[Tóm Tắt & Đánh Giá Sách] 'Dám Bị Ghét': Làm Sao Con Người Có Thể Sống Hạnh Phúc?

Bao giờ bạn đã tự hỏi liệu mình có đang thực sự hạnh phúc? Bạn cảm thấy thỏa mãn với những gì mình đang có không? Hoặc bạn có đang bị lạc lõng giữa cuộc sống nhộn nhịp mà không biết phải làm gì? Bạn đã mất đi lòng tin và đang trên hành trình tìm lại chính mình chưa? Nếu những vấn đề này đang làm phiền bạn, thì 'Dám Bị Ghét' chính là cuốn sách bạn cần. 'Không phải là chúng ta thiếu năng lực. Chúng ta chỉ thiếu 'can đảm' mà thôi. Tất cả chỉ là vấn đề của 'can đảm'' (Trích 'Dám Bị Ghét' - Kishimi Ichiro & Koga Fumitake).

Giới Thiệu Sơ Lược Về Tác Giả Và Tác Phẩm

'Dám Bị Ghét' là một tác phẩm được viết bởi hai tác giả người Nhật là Kishimi Ichiro và Koga Fumitake. Kishimi Ichiro, sinh năm 1956 tại Kyoto, là một triết gia. Vào năm 1989, ông bắt đầu tập trung vào nghiên cứu triết học và tâm lý học Adler, và từng viết cuốn sách 'Nhập Môn Tâm Lý Học Adler'. Cuốn sách 'Dám Bị Ghét' cũng chủ yếu dựa trên triết lý và tâm lý học Adler này.

Suốt cuốn sách 'Dám Bị Ghét', chúng ta chỉ thấy một cuộc trò chuyện giữa một thanh niên và một triết gia diễn ra trong 5 đêm. Ban đầu, thanh niên đến gặp triết gia với tâm trạng mất mát, cảm thấy thế giới chỉ là một đống rối loạn mâu thuẫn không hề có hạnh phúc. Tuy nhiên, qua 5 đêm trò chuyện, thanh niên dần nhận ra nhiều điều, nhìn nhận lại giá trị đúng đắn của bản thân và tìm lại được những gì đã mất.

Đêm Đầu Tiên: Hãy Phủ Nhận Tâm Lý Sự Thật

Trong đêm này, ta sẽ nhận ra cách sống không bị quá khứ chi phối, con người đang tự lừa dối và tìm nguyên nhân từ những điều khác để biện minh cho hành động mà quên bản thân. Triết gia chỉ ra rằng, những gì ta thể hiện là do ta muốn như vậy. Bạn cô đơn, buồn bã, tức giận hay lạc quan, vui vẻ đều là do chính bạn muốn. Quá khứ không phải là tiêu chuẩn để đánh giá con người của bạn bây giờ. “Con người không được tạo ra bởi trải nghiệm của bản thân trong quá khứ, mà bởi ý nghĩa mà ta gán cho những trải nghiệm đó”. Giả sử như bạn từng sống trong gia đình nghèo khó, không có đủ tiền cho bạn học hành, nhưng nếu hiện tại bạn vẫn có thể tự lập, tự kiếm ra tiền nuôi sống bản thân và bố mẹ thì bạn sẽ nhận ra quá khứ chính là những khó khăn mà bạn đã vượt qua, chính hoàn cảnh khốn khó đã khiến bạn mạnh mẽ hơn rất nhiều. Nhưng nếu hiện tại bạn vẫn gặp khó khăn, kiếm không ra tiền thì sao? Bạn có thể oán trách rằng chính hoàn cảnh sống khốn khó đã cản trở bước tiến của bạn, rằng bạn không nên sinh trong gia đình nghèo khó như vậy. “Cuộc đời không phải là thứ được kẻ khác quyết định mà là do chính mình lựa chọn, sống như thế nào là do chính bản thân mình”.

Ta tự chọn lối sống của mình ở mọi thời điểm. Sẽ có lúc ta rơi vào tình trạng bế tắc, muốn thay đổi bản thân nhưng không thể, thường đổ lỗi cho hoàn cảnh mà chưa thực sự nhìn vào bản thân. Con người không thể thay đổi vì con người không ngừng quyết tâm không thay đổi lối sống của mình. Bởi ta đã quen với cách sống đó, giống như việc ta quen với công việc hiện tại ở công ty, dù lương bổng thấp, công việc nhàm chán nhưng vẫn không dám tìm công việc mới, vì ta không biết công việc mới có phù hợp với bản thân hay không, không biết môi trường làm việc có an toàn hay không. Vì ta không biết những gì sẽ xảy ra trong tương lai, nên ta thấy hiện tại như thế này là ổn, là an toàn. Do đó, khi muốn thay đổi lối sống, ta cần rất nhiều can đảm.

