹ (1801-1804); và dành những năm cuối cùng ở quê nhà để xây dựng Đại học Virginia (1816 - 1826).

Soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập tại Philadelphia (1775 - 1776)

Đó là những từ nổi tiếng nhất trong lịch sử nước Mỹ, phần nổi tiếng nhất của bản Tuyên ngôn Độc lập được trích dẫn nhiều nhất trong lịch sử. Chắc chắn ai cũng nhận ra những câu nói nổi tiếng và quen thuộc nhất trong lịch sử Mỹ này đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh trích dẫn lại trong Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: 

“Tất cả mọi người sinh ra đều bình đẳng. Tạo hóa đã ban tặng cho họ những quyền không thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được Sống, quyền Tự do và quyền mưu cầu Hạnh phúc”. 

Thật thú vị khi biết được rằng, bản tuyên ngôn về nhân quyền và dân quyền này được Thomas Jefferson viết khi chỉ mới 33 tuổi, và người viết nên những câu chữ hùng hồn này lại là một người rụt rè, cảm thấy khó khăn khi phải thuyết trình trước đám đông và thường trốn tránh các cuộc tranh luận nảy lửa giữa các phe phái nơi chính trường. 

Thomas Jefferson, sinh năm 1743, là con của một chủ đồn điền giàu có ở Virginia. Ông học đại học William & Mary vào năm 1760. Ông nổi tiếng chăm chỉ và nghiêm túc. Thời trẻ, ông được biết đến là người thanh niên chỉ thích lắng nghe và quan sát. Ông không thoải mái khi phải đứng trước ánh đèn sân khấu. Nhưng ông lại có khả năng tuyệt vời về ngôn ngữ khi ngồi trước bàn viết, điều này cũng là điều tác giả Joseph J.Ellis nhấn mạnh nhiều lần trong cuốn sách.

Tài năng ngôn ngữ xuất sắc của Thomas Jefferson cùng với khả năng nghiên cứu chủ động, sáng tạo của ông chính là một trong những nguyên nhân khiến giới lãnh đạo Quốc hội chọn ông là người soạn thảo bài phát biểu mà sau này được đặt tên Tuyên bố về những nguyên do và sự cần thiết của việc cầm vũ khí, những nguyên do và sự cần thiết có thể xem là nền tảng của Tuyên ngôn Độc lập, có nội dung

“Tạo hóa đã trao ban cho tất cả mọi người quyền bình đẳng. Trong số những quyền đó, có quyền sống, quyền tự do và quyền tìm kiếm hạnh phúc”.

Thomas Jefferson viết Tuyên ngôn Độc lập chỉ trong vài ngày, với những ý tưởng trở nên vĩnh cửu, trở thành tài liệu quan trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ. Đây là thời kỳ Jefferson là một thanh niên nhút nhát, nghĩ nhiều và mơ mộng. Tuyên ngôn Độc lập phản ánh khát khao nắm bắt một xã hội lý tưởng sâu sắc trong tâm hồn của Jefferson. Đó là xã hội tự do, độc lập và bình đẳng. Ngôn ngữ của Jefferson trong Tuyên ngôn Độc lập luôn đa dạng, nhưng thông điệp luôn rõ ràng, sắc nét.

Bản Tuyên ngôn Độc lập đã phơi bày những mâu thuẫn giữa lý tưởng và thực tế của Jefferson. Dân chúng chỉ trích ông khi ông kêu gọi tự do, chấm dứt chế độ nô lệ mặc dù ông là một chủ đất sở hữu hơn 200 nô lệ. Ông tuyên bố bình đẳng nhưng sống trong sự xa hoa của quý tộc với biệt thự riêng tại Monticello.

“Hầu hết quyết định lớn trong cuộc đời, Jefferson đã trải qua những đấu tranh nội tâm để tìm ra con đường phù hợp với niềm tin cá nhân của mình.”

Trải qua Cuộc cách mạng Pháp trong những năm 1780 tại Paris khi ông là Đại sứ (1784 - 1789)

“Tôi hài lòng với những người ở đất nước này. Họ xóa sạch những nếp nhăn của quá khứ đến nỗi có vẻ như có thể sống mà không phải lo lắng.”

“Tôi là người thích mạo hiểm, yêu thiên nhiên, sự hoang vu và sự độc lập tại Monticello, hơn hẳn những tiệc tùng sôi động ở thành phố này.”

Thomas Jefferson đã phục vụ một thời gian làm Đại sứ tại Paris. Ông yêu quý nước Pháp nhưng cũng lên án nó. Ông tâm sự về niềm đam mê với nước Pháp, đồ ăn, rượu vang, kiến trúc và người dân của đất nước này. Ông có mối tình lãng mạn với một phụ nữ Pháp - Maria Cosway, vợ của họa sĩ nổi tiếng Richard Cosway. Tuy nhiên, ông cũng lên án sự thực tế của nước Pháp trong những lá thư gửi về Mỹ. Mặc dù nhiều người có thể nghĩ ông là kẻ hai lòng, nhưng thực ra ông đã thể hiện sự minh bạch giữa tình cảm và lý trí. Ông cần phải có sự nhạy cảm để duy trì mối quan hệ chân thành với Pháp mặc dù ông cũng lên án Châu Âu.

“Jeff yêu Pháp vì Pháp là đối thủ của Anh. Miễn là Pháp vẫn là kẻ thù của Anh, Jeff vẫn coi Pháp là đồng minh.”

Ở đây, chúng ta thấy sự tương đồng trong tư duy của Thomas Jefferson với Winston Churchill - Thủ tướng Anh sau này đã nói: 

“Thế giới không có bạn bè hoặc kẻ thù vĩnh viễn, chỉ có lợi ích quốc gia là vĩnh cửu.” 

Điều này càng rõ khi Thomas Jefferson thành lập Đại học Virginia vào năm 1819 và mời các học giả hàng đầu Châu Âu đến dạy.

Đối mặt với phe phản đối chống Liên bang từ trang trại ở Monticello (1794 - 1797)

Thomas Jefferson ủng hộ chủ nghĩa cộng hòa, theo đuổi phân quyền cho Liên bang, tập trung quyền lực vào các bang, Hạ viện là trụ cột, Pháp là người bạn quan trọng nhất. Ông kỳ thị tòa án liên bang và mong muốn xây dựng một quốc gia tự do mà không cần chính phủ. Điều này bị John Adams ghi nhận là quá ngây thơ.

Tháng 12 năm 1794, Thomas Jefferson trở về Monticello, mong muốn tìm hạnh phúc ở bên những người bạn và sách, dành thời gian cho nông nghiệp và cuộc sống cá nhân.

Từ năm 1793 đến 1797, ông sống cô đơn, gần như không giao tiếp với ai và cuối cùng ông nhận ra tình trạng tinh thần của mình... Ông hiểu rằng rút lui khỏi thế giới đã khiến tâm trạng của ông trở nên tiêu cực và căm ghét xã hội, đặc biệt là những người dễ bị ảnh hưởng bởi điều này. Điều này là một bài học mà ông không bao giờ quên.

Cuộc sống riêng tư này không kéo dài lâu. Đảng Dân chủ - Cộng hòa đã đề cử Thomas Jefferson làm ứng viên Tổng thống, đối đầu với John Adams, đại diện cho Đảng Liên bang. Cuối cùng, John Adams thắng với 71 phiếu và trở thành Tổng thống. Thomas Jefferson trở thành Phó Tổng thống theo quy định tại thời điểm đó. Trong thời gian này, ông không thể làm việc tích cực vì hầu hết các quan chức cao cấp thuộc Đảng Liên bang. Jefferson cố gắng củng cố Đảng Dân chủ - Cộng hòa và thu hút sự ủng hộ từ những người nông dân nhỏ lẻ, dân cư biên giới và lao động miền Bắc. Mối quan hệ giữa Thomas Jefferson và John Adams ngày càng căng thẳng cho đến khi họ chia ly vào năm 1800.

Nhiệm kỳ Tổng thống John Adams gặp nhiều chỉ trích từ báo chí và diễn giả. Để giảm bớt sự chỉ trích này, Quốc hội Mỹ thông qua Các đạo luật Ngoại kiều và Chống nổi loạn (the Alien and Sedition Acts) vào năm 1798. 

Dân chúng khắp nơi lên tiếng phản đối các luật này vì chúng hạn chế tự do ngôn luận và báo chí, đặc biệt là của Đảng Dân chủ - Cộng hòa. Thomas Jefferson dẫn đầu cuộc chiến chống lại các hạn chế đó. Ông và James Madison tham gia soạn thảo Nghị quyết 1798 (the Resolutions of 1798) của các Viện lập pháp Virginia và Kentucky. Theo đó, các tiểu bang có quyền phản đối các hành động của Liên bang được coi là vi phạm Hiến pháp. Mục tiêu của các nghị quyết này là xem xét lại các đạo luật được chính quyền Liên bang thông qua để bảo vệ quyền lợi của các tiểu bang và tự do cá nhân.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình là Tổng thống Mỹ (1801-1804)

“Chúng ta đều là công dân của Cộng hòa - chúng ta đều là thành viên của Liên bang”

Lời diễn văn nhậm chức Tổng thống Mỹ trong nhiệm kỳ đầu tiên của Thomas Jefferson được phát biểu vào ngày 04-03-1801, 

“Một tuyên bố khiêm tốn phản ánh sự thông tuệ toàn diện mà chúng ta mong đợi từ một Tổng thống mới”.

Một lần nữa tiếp cận với tinh thần sâu sắc của Thomas Jefferson. Mặc dù không còn là cậu bé nhút nhát như trước, nhưng Jefferson vẫn giữ vững sự lặng lẽ, quan sát, và lý tưởng của mình. Những ý niệm về tự do, công lý, và bình đẳng vẫn được ông tôn trọng và theo đuổi.

Tác giả Joseph J. Ellis gọi ông là Tổng thống của từ văn, bởi vì trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Jefferson chỉ một lần xuất hiện trước công chúng, đó là khi phát biểu nhậm chức, và từ đó trở đi

“Nhiệm vụ chính của bộ máy hành pháp dưới thời Jefferson thường được thực hiện thông qua tư liệu văn bản”. 

Riêng biệt mà hiếm có người nổi tiếng nào muốn trở thành trọng tâm của sự chú ý như Thomas Jefferson. Ông ít khi xuất hiện trước đám đông và không thích cuộc tranh luận nội bộ, dù có tính xây dựng hay không. Khác biệt với John Adams, người coi cuộc tranh luận như một cách để truyền đạt ý kiến, hoặc Benjamin Franklin, người có thể thắng trong mọi cuộc đấu tranh chính trị nhờ sự thông thái và kinh nghiệm của mình, hoặc George Washington, vị tổng thống được coi là người vô song của Mỹ không ai sánh kịp. Jefferson, mặc dù không còn là cậu bé nhút nhát như trước, nhưng vẫn giữ vững sự im lặng, quan sát, và lý tưởng của mình. Ông luôn cảm nhận được những lời chỉ trích, nhưng như ông từng nói, là một sự thừa nhận trễ rằng ông luôn bị đặt vào vai trò của một nhân vật công cộng. Ông luôn giữ vai trò là một tổng thống lý thuyết, xây dựng một Bộ trưởng chỉ đạo vững mạnh, im lặng hướng dẫn cho một nhóm đệ tử trung thành từ Virginia như James Madison, Albert Gallatin. Jefferson là người đã xây dựng đế chế Virginia thống trị Nhà Trắng trong những năm đầu tiên của thế kỷ 19.

Ông đã có nhiều cống hiến, như việc soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập, mua Louisiana từ Napoleon và tạo ra sự gia tăng gấp đôi diện tích lãnh thổ nước Mỹ. Ông cũng giảm quy mô của lực lượng vũ trang và tình trạng tiêu cực trong chính phủ. Nợ công của Mỹ giảm từ 87 triệu đô xuống còn 52 triệu đô trong 2 năm đầu của nhiệm kỳ. Tuy nhiên, dù những thành công này đáng được tôn trọng và khen ngợi, nhưng không thể xóa sạch sự chỉ trích và châm biếm của Joseph J. Ellis về ông. Một mặt, Ellis đồng ý với ý kiến của John Adams - Tổng thống thứ 2 của Hoa Kỳ và cũng là người thầy của Thomas Jefferson - rằng: 

“Tầm nhìn chính trị của Jeff chỉ dựa trên toàn bộ những ảo tưởng hấp dẫn và cám dỗ”. 

Thomas Jefferson có lẽ là một trong những tổng thống ngây thơ nhất mà nước Mỹ từng có. Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông đã trải qua những thời kỳ cao trào và thất bại, đối mặt với nhiều vụ bê bối.

Ông là một tổng thống nghèo nhưng lại dành cho mình lối sống xa hoa. Mặc dù là một trong những tổng thống hàng đầu của Mỹ, Thomas Jefferson gặp nhiều vấn đề về tài chính. Ông phải vay nợ suốt đời, bắt đầu từ khoản nợ mà cha vợ để lại, đồn điền của ông ở Monticello mặc dù rộng lớn nhưng lại không được quản lý hiệu quả. Tuy nhiên, ông lại sống xa hoa, phung phí. Niềm đam mê với nghệ thuật và kiến trúc đã khiến ông phải dựa vào xổ số như một cách để hy vọng vào vận may, thậm chí là mặc kệ lệnh cấm xổ số tại bang Virginia.

Ước vọng nhiệt huyết của ông trong tuổi trẻ đã dần phai nhạt sau khi đảm nhận vai trò tổng thống. Thomas Jefferson hận chế độ nô lệ, mong muốn giải phóng nô lệ, nhưng gia đình ông lại sở hữu hơn 200 nô lệ. Trong khi trẻ trung, ông luôn đặt vấn đề nô lệ lên hàng đầu trong các cuộc hội thảo. Nhưng khi bước vào tuổi trung niên, với trách nhiệm nặng nề về quốc gia, ông trở nên cẩn trọng hơn với chủ đề này. Ông muốn loại bỏ nô lệ, nhưng không biết phải làm thế nào để đền bù cho các chủ nô, đồng thời ông cũng gặp khó khăn trong việc xử lý các nô lệ khi ông tin rằng người da đen không thể chung sống với người da trắng do sự khác biệt về dòng máu.

Có tin đồn rằng ông có quan hệ với Sally Heming, một trong những nô lệ của mình, và họ đã có 7 đứa con. Trong bối cảnh nợ công của Mỹ leo thang lên đến mức kỷ lục 11 triệu đô mỗi năm, và chính sách cắt giảm chi tiêu đang diễn ra trên toàn bộ lãnh thổ Mỹ, việc giải phóng nô lệ sẽ tốn kém đến 900 triệu đô, khiến cho ông không dám thực hiện lần thứ hai. Ông theo đuổi ý tưởng phân tán nô lệ, tin rằng việc phân tán họ trên diện rộng sẽ mang lại hạnh phúc hơn cho họ. Ông coi bản thân là một chủ nhân nhân từ, không bạo hành nô lệ, và do đó, nô lệ dưới quyền ông có thể tốt hơn so với những nơi khác. Ông nói về việc giải phóng nô lệ,

“Hãy để lại cho thế hệ sau.”

Và hơn nửa thế kỷ sau đó, Tổng thống thứ 16 Abraham Lincoln mới thực hiện được ý nguyện của ông.

Về vấn đề của người da đỏ đã định cư từ lâu, quan điểm của Jefferson là văn hóa của họ sẽ tồn tại khi họ ngừng sống theo cách của mình, ngụ ý rằng họ cần phải từ bỏ văn hóa và lối sống hiện tại để hòa nhập với xã hội da trắng.

Sau khi qua đời, trên bia mộ của ông là những dòng chữ mà ông ước mong hậu thế nhớ đến. Tuy nhiên, ông không đề cập đến vị trí Tổng thống của mình.

Những scandal lịch sử liên quan đến Jefferson được đề cập nhẹ nhàng trong cuốn sách, không phê phán mà thay vào đó là sự tò mò về những bí ẩn sâu kín trong tâm trí của ông. Sự khâm phục, sự đồng cảm với con người vĩ đại này vẫn tồn tại đến ngày nay.

Những năm cuối đời của ông tại quê nhà và công việc xây dựng Đại học Virginia (1816-1826).

“Tôi rất tiếc nuối khi niềm tin của tôi đã mất đi, niềm tin vào sự hy sinh của thế hệ năm 1776... đã bị bỏ rơi bởi những đam mê thiếu suy nghĩ và không đáng của thế hệ sau, và niềm an ủi duy nhất của tôi là, tôi sống không để than khóc về điều đó.”

Jefferson khi còn trẻ là một người rất nhạy cảm.

“Thích xây dựng thế giới tưởng tượng phong phú mà thường xuyên xung đột với hiện thực.”

Từ nhỏ, ông đã đam mê đọc sách và sáng tạo ra thế giới của riêng mình. Khi trưởng thành, ông kết hôn với Martha và hy vọng vào việc xây dựng một gia đình hạnh phúc và đoàn kết. Nhưng vào tháng 9 năm 1782, vợ ông qua đời sau khi sinh con lần thứ 7, do sức khỏe suy kiệt. Đó là nỗi đau lớn nhất trong cuộc đời của ông. Dù ông đã có mối quan hệ với những người phụ nữ khác sau đó, nhưng ông không bao giờ tái hôn.

Nỗi đau này đã thúc đẩy ông đảm nhận vai trò ngoại giao tại Paris để 'chạy trốn ký ức về Martha'.

Với mong muốn kết nối gia đình, ông hy vọng con gái Patsy và Maria khi kết hôn vẫn có thể sống cùng nhau tại Monticello. Nhưng Maria, giống như mẹ cô, đã qua đời sớm sau khi sinh con.

“Những khoảnh khắc hạnh phúc nhất trong những năm cuối buồn bã rõ ràng là những lúc ở riêng: trong vườn nhà, trên lưng ngựa, hoặc chơi cùng đám cháu trên những bãi cỏ sau tòa Monticello. Một điểm sáng trong chuỗi ngày u ám là việc Đại học Virginia đang hình thành không xa đó, được Jefferson gọi là “làng học thuật”. Ngày nay, nó đã trở thành Đại học Virginia và được Viện Kiến trúc Mỹ công nhận là thành tựu kiến trúc hàng đầu trong 200 năm qua. Đây là dự án hưu trí lớn nhất của Jefferson vào năm 1817.

Sau khi rời chính trị, Thomas Jefferson dành 10 năm cuối đời để xây dựng Đại học Virginia. Ông tự mình thực hiện mọi công việc từ thiết kế, tuyển dụng giáo sư, đến xây dựng chương trình học. Ông mong muốn nước Mỹ có một ngôi trường thực sự dành cho tự do tư tưởng của con người.

Dù mong đợi về hạnh phúc gia đình không thành, những tháng cuối đời đầy bi ai với vụ việc vào tháng 9 năm 1825, khi một nhóm sinh viên say rượu đã phá cửa sổ và đe dọa làm tổn thương hai giáo sư.

“Vị tướng lụ cụ, ngồi giữa Madison và Monroe - hai biểu tượng của triều đại Virginia và tất cả các cựu Tổng thống…Ông bắt đầu bằng việc tuyên bố rằng đây là một trong những sự kiện đau đớn nhất trong cuộc đời mình,...”

Và cuối cùng, sự thảm họa tài chính của ông được nhấn mạnh. Với nợ ngày càng tăng, gia đình ông đứng trước nguy cơ sống trong nghèo đói, buộc ông phải đưa ra những quyết định phủ nhận những lý tưởng mà ông đã theo đuổi, như được thể hiện trong Tuyên ngôn Độc lập năm 1776.

Ông qua đời đúng 50 năm sau khi Tuyên ngôn Độc lập được thông qua. Sáu tháng sau cái chết của ông, tài sản và nô lệ của ông đã phải được bán đấu giá. Khi tất cả kết thúc, số tiền thu được chỉ đủ để trả một phần nhỏ của khoản nợ khổng lồ 100.000 đô-la mà ông để lại, tương đương vài triệu đô-la theo giá hiện nay.

Ông không sống đến khi thấy sự phân chia và hủy hoại này. Nhưng câu chuyện về ông vẫn tiếp tục được truyền bá khắp Mỹ, về một con người, một cuộc đời vĩ đại, đầy mâu thuẫn và tranh cãi.

Kết luận

Một con người vĩ đại trước hết phải là một con người. Với cách tiếp cận này, các cuốn tiểu sử về cuộc đời và sự nghiệp của những nhân vật lịch sử trở nên hấp dẫn hơn với độc giả. Joseph J. Ellis đã thực hiện điều này khá tốt trong cuốn sách của mình. Thomas Jefferson được mô tả như một con người bình thường, với những đam mê, những sai lầm và cả những mâu thuẫn cá nhân. Nhưng trên hết, ông là một người hiểu biết, nhiệt huyết và luôn lo lắng cho đất nước của mình (cả hy vọng và đôi khi thất vọng)...

“Joseph Ellis đã thách thức hình tượng 'nhân sư' của ông một cách duyên dáng, học thuật và thông thái đến mức người theo trường phái Jefferson cổ điển cũng phải đọc cuốn sách này. Một cuốn sách đầy cảm xúc.”

Cuốn sách 'Thomas Jefferson: Nhà Lập Quốc Mỹ' sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những trí tuệ hàng đầu đối mặt với các vấn đề lịch sử quan trọng nhất. Nó đem lại nhiều điều bất ngờ và thú vị cho độc giả, đặc biệt là những người muốn tìm hiểu sâu hơn về những nhà lãnh đạo vĩ đại của nước Mỹ. Khám phá về con người Thomas Jefferson, về cuộc sống và sự nghiệp của một người đầy bí ẩn và mâu thuẫn.

Tóm tắt bởi: Nguyễn Thị Ngọc Ánh - MyBook

Hình ảnh: Nguyễn Thị Ngọc Ánh