Tóm lược lý thuyết Hóa học lớp 10 - Chương 3: Liên kết hóa học

Buzz

Nội dung bài viết

1. Tổng quan lý thuyết Hóa học Chương 3: Liên kết hóa học

1.1 Liên kết ion

1.2 Liên kết cộng hóa trị

1.3 Liên kết hydrogen và tương tác van der Waals

1.4 Tác động của liên kết hydrogen và tương tác van der Waals

2. Trắc nghiệm Hóa học Chương 3: Liên kết hóa học

Xem thêm

Tóm tắt chi tiết lý thuyết Hóa học lớp 10 về Liên kết hóa học trong chương 3 qua nội dung dưới đây:

1. Tổng quan lý thuyết Hóa học Chương 3: Liên kết hóa học

1.1 Liên kết ion

1.1.1 Định nghĩa

Liên kết ion trong phân tử hoặc tinh thể hình thành nhờ lực hút tĩnh điện giữa các ion mang điện tích đối ngược. Liên kết ion thường xuất hiện giữa nguyên tử kim loại và phi kim, tạo thành hợp chất ion.

Lưu ý:

Nguyên tử kim loại mất electron để trở thành ion dương (cation), trong khi nguyên tử phi kim nhận electron để thành ion âm (anion).

1.1.2. Tinh thể ion

Cấu trúc mạng tinh thể ion: các ion được bố trí theo một mạng lưới nhất định trong không gian, với các ion dương và âm luân phiên, liên kết chặt chẽ nhờ sự cân bằng giữa lực hút và lực đẩy.

Ví dụ: Tinh thể của muối ăn.

1.2 Liên kết cộng hóa trị

1.2.1. Khái niệm cơ bản

- Liên kết cộng hóa trị hình thành khi hai nguyên tử chia sẻ một hoặc nhiều cặp electron.

Các loại liên kết: Liên kết đơn (–), liên kết đôi (=), liên kết ba (º).

- Liên kết cộng hóa trị không phân cực là khi cặp electron chung không bị kéo lệch về phía nguyên tử nào trong phân tử.

Ví dụ: Liên kết trong phân tử Cl2, O2, N2, ... là liên kết cộng hóa trị không phân cực.

- Liên kết cộng hóa trị phân cực xảy ra khi cặp electron chung bị kéo lệch về phía nguyên tử có độ âm điện cao hơn.

Ví dụ: Liên kết trong phân tử HCl là liên kết cộng hóa trị phân cực, với cặp electron chung lệch về phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn (Cl).

- Liên kết cho – nhận là loại liên kết trong đó cặp electron chung được cung cấp hoàn toàn từ một nguyên tử.

Ví dụ:

1.2.2 Độ âm điện và liên kết hóa học

Dựa vào sự khác biệt về độ âm điện giữa các nguyên tử, có thể xác định loại liên kết giữa chúng.

Trong bài học trước, chúng ta đã khám phá liên kết cộng hóa trị không phân cực, liên kết cộng hóa trị phân cực và liên kết ion. Vậy mối quan hệ giữa chúng là gì?

Các loại liên kết hóa học: Liên kết cộng hóa trị không phân cực: xảy ra giữa các nguyên tử phi kim của cùng một nguyên tố, với cặp electron chung nằm giữa hai nguyên tử. Liên kết cộng hóa trị phân cực: hình thành giữa các nguyên tử phi kim của các nguyên tố khác nhau.

Cặp electron chung bị kéo lệch về phía nguyên tử có độ âm điện cao hơn.

Liên kết ion: khi liên kết giữa kim loại và phi kim xảy ra, ta gọi đó là liên kết ion.

Trong liên kết ion, electron chuyển hoàn toàn từ nguyên tử này sang nguyên tử khác, cụ thể từ nguyên tử kim loại sang nguyên tử phi kim. Nguyên tử kim loại mất electron và trở thành ion dương, trong khi nguyên tử phi kim nhận electron và trở thành ion âm. Các ion dương và âm hút nhau tạo thành liên kết.

Các nguyên tử liên kết với nhau để đạt cấu hình electron bền giống khí hiếm. Tuy nhiên, sau khi đạt cấu hình bền, các nguyên tử vẫn muốn hút thêm electron về phía mình. Nếu hai nguyên tử giống nhau, electron sẽ nằm ở giữa chúng.

Nguyên tử có độ âm điện lớn hơn sẽ hút electron mạnh hơn. Khi độ âm điện chênh lệch quá lớn, nguyên tử có độ âm điện cao sẽ chiếm đoạt electron hoàn toàn, tạo thành ion âm, trong khi nguyên tử có độ âm điện thấp sẽ mất electron, tạo thành ion dương và liên kết ion.