Đêm thứ hai: Mọi phiền muộn xuất phát từ mối quan hệ giữa con người với con người

Trong chương này, triết gia đã chỉ ra cho ta biết về những khái niệm đặc biệt: cảm giác tự ti, phức cảm tự ti, phức cảm tự tôn, nhiệm vụ cuộc đời, lời nói dối cuộc đời. Ví dụ như cảm giác tự ti xuất hiện khi ta quá tập trung vào những khuyết điểm của bản thân, so sánh với người khác để thấy bản thân thấp kém hơn. Nhưng thực ra, nỗi tự ti chỉ là những suy nghĩ chủ quan. Ta có thể tự lựa chọn những đặc điểm của bản thân là ưu điểm hoặc nhược điểm. Nếu là nhược điểm, hãy biến chúng thành động lực để phát triển bản thân thành phiên bản tốt hơn, nếu là ưu điểm

Ai cũng có nhu cầu muốn thể hiện, kỳ vọng vào những gì mình làm, muốn đạt được thành quả nào đó trong đời, bởi đây chính là nhu cầu cao nhất trong tháp nhu cầu của Maslow. Chính những nhu cầu đó đã thúc đẩy mỗi người có một lý tưởng, lối đi khác nhau, nhờ đó mà những thành quả họ đạt được cũng khác nhau. Nhưng ta không cần phải cạnh tranh với ai cả, ta chỉ cần không ngừng tiến lên. “Chúng ta không giống nhau nhưng lại bình đẳng với nhau”, vấn đề ở sức mạnh ý chí của ta tới đâu và cách ta đối diện với thực tế xã hội như thế nào.

Đêm thứ ba: Bỏ qua nhiệm vụ của người khác

Ta không sống để đáp ứng kì vọng của người khác. Nếu quá để ý đến sự phê phán hay sự công nhận từ người khác thì ta sẽ không thể sống đúng với chính bản thân mình, tức là ta đang sống cuộc đời của người khác mà không phải là cuộc đời của mình. Cuối cùng, ta chỉ sống vì bản thân mình. Mọi hành động đều do ý muốn của bản thân, nên dù người khác hành động không đúng với ý muốn của ta, thì cũng đừng nên tức giận, vì họ chỉ đang sống theo ý muốn của họ. Điều này cũng là một trong những triết lý mà triết gia đề cập trong chương này.

Triết gia cũng đề cập đến một khái niệm mới là “phân chia nhiệm vụ”. Mỗi người đều có việc riêng phải làm và ta không nên can thiệp vào nhiệm vụ của người khác. “Hầu hết những rắc rối trong quan hệ giữa người với người nảy sinh là do can thiệp vào nhiệm vụ của người khác hoặc bị người khác can thiệp vào nhiệm vụ của mình”. Ví dụ như việc học của trẻ em là của trẻ em, cha mẹ không nên ép buộc con học theo ý muốn của mình. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là cha mẹ không quan tâm đến việc học của con, họ cần giải thích cho con biết rằng việc học có ích gì cho con, và nếu con cần sự giúp đỡ, họ sẵn lòng giúp đỡ. Điều này không chỉ áp dụng trong quan hệ cha mẹ và con cái, mà còn là điều quan trọng trong cuộc sống. Vì dù ta có can thiệp vào cuộc sống của người khác, họ vẫn không thể thay đổi theo ý muốn của ta, chỉ có họ mới có thể thay đổi được bản thân mình.

Do đó, ta cần phân biệt rõ nhiệm vụ của mỗi người, tập trung vào việc phát triển bản thân mình và bỏ qua những nhận xét từ người khác để theo đuổi cuộc sống của mình một cách trọn vẹn. “Không sợ bị ghét mà cứ tiến lên phía trước. Không sống như hòn đá lăn xuống dốc mà gắng leo lên con dốc trước mặt. Đó chính là tự do đối với con người”.

Đêm thứ tư: Trung tâm thế giới đặt ở đâu

Trong chương này, triết gia đã phân tích sâu hơn về cách xây dựng mối quan hệ giữa người với người theo cách nhìn của tâm lý học Adler. Theo đó, nguyên nhân của bất hạnh chính là quan hệ giữa người với người nhưng đây cũng là nguồn gốc của hạnh phúc. Ta chỉ là một phần rất nhỏ trong thế giới rộng lớn, vì vậy ta không phải là trung tâm của thế giới. Tập trung vào bản thân không có nghĩa là ích kỷ chỉ nghĩ cho bản thân mà quên đi người khác, thay vào đó, ta nên nghĩ rằng “mình có thể làm gì cho họ”. Việc giúp đỡ người khác và nhận được lời cảm ơn từ họ, điều đó xuất phát từ lòng biết ơn chân thành, và việc ta giúp đỡ người khác xuất phát từ lòng tốt thật sự của mình, chứ không phải để thể hiện với người khác.

Triết gia cũng nhấn mạnh mối quan hệ giữa người với người là ngang hàng. Ta không thể đánh giá giá trị của người khác, mỗi tồn tại của mỗi người đều có ý nghĩa trong cuộc sống. Khi đặt mọi người ở mối quan hệ ngang hàng, ta sẽ biết cách tập trung vào nhiệm vụ của bản thân và cảm thấy có giá trị hơn trong cộng đồng. Mặc dù điều này có vẻ khó hiểu, nhưng qua những thảo luận và giải thích của triết gia trong cuốn sách “Dám bị ghét”, ta sẽ dễ dàng hiểu hơn về điều này.

Đêm thứ năm: Dành hết tâm trí 'ngay tại đây, vào lúc này'

Ở đây, triết gia nhấn mạnh rằng việc tập trung vào chính mình không phải là tự cao tự đại mà là chấp nhận chính mình. Như đã đề cập ở chương 2 (Đêm thứ hai), việc chấp nhận nhược điểm của bản thân chính là chấp nhận chính mình. Nếu chúng ta bình thường, không có gì nổi bật như thông minh, khéo léo, có năng khiếu, có vẻ ngoài đẹp,… thì hãy chấp nhận là chúng ta bình thường. Vì chúng ta không thể từ bỏ bản thân mình, do đó chúng ta cần thay đổi cách nhìn về bản thân, tức là thay đổi cách sử dụng nó. Một khi đã chấp nhận bản thân, chúng ta sẽ không cần phải ganh đua với bất kỳ ai và cũng không cần phải sống theo những quy chuẩn từ miệng người khác. Ví dụ, nếu bạn nhận kết quả kiểm tra kém, điều đầu tiên bạn cần làm là chấp nhận bản thân mình yếu kém, sau đó đưa ra biện pháp để cải thiện điểm số. Quan trọng là bạn có đủ can đảm để chấp nhận bản thân hay không, vì đối mặt với chính mình luôn là điều khó khăn nhất.

Thêm vào đó, triết gia cũng chỉ ra rằng chúng ta cần phải tin tưởng người khác, tin tưởng mà không đặt ra điều kiện gì. Việc tin tưởng không điều kiện có thể là hành động ngu ngốc, có thể chúng ta sẽ bị lợi dụng nhưng việc chọn bị lợi dụng không phải do chúng ta, điều chúng ta có thể làm là “mình nên làm gì”. Mục đích của việc tin tưởng là có được mối quan hệ sâu sắc với người khác. “Chỉ khi ta can đảm bước vào một mối quan hệ sâu sắc hơn bằng cách “tin tưởng vào người khác” thì khi ấy niềm vui trong mối quan hệ với người khác mới lớn lên và niềm vui sống cũng tăng theo”. Ngược lại với sự tin tưởng là sự hoài nghi, chúng ta không thể yên ổn và an nhiên khi luôn hoài nghi mọi thứ. Kể cả khi ta bị lợi dụng vì lòng tin, ta chỉ cần chấp nhận bản thân, buồn khi cảm thấy buồn vì càng lảng tránh tổn thương, ta càng bị ràng buộc và không thể xây dựng mối quan hệ sâu sắc với bất kỳ ai.

“Cuộc đời là những khoảnh khắc liên tiếp”. Mùa vụ đến rồi lại đi, ngày thay đổi thành đêm, có nhiều người xuất hiện trong cuộc đời chúng ta rồi lại ra đi không có từ biệt,… Dù ta có tổn thương, có buồn bã, có hối tiếc điều gì đi chăng nữa, thì không phải vì thế mà ta dừng lại ở khoảnh khắc đó, chính xác hơn là không thể. Điều chúng ta cần làm là chấp nhận và tiếp tục bước tiếp, vẫn còn rất nhiều điều mới mẻ mà ta chưa biết đang chờ đợi ở phía trước. Chúng ta chỉ cần đủ can đảm để bước qua và sống hết mình cho hôm nay. Hãy tập trung vào hiện tại, chúng ta không được hình thành bởi những gì đã xảy ra trong quá khứ, chúng ta sống ở hiện tại, chính hiện tại hình thành nên con người chúng ta trong tương lai.

Tóm lại

Chỉ khi dám chấp nhận sự không hài lòng từ người khác, chúng ta mới có thể đạt được tự do và hạnh phúc.

Tóm tắt bởi: Ngọc Diệp - MyBook

Hình ảnh: Ngọc Diệp