Độ âm điện và liên kết hóa học: Để tính độ âm điện của các nguyên tố, ta chỉ cần trừ số độ âm điện của chúng với nhau, không cần nhân hệ số.

Ví dụ: H2O

Độ âm điện của Hidro là 2,1

Độ âm điện của Oxy là 3,2

Chênh lệch độ âm điện được tính: XO - XH = 3,5 - 2,1 = 1,4

Chênh lệch độ âm điện 1,4 nằm trong khoảng từ 0,4 đến 1,7, nên đây là liên kết cộng hóa trị có cực.

Để xác định loại liên kết hóa học dựa trên độ âm điện: nếu không có giá trị độ âm điện, ta dùng phương pháp định tính. Liên kết không cực (2 phi kim giống nhau), liên kết có cực (2 phi kim khác nhau), liên kết ion (giữa kim loại điển hình và phi kim điển hình).

1.3 Liên kết hydrogen và tương tác van der Waals

Định nghĩa

- Liên kết hydrogen hình thành khi nguyên tử H (đã liên kết với một nguyên tử có độ âm điện cao) kết hợp với một nguyên tử khác (cũng có độ âm điện cao) mà vẫn còn cặp electron hóa trị chưa tham gia liên kết.

Ví dụ:

Liên kết hydrogen và tương tác van der Waals

- Tương tác van der Waals là lực tĩnh điện giữa các nguyên tử hoặc phân tử, diễn ra giữa các cực của chúng.

Ví dụ: Trong trạng thái lỏng, các phân tử bromine có sự tương tác yếu gọi là tương tác van der Waals.

1.4 Tác động của liên kết hydrogen và tương tác van der Waals

Liên kết hydrogen và tương tác van der Waals đều làm tăng nhiệt độ nóng chảy và sôi của các chất.

2. Trắc nghiệm Hóa học Chương 3: Liên kết hóa học

Câu 1: Phát biểu nào dưới đây là chính xác?

A. Liên kết cộng hóa trị phân cực có thể được xem là dạng trung gian giữa liên kết cộng hóa trị không phân cực và liên kết cho – nhận.

B. Liên kết ion có thể được coi là dạng trung gian giữa liên kết cộng hóa trị không phân cực và liên kết cộng hóa trị phân cực.

C. Liên kết cộng hóa trị không phân cực có thể được coi là dạng trung gian giữa liên kết cộng hóa trị phân cực và liên kết ion.

D. Liên kết cộng hóa trị phân cực có thể được coi là dạng trung gian giữa liên kết cộng hóa trị không phân cực và liên kết ion.

Đáp án: D

Giải thích:

Liên kết cộng hóa trị phân cực có thể được xem như là dạng trung gian giữa liên kết cộng hóa trị không phân cực và liên kết ion.

Câu 2: Liên kết đơn là liên kết

A. có một cặp electron được chia sẻ.

B. có hai cặp electron được chia sẻ.

C. có ba cặp electron được chia sẻ.

D. có bốn cặp electron được chia sẻ.

Đáp án: A

Giải thích:

Liên kết đơn là liên kết có một cặp electron được chia sẻ, được biểu thị bằng một gạch nối (–).

Chú ý:

Liên kết đôi là liên kết có hai cặp electron được chia sẻ, được biểu thị bằng hai gạch nối (=).

Liên kết ba là liên kết có ba cặp electron được chia sẻ, được biểu thị bằng ba gạch nối (≡).

Câu 3: Liên kết ba bao gồm

A. ba liên kết đơn.

B. hai liên kết sigma và một liên kết pi.

C. hai liên kết sigma và hai liên kết pi.

D. một liên kết sigma và hai liên kết pi.

Đáp án: D

Giải thích:

Liên kết ba (º) bao gồm một liên kết sigma (σ) và hai liên kết pi (π).

Câu 4. Trong các chất N2, HCl, HF, O2, Cl2, có bao nhiêu chất có liên kết trong phân tử là liên kết cộng hóa trị không phân cực?

A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Đáp án: C

Giải thích:

Liên kết cộng hóa trị không phân cực xảy ra khi cặp electron chia sẻ đều giữa các nguyên tử mà không bị kéo về một phía nào.

Các phân tử N2, O2, Cl2 đều có liên kết cộng hóa trị không phân cực.

Lưu ý: Liên kết trong phân tử HCl và HF là liên kết cộng hóa trị phân cực, với cặp electron chung bị dịch chuyển về phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn (Cl, F).

Câu 5. Công thức cấu tạo của phân tử N2 là

A. N – N.

B. N=N.

C. N®N.

D. N≡N.

Đáp án: D

Giải thích:

Phân tử nitrogen (N2):

Nguyên tử nitrogen có 5 electron hóa trị, và khi hai nguyên tử nitrogen liên kết với nhau, mỗi nguyên tử đóng góp 3 electron, tạo ra 3 cặp electron dùng chung. Như vậy, trong phân tử N2, mỗi nguyên tử có 8 electron ở lớp ngoài cùng, đáp ứng quy tắc octet.

Tóm tắt lý thuyết Hóa học lớp 10 Chương 3: Liên kết hóa học

Hai nguyên tử nitrogen liên kết với nhau bằng ba cặp electron chung (biểu thị bằng ba gạch nối), tạo thành liên kết ba.

Câu 6. Liên kết hóa học hình thành giữa hai nguyên tử nhờ một hoặc nhiều cặp electron chung được gọi là

A. liên kết ion.

B. liên kết cộng hóa trị.

C. liên kết hydro.

D. liên kết kim loại.

Đáp án: B

Giải thích:

Liên kết cộng hóa trị hình thành giữa hai nguyên tử thông qua một hoặc nhiều cặp electron chung.

Câu 7. Liên kết cộng hóa trị phân cực là loại liên kết trong các phân tử mà

A. cặp electron dùng chung bị dịch chuyển về phía nguyên tử có độ âm điện cao hơn.

B. cặp electron dùng chung bị dịch chuyển về phía nguyên tử có độ âm điện thấp hơn.

C. cặp electron dùng chung không bị dịch chuyển về phía nguyên tử nào.

D. cặp electron chung được cung cấp từ một nguyên tử.

Đáp án: A

Giải thích:

Liên kết cộng hóa trị phân cực là loại liên kết trong các phân tử mà cặp electron dùng chung bị kéo về phía nguyên tử có độ âm điện cao hơn.

Ví dụ: Liên kết trong phân tử HCl là liên kết cộng hóa trị phân cực, với cặp electron dùng chung bị kéo về phía nguyên tử có độ âm điện cao hơn (Cl).

Chú ý: Liên kết cộng hóa trị không phân cực là liên kết trong các phân tử mà cặp electron dùng chung không bị kéo về phía nguyên tử nào.

Ví dụ: Liên kết trong các phân tử như Cl2, O2, N2, … là liên kết cộng hóa trị không phân cực.

Câu 8. Liên kết hydro và tương tác van der Waals

A. đều làm tăng cả nhiệt độ sôi và nhiệt độ nóng chảy.

B. đều làm giảm cả nhiệt độ sôi và nhiệt độ nóng chảy.

C. đều làm tăng nhiệt độ sôi và giảm nhiệt độ nóng chảy.

D. đều làm giảm nhiệt độ sôi và tăng nhiệt độ nóng chảy.

Đáp án: A

Giải thích:

Cả liên kết hydro và tương tác van der Waals đều làm tăng nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi của các chất.

Câu 9. Trong các loại liên kết: liên kết cộng hóa trị không phân cực, liên kết cộng hóa trị phân cực và liên kết ion, thì độ phân cực của liên kết

A. giảm theo chiều.

B. tăng theo chiều.

C. không thay đổi.

D. gần như giống nhau.

Đáp án: B

Giải thích:

Trong các loại liên kết: liên kết cộng hóa trị không phân cực, liên kết cộng hóa trị phân cực và liên kết ion, độ phân cực của liên kết tăng theo thứ tự.

Câu 10. Liên kết cộng hóa trị không phân cực thường có hiệu độ âm điện (|Dc|) nằm trong khoảng nào dưới đây?

A. |Dc| ≥ 1,7.

B. 0,4 ≤ |Dc| < 1,7.

C. 0 ≤ |Dc| < 0,4.

D. |Dc| ≥ 2,8.

Đáp án: C

Giải thích:

Khoảng 0 ≤ |Dc| < 0,4 tương ứng với liên kết cộng hóa trị không phân cực.

0,4 ≤ |Dc| < 1,7: Liên kết cộng hóa trị phân cực.

|Dc| ≥ 1,7: Liên kết ion.

Câu 11. Trong các phân tử dưới đây, phân tử nào có liên kết ion?

A. CO2.

B. O2.

C. KCl.

D. HCl.

Đáp án: C

Giải thích:

Liên kết ion được hình thành nhờ lực hút tĩnh điện giữa các ion mang điện tích trái dấu, thường gặp trong các hợp chất giữa kim loại và phi kim, tạo thành các hợp chất ion.

Liên kết trong phân tử KCl là liên kết ion.

Câu 12. Số lượng liên kết sigma và liên kết pi trong phân tử C2H2 lần lượt là

A. 3 và 3.

B. 3 và 2.

C. 2 và 3.

D. 2 và 2.

Đáp án: B

Giải thích:

Công thức cấu tạo của C2H2 là H–C≡C–H.

Liên kết ba (≡) bao gồm một liên kết sigma và hai liên kết pi.

Phân tử C2H2 có 3 liên kết sigma và 2 liên kết pi.

Câu 13. Nhận định nào sau đây là sai về phân tử CO2?

A. Liên kết giữa C và O là liên kết cộng hóa trị phân cực.

B. Phân tử CO2 có cấu trúc là O=C=O.

C. Phân tử CO2 có hình dạng thẳng.

D. Phân tử CO2 không phân cực.

Đáp án: D

Giải thích:

Trong phân tử CO2, độ âm điện của O và C là 3,44 – 2,55 = 0,89.

=> Liên kết C-O là liên kết cộng hóa trị phân cực. Tuy nhiên, vì CO2 có cấu trúc thẳng nên các liên kết đôi (C=O) đối xứng, dẫn đến phân tử CO2 không có độ phân cực tổng thể.

Câu 14. Với giá trị c(Mg) = 1,31 và c(Cl) = 3,16, hãy dự đoán loại liên kết trong phân tử MgCl2.

A. Liên kết cộng hóa trị phân cực.

B. Liên kết cộng hóa trị không phân cực.

C. Liên kết ion.

D. Liên kết cho – nhận.

Đáp án: C

Giải thích:

Trong phân tử MgCl2, chênh lệch độ âm điện giữa Cl và Mg là 3,16 – 1,31 = 1,85, lớn hơn 1,7.

Do đó, liên kết trong MgCl2 là liên kết ion.

Câu 15. Với c(H) = 2,20 và c(Br) = 2,96, hãy xác định loại liên kết trong phân tử HBr.

A. Liên kết cộng hóa trị phân cực.

B. Liên kết cộng hóa trị không phân cực.

C. Liên kết ion.

D. Liên kết cho – nhận.

Đáp án: A

Giải thích:

Trong phân tử HBr, chênh lệch độ âm điện giữa Br và H là 2,96 – 2,20 = 0,76.

Do đó, 0,4 ≤ |Δc| < 1,7, cho thấy liên kết trong HBr là liên kết cộng hóa trị phân cực.

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Liên kết ion hình thành như thế nào trong hóa học?

Liên kết ion hình thành khi các ion mang điện tích trái ngược hút nhau do lực tĩnh điện. Nguyên tử kim loại mất electron trở thành ion dương, trong khi nguyên tử phi kim nhận electron thành ion âm, tạo nên hợp chất ion.

Liên kết cộng hóa trị phân cực khác gì so với liên kết không phân cực?

Liên kết cộng hóa trị phân cực xảy ra khi cặp electron dùng chung bị kéo về phía nguyên tử có độ âm điện cao hơn, trong khi liên kết không phân cực có cặp electron chia sẻ đều giữa các nguyên tử giống nhau.

Cấu trúc của tinh thể ion có điểm gì đặc biệt?

Cấu trúc tinh thể ion được tổ chức theo mạng lưới cụ thể, với các ion dương và âm xen kẽ, liên kết chặt chẽ nhờ sự cân bằng giữa lực hút và lực đẩy, ví dụ như tinh thể muối ăn.

Độ âm điện ảnh hưởng đến loại liên kết hóa học như thế nào?

Độ âm điện quyết định tính phân cực của liên kết. Nếu độ âm điện chênh lệch lớn, sẽ hình thành liên kết ion. Nếu nhỏ hơn, sẽ là liên kết cộng hóa trị phân cực hoặc không phân cực.

Liên kết hydrogen có vai trò gì trong các phân tử?

Liên kết hydrogen tạo ra sự tương tác mạnh giữa các nguyên tử có độ âm điện cao, góp phần tăng cường tính chất vật lý như nhiệt độ sôi và nhiệt độ nóng chảy của các chất.

Làm thế nào để xác định loại liên kết hóa học giữa hai nguyên tử?

Để xác định loại liên kết, cần so sánh độ âm điện của hai nguyên tử. Nếu độ âm điện chênh lệch lớn hơn 1,7, đó là liên kết ion; nếu giữa 0,4 và 1,7, đó là liên kết cộng hóa trị phân cực